Tíminn - 13.07.1982, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚNÍ 1982.
LÍÍiiS'il"
f rímerk jasaf narinn j
í öðru lagi er þess að gæta að i Evrópu
hefur mjög trúlega verið til á þessum
timum einhvers konar kunnátta i stærð-
og flatarmálsfræði, ekki ósennilega
tengd dulspekilegum goðsögnum af
einhverju tagi, og hugsanlega ekki ólikt
því sem Einar Pálsson notar i kenning-
um sínum. Sjálfur hef ég ekki þá
þekkingu á hlutum af þessu tagi sem þarf
til að fjalla um þá af neinni skynsemi.
En ég hef þó haft af þvi veður að
eitthvað þessu likt muni hafa verið til
hjá mannkyninu fyrir landnám íslands.
Ef ég má nefna það sem hverjum manni
er kunnugt þá er t.d. að minna á
egypsku pýramídana og þá verkfræði-
þekkingu sem þar er augljóslega að baki
og má hafa varðveist eftir einhverjum
leiðum. Lika er að gæta að iðnaðar-
mannagildum Evrópu sem munu hafa
búið yfir kunnáttu á sviði byggingalistar
og haldið vandlega leyndri. Sömuleiðis
koma í þessu sambandi upp í hugann
steinhringarnir miklu i Bretlandi, sem
ég er raunar langtífrá sérfróður um, en
veit þó að mjög hefur vafist fyrir
mönnum að finna stað og tilgang i
sögulegu samhengi.
Lítil geómetría
Þessi tvö atriði, sem ég hef hér nefnt,
valda því að fyrir islenskufræðing með
hefðbundna menntun slíkra manna er
nokkuð erfitt a§ afneita kenningum
Einars Pálssonar hrekja þær eða for-
dæma með öllu. Að hinu er líka að gæta
að kennsla í dulspeki og geómetriskum
hugmyndum frá miðaldatímanum i
Evrópu var engin á minni tið fyrir
stúdenta í íslenskum fræðum hér við
Háskólann, og er svo enn að þvi er ég
best veit. Ástæðan þykir mér lfklegast
að sé sú að kennarar þar hafi talið allt
úr slíkum fræðum, sem snúið gæti að
íslenskri menningu á liðnum öldum,
vera svo lítið rannsakað að ekki væri
grundvöllur undir kennslu á því sviði
handa stúdentum sem ætti að verða
meira en nafnið tómt, enda er sannast
sagna að þetta er rétt.
En það sem kannski skiptir mestu hér
er hitt að mér hefur virst að umræddar
kenningar Einars Pálssonar væru all-
nokkuð af: öðru sauðahúsi en það sem
löngum hefur verið talin góð latína á
meðal þeirra manna sem verið hafa að
reyna að bögglast við að fleyta
íslenskum fræðum áfram í átt til
heillegri myndar á liðnum árum. Þar
hefur að minu mati gilt nokkuð
stranglega sú harða regla allra vísinda
í bókinni kemur að vísu fram að
höfundur veit til ýmissa átta í íslenskum
fornbókmenntum, en heimildameðferð
hans og niðurstöður allar þóttu mér vægast
sagt vera langt fyrir neðan allar hellur.
að frumskylda hvers visindamanns sé að
lesa ekki meira út úr heimildum sínum
en þær raunverulega leyfa. Þar hefur
verið fylgt þeirri reglu að við vis-
indastörf eigi menn að byrja á því að
safna saman efniviði sínum,síðaneigi
þeir að flokka hann, vega hann, meta
og skilgreina, og loks eigi þeir að draga
af honum þær ályktanir einar saman sem
hann leyfir, en alls ekki fleiri. 'l
fræðiritum eigi menn síðan að leggja
heimildirnar á borðið með þeim hætti að
aðrir fræðimenn geti skoðað þær og lagt
dóm á umfjöllun og niðurstöður á
óháðan hátt.
Tvö tungumál
Svo ég haldi mér áfram við bókina um
Baksvið Njálu, þá var mér lifsins
ómögulegt að sjá annað en að þar
þverbryti höfundur einmitt þessar regl-
ur. Ég gat ekki með nokkru móti komið
þar auga á greinargerð fyrir þeim
heimildum - trúlega af erlendum toga -
sem leyfðu honum þær djarflegu
ályktanir um hugmyndaheim Njálssögu
sem þar eru settar fram. í stuttu máli þá
gerði hann þar enga þá grein fyrir
heimildum sínum sem til dæmis gæti gert
venjulegum islenskufræðingi það mögu-
legt að mynda sér sjálfstæða skoðun um
það hvort þær hefðu yfirleitt nokkuð
gildi. Ég sá ekki betur en að hann gerði
þar í rauninni kröfu til þess að lesendur
tryðu sér og boðskap sínum án þess að
fyrir honum væru færð haldbær rök.
Með þeim hætti gat ég ekki betur séð en
bókin bæri í raun meiri svip af trúboði
en vísindalegri umræðu.
Ef skoða á þessa bók sem fræðilega
ritgerð, þá hefði þannig að mínu viti alls
ekki getað komið til greina að taka hana
gilda sem slíka við nokkra æðri
menntastofnun. Ég hefði orðið fyrir
miklum vonbrigðum með heimspeki-
deild Háskólans, ef hún hefði tekið
þannig unnið verk til fræðilegrar
umfjöllunar. Sjálfur myndi ég aldrei
hleypa manni í gegnum próf af nokkru
tagiút á ritgerð af þessari tegund,ef til
minna kasta kæmi.
Og þama er að mínu viti komið að
kjama málsins varðandi sambandsleysi
milli Einars Pálssonar og okkar is-
lenskufræðinganna. Sannleikurinn er sá
að hann beitir í raun og vem allt öðrum
vinnubrögðum en við, sýnir vísindaleg-
um þankagangi óvirðingu sem við
leyfum okkur ekki - hann talar í
rauninni annað tungumál en við, ef ég
má komast svo að orði. Það er út af fyrir
sig alls ekki þvertakandi fyrir það að
hann kunni að hafa eitthvað til sins máls.
En á hinn bóginn hefur honum ekki
enn tekist að setja kenningar sínar fram
á þann veg að við hinir séum í stakk
búnir til þess að vega, meta og segja álit
okkar. Ég segi enn, þvi að ég vona að
annað tveggja takist Einari heldur fyrr
en seinna að kenna okkur að skilja sitt
tungumál eða læra okkar, sem væntan-
lega yrði íslenskum fræðum til fram-
dráttar og okkur öllum þannig jafnmikið
fagnaðarefni.
Þrjár meginspurningar
Raunar held ég að málið, sem þetta
allt saman snýst í kringum, sé ekki svo
ýkja flókið. Ég sé ekki betur en að það
séu ekki nema þrjú atriði sem hin
hefðbundnu islensku fræði, eða fulltrúar
þeirra, þurfi að fá svar við frá Einari
Pálssyni til þess að samræðugrundvöllur
sé fenginn. Og þessi þrjú atriði sýnist
mér raunar að megi draga saman svo
sem hér segir.
1) Hverjar eru í stuttu máli þær
hugmyndir úr evrópskri flatarmáls- og
goðsagnafræði miðalda sem ætla má að
hafi sett merki á íslenskar fornbók-
menntir, hvar eru heimildimar um þær,
og hversu áreiðanlegar eru þessar
heimildir?
2) Hver eru þau atriði í islenskum
fombókmenntum og hugmyndaheimi
þeirra sem ástæða er til að telja að geti
átt rætur að rekja til þessara erlendu
hugmynda?
3) Hvernig er hægt að tengja þetta
tvennt saman og rökstyðja niðurstöður
þess efnis að einhver nánar tiltekin atriði
í hugmyndaheimi íslenskra fornbók-
mennta, sem hingað til hafa verið talin
sérislensk, séu raunverulega innflutt úr
erlendum kennigakerfum?
Ég held, að tækist Einari Pálssyni að
svara þessum spurningum á viðunandi
hátt væri hann þar með búinn að setja
fram kenningar sem við íslenskufræð-
ingar kæmust ekki hjá að taka alvarlega
og vega og meta í samræmi við það. Og
slíkt verkefni væri að mínu viti verðugra
en innantómt karp við og um heimspeki-
deild Háskólans um einhverjar meira
eða minna loftkenndar skyldur hennar.
Skýringin á þögn okkar íslenskufræð-
inga er að þvi er ég best fæ séð sú að
við höfum ekki enn séð fræðilega
umfjöllun og rökstuðning af þeirri
tegund sem við skiljum eina. f staðinn
höfum við séð hluti sem við höfum alls
ekki verið reiðubúnir til að taka
alvarlega sem visindi. En á hinn bóginn
höfum við sennilega flestir einnig þóst
greina sitthvað, sem gat verið bitastætt,
inni á milli. Af þeim sökum höfum við
trúlega valið þann kostinn að þegja og
bíða - sýna kurteisi, þolinmæði og vona
að matreiðslan batnaði eftir því sem ,
fram liðu stundir. Og vonandi verður
okkur bráðlega gætt á einhverju góm-
sætara en því sem hingað til hefur verið
framreitt fyrir okkur.
ingen adgang“, eftir Helge Maria
Hemes. „Kvinneperspektiver pá sosial-
politikken" eftir Kari Wæmess. „Kvinn-
er i fellesskap,, undir ritstjórn Harriet
Holter. „Kvinneforskning: Bidrag til
samfunnsteori11 undir ritstjóm Runa
Haukaa, Marit Hoel og Hanne Haavind.
Bókaflokkur þessi er samantekt á
rannsóknum á málefnum kvenna á
síðari ámm og kannske einnig horn-
steininn að rannsóknum fratntiðarinnar,
hugmyndum og meðhöndlun lifskjara
kvenna og ferils þess er þeim verður
búinn.
Þeim sem ekki gera sér grein fyrir því
enn i dag, hverju hin ýmsu félög kvenna
fá áorkað væri hollt að lesa þessar bækur.
Þá skal lauslega farið yfir nokkrar
aðrar bækur er nýlega hafa komið frá
útgáfunni. „Atomkrig i medisinsk per-
spektiv" undir ritstjóm Thoralf Chri-
stoffersen og Hanz Prydz, er safn greina
norskra lækna um þetta efni. „Stortinget
i navn og tall“ eftir Olaf Chr. Torp er
saga þingsins frá haustdögum 1981 til
vordaga 1985. Þetta er ekki spádómsbók
en segir frá þeim er á þingi sitja út þetta
kjörtímabil.
Evrópa eða U.S.A. Verður Noregur
að velja á níunda áratugnum? Þetta er
bók, sem ritstýrt er af Bernt Bull og
Sverre Jervell.
„Altemativ konfliktlösning“ eftir
Kjersti Ericsson, fjallar um lausn mála
i réttarsalnum. „Nedmstning“ undir
ritstjóm Odd Andreassen, með formála
Einars Gerhardsen, fjallar um bakgmnn
afvopnunar.
„Farvel til særomsorgen" eftir Fritz
Johnsen vekur ýmsar spumingar. Hver
verður framtíð þroskaheftra? Á að
halda áfram sérhjálp á stofnunum, eða
eiga þroskaheftir á fá að lifa lífinu með
meira frelsi og réttindum eins og aðrir?
Hvað er opinber ætlun á þessu sviði og
hvað skeður í raun og vem?
Allt em þetta spumingar sem em ekki
síður brennandi heima á Islandi en hér
í Noregi. Friz leggur sérstaka áherslu
á fullorðna, sem em vaiigefnir, en
gmndvallaratriði bókar hans eiga við
um öll aldursstig. Hann tók embættis-
próf í uppeldisfræði fyrir einstaklinga
með sérþarfir 1979 og vinnur við
ráðgjafaþjónustu skóla hér í Noregi.
„Snakk om sex“ er bók fyrir
aðstoðarfólk við heilsugæslu. 11 höf-
undar skrifa greinar í hana, hver um sitt
sérsvið.
„Alkohol, Rus, Misbmk Behandling,,
er upphaflega sænsk, eftir höfundana
Inger Nelson - Löfgren og Bo Löfgren,
en þýdd af Jörgen Sandemose. Er bókin
mjög itarleg og gefur góða hugmynd frá
sjónarmiði þeirra rannsókna er fram
hafa farið á þessu sviði.
Að lokum skal hér getið eins af
tímaritunum, sem nú hefir hafið göngu
sina á vegum Universitetsforlaget. það
er tímaritið Kunst og Kultur, sem áður
var rekið sjálfstætt, en nú á 65. árgangi
hefir i raun nýja göngu i fögmm búningi.
Á sínum tíma var það stofnað af Harry
Fett og Haakon Shetelig, en er nú undir
ritstjórn Sidsel Helliesen og Per Jonas
Nordhagen. Meðal höfunda 1. heftis
þessa árgangs em: Jan Askeland,
Christian Norberg - Schulz, Ola Enstad,
Erik Östby, Per Jonas Nordhagen og
Marit Lange.
Timaritið er allt mjög vandað og
góðar litprentanir af myndum er að
finna í því.
Sigurður H. Þorsteinsson.
JUBLHJB-
tBR
ifisns1
CBUfW
saonsicxuae
KRKSFBOBME
H»*œ. .
O17J0RSWOMOEN
SPB0*nNBET«82
30anamatím.
4-A19æ .
■ Skátastimplar i Noregi i sumar.
Skátallf —
Falklandseyjar
Kulklanti IsIantLsj
Ocpcndrtkicí- £
Kalkhntl Istuvbj
Dt'pentfcwks P
■' % \

m
jl5p\
■ >wl
Falklandseyjaafbrigðið.
■ Hverskonar tegundasöfnun inn-
an frímerkjasöfnunar, virðist sifellt
verða vinsælli. Á þetta jafnt við um
frímerki af einstökum tegundum, öll
afbrigði þeirra, alla mögulega
stimpla á þeim, og hvers konar
notkun þeirra á bréfum. Þá falla
einnig undir þetta frimerki með
myndum af vissum hlutum, stöðum,
mönnum, dýmmo.s.frv.. Ennfremur
stimplar með myndum frá ýmsum
stöðum, af hlutum, félagsmerkjum,
staðaheitum o.s.frv.
Skátalíf og störf em vinsæl efni á
frimerkjum og stimplum og tilheyra
sumarmánuðum, ekki síst stóru
mótin, sem haldin era um allan
heim. Hvers konar landsmót em
haldin á sumrin jafnt á íslandi sem
annars staðar. Hér í Noregi hafa
verið nokkur slík mót að undan-
förnu. Þegar Norðmenn héldu
heimsmót, Jamboree, á Lillehamm-
er 1975 var þess minnst með
frímerkjaútgáfum i 63 löndum. Ef
við svo Iítum á þetta á heimsmæli-
kvarða þá hafa 170 lönd gefið út 1500
frímerki um skáta og skátastörf á
síðastliðnum 75 ámm. Tal sérstimpla
vegna skátamóta er margfalt stærra.
T.d. hafa öll Norðurlöndin gefið út
sín skátafrímerki og einnig fjölda
sérstimpla við hin ýmsu tækifæri.
1957 var 100 ára afmæli Baden
Powell, stofnanda skátahreyfingar-
innar. og 50 ára afmæli hreyfingar-
innar. Þvi em í ár 125 ár og 75 ár frá
sömu atburðum, sem þegar er byrjað
að sýna sig, með frímerkjaútgáfum
og skátamótum, sem leiða þá af sér
nýja skriðu sérstimpla. Það verður
að vísu að viðurkennast, að mörg
þau lönd, sem nú gefa út frímerki,
em það sem stundum er kallað
bananalýðveldi, en engu að síður,
merkin em mörg og litskrúðug. Þar
á meðal má nefna: Indonesiu,
Trinidad og Tobago, Leshoto, Pak-
istan og Shri Lanka.
Þar sem ég dvelst i Noregi i sumar,
nota ég hér tækifærið til að taka
með myndir af nokkmm norskum
stimplum frá skátamótum, sem hér
hafa verið haldin. Auk þess er
starfshópur safnara hér i landi sem
sérstaklega vinnur að söfnun skáta-
frímerkja og stimpla og þvi að gefa
upplýsingar um þessa söfnun, en það
er SPIVA-FIL í Stavanger. Hér hafa
verið sérstimplar á hverju einasta
landsmóti allar götur frá landsmót-
inu i Andalsnes, 1928. Auk þess hafa I
mót, sem vom stórmót, flest fengiðl
stimpla líka, eins og sjá má af þessum I
sýnishornum. Fyrsta myndin er af|
stimpli frá Stavembúðunum, en þarl
er einnig mynd af vikingaskipi, svo I
þeir sem safna skipum eða víkinga-
skipum fá þar einnig eitthvað í I
safnið sitt. Siðan kemur afmælismót-
ið í Kvansöy, á leiðinni milli Oslo og I
Bergen. Þar er aðeins um að ræða
skátamerki og staðaheiti. Næsta
mynd er svo frá Skibladnir ferðinni,
sem verður farin seinast i júli. Þarna
er einnig um skip að ræða og það sem
er enn sjaldgæfara, hjólaskip sem nú
er 126 ára gamalt. Nýlokið er svo
landsmóti KFUM skáta, sem var
haldið á Lillehammer. Það var á
sama stað og heimsmótið 1975. Loks
var svo skátaþingið haldið í Dramm-
en i byrjun júní. Skátun 75 ára voru
einkunnarorðin á þeim stimpli.
Falklandseyjar
Það er alþekkt staðreynd að
hverskonar styrjaldarástand skapar
nýjungar í póstsögunni. Á Falklands-
eyjum em margir hlutir, sem hafa átt
sér stað. Notkun argentískra merkja,
yfirstimplun breskra, með stimplum,
herpósthús beggja aðila, svo aðeins
nokkuð sé nefnt.
Frimerkjaútgáfa á Falklandseyj-
um hófst 1878, með æskumynd
Viktoríu drottningar. Siðan hafa
verið gefin út merki á Suður Georgíu
sem á frímerkjunum kallast „Falk-
land Islands Dependencies“. Sagði
einhver að innan við 2000 manns
byggju á þessum eyjum. Sama er,
þarna hefur verið blómleg frímerkja-
útgáfa. Nýjasta útgáfan er af blóm-
um frá eyjunum og þegar kaupmenn
hér opnuðu pantanir sinar af þessari
síðustu útgáfu kom i ljós að ekki
vom öll merkin eins. Það vantaði
mynd Bretadrottningar og heiti
eyjanna á nokkur 15 pensa merkin.
Auk þess sem viðkomandi kaupmað-
ur hafði fengið merkin með milli-
stykki með litarsýnishornum voru
þetta afbrigði, sem vafalítið eiga eftir
að verða í góðu verði er fram liða
stundir.
Vona ég svo að mynd merkjanna
prentist það vel að allir geti séð í
hverju þetta afbrigði er fólgið.
Osló, 1. júli, 1982.
Sigurður H. Þorsteinsson.
Sigurdur H.
Þorsteinsson skrifar