Tíminn - 17.07.1982, Blaðsíða 6

6
Hmnton
LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 1982
wmhm.
Útgefandl: Framsúknarflokkurinn.
Framkvœmdastjórl: Gisli Sigurðsson. Auglýslngastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrlfstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjórl: Slguröur Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarlnn Þórarinsson, Ellas Snœland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúl:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstlnn Hallgrlmsson. Umsjónarmaöur Helgar-
Tlmans: lllugl Jökulsson. Blaöamenn: Agnes Bragadóttlr, Atll Magnússon,
Bjarghildur Stefánsdóttlr, Frlörik Indrlöason, Helöur Helgadóttlr.lngólfur Hannes-
son (Iþróttlr), Jónas Guömundsson, Kristln Lelfsdóttlr, Slgurjón Valdlmarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Utlltstelknun: Gunnar Trausti Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Guöjón Elnarsson, Guöjón Róbert Ágústsson, Elin Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Krlstln Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorstelnsdóttlr.
Rltstjórn, skrlfstofur og auglýslngar: Slðumúla 15, Reykjavlk. Siml: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldslmar: 86387 og 86392.
Verö I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuöl: kr. 120.00.
Setning: Tœknidelld Tfmans. Prentun: Blaöaprent hf.
Aðförin að Gunnari
Thoroddsen
■ Það sést glöggt á Geirsblöðunum svonefndu, að
sá hluti forustumanna Sjálfstæðisflokksins, sem að
þeim stendur, hefur ekki annað markmið um þessar
mundir en að koma Gunnari Thoroddsen frá völdum.
Persónulegi áróðurinn gegn Gunnari Thoroddsen
innan flokksins hefur magnazt um allan helming og
öll tilefni notuð til að bregða fyrir hann fæti.
Áróðurinn gegn rússneska samningnum hefur öðrum
þræði stafað af því, að Geirsmenn hafa álitið, að
óbeint væri hægt að koma þannig höggi á Gunnar.
Þetta skýra m.a. hinar illvígu árásir á ráðuneytisstjór-
ann í viðskiptaráðuneytinu.
Sókn Geirsarmsins gegn Gunnari Thoroddsen hefur
svo sérstaklega beinzt að þeim tveimur þingmönnum
Sjálfstæðisflokksins, sem veitt hafa ríkisstjórninni
hlutleysi eða stuðning, þeim Eggert Haukdal og
Albert Guðmundssyni. Þeir eru ýmist grátbeðnir um
að hverfa frá þessari afstöðu sinni eða þeim er hótað
undir rós.
Hér skal ekkert dæmt um, hvort Geirsmönnum
tekst að hafa áhrif á þá Eggert og Albert, en minna
má á, að Albert Guðmundsson hefur jafnan lýst yfir
því, að hann myndi ekki taka þátt í því að fella
stjórnina, nema önnur stjórn væri tilbúin að taka við.
Slík stjórn er ekki í sjónmáli nú.
Hvað Eggert Haukdal snertir, má rifja upp að annar
sjálfstæður Rangæingur kom með afstöðu sinni í veg
fyrir, að Sjálfstæðisflokkurinn fremdi stjórnlagabrot.
Raunar segir sagan, að Jón Þorláksson hafi andað
léttara, þegar hann gat skýrt frá því, að tilraunin hefði
strandað á Gunnari frá Selalæk.
Það er annars ekki nýtt, að Geirsarmurinn geri
þannig taugaveiklaðar tilraunir til að fella Gunnar
Thoroddsen. Slík áhlaup hafa haldizt allan tímann
síðan Gunnar myndaði stjórnina. Gunnar Thorodd-
sen hefur staðið þau af sér til þessa. Sennilegast er,
að hann geri það enn.
Það mega Sjálfstæðisflokksmenn líka gera sér ljóst,
að það verður ekki sama eining hjá þeim í næstu
kosningum og í sveitarstjórnakosningunum, ef
Gunnari Thoroddsen verður komið frá með þvílíkum
bolabrögðum og reynt er að beita nú.
Aðförin að Gunnari Thoroddsen nú kemur að því
leyti á versta tíma, að mikill vandi steðjar að þjóðinni
vegna sérstakra áfalla, sem munu hafa um 6%
skerðingu þjóðartekna í för með sér. Ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen vinnur nú að því að bregðast
við þessum vanda á þann hátt, að atvinnuöryggi verði
tryggt og hlutur hinna láglaunuðu sem minnst skertur.
Verði ríkisstjórnin felld áður en henni tekst að koma
slíkum ráðstöfunum í framkvæmd, er ekkert annað
sjáanlegt framundan en illvíg kosningabarátta með
tilheyrandi stjórnleysi, sem hefði atvinnuleysi og
vaxandi efnahagsöngþveiti í för með sér. Batavonin
eftir kosningarnar yrði ekki mikil.
Það mun ekki auka hróður eða traust Geirsmanna,
ef þeim tekst að hrekja Gunnar Thoroddsen frá
forustu undir slíkum kringumstæðum.
Það, sem stjórnarsinnum og stjórnarandstæðingum
ber höfuðskylda til nú, er að bregðast skjótt við þeim
vanda, sem af áföllum stafar, og afstýra þannig
yfirvofandi atvinnuleysi og auknum erfiðleikum.
Flokkarnir geta svo glímt á eftir, þegar mesti
vandinn er leystur. Geirsmenn eiga að gefa Gunnari
Thoroddsen starfsfrið meðan reynt er á hvers stjórn
hans er megnug í þessum efnum. Í».I>.
Nýting
Skjálfanda-
fljóts
— eftir Jón Aðalstein Hermannsson, Hlíðskógum
■ Vegna umræðna um vatnaflutninga
úr Skjálfandafljóti suður á vatnasvæði
Tungnár, er óhjákvæmilegt að rifja upp
sögu fiskiræktarmála við fljótið.
Veiðifélag Skjálfandafljóts var stofn-
að uppúr 1970 samkvæmt lögum um
lax- og silungsveiði frá 1970. Félagið
starfar í tveimur deildum, skift um
Barnafoss, A-deild norðan við fossinn,
B-deild sunnan við. Stofnaðilar voru
110, veiðiréttar- hafar á vatnasvæði
fljótsins. Aðalhliðarár eru Svartá og
Djúpá. Lengd vatnasvæðisins í byggð er
um 100 km. Hér er því um geysi stórt
vatnasvæði að ræða á íslenskan mæli-
kvarða. Lax og silungsveiði hefur verið
stunduð í neðri hluta Fljótsins frá
ómunatíð, þ.e. upp að fossum við Þing-
ey. Ekki er hægt að tala um hlunnindi
af veiði í Skjálfandafljóti ofan þessara
ógengu fossa.
Eftir stofnun félagsins var gerð áætlun
um fiskvegagerð upp í efri hlutann, með
þátttöku allra landeigenda á vatnasvæð-
inu. í áætluninni var gert ráð fyrir tveim
laxastigum, þeim neðri í Djúpárfoss og
þeim efri við rafstöðvarstíflu sunnan
Fremstafells, þar með var opnuð leið
upp Djúpá i Ljósavatn. Þriðji fiskvegur-
inn átti siðan að verða milli Hrúteyjar-
kvislar og Djúpár, þar átti að hleypa
vatni úr Hrúteyjarkvisl í Djúpá, sem
göngulax gæti farið eftir upp í efri hluta
Skjálfandafljóts, og þar með uppi
Svartá, framhjá aðal hindrunum i
Fljótinu, Barnafossi og Goðafossi, og
Djúpá yrði þá laxveiðiá um leið. í
Hrúteyjarkvisl rennur vatn úr Fljótinu
á tveimur stöðum, skammt fyrir ofan
Goðafoss og milli bæjanna Hvarfs og
Eyjadalsár. Tvær dragár renna í kvisl-
ina, Eyjadalsá og Öxará.
Nú var fengið ráðherraleyfi fyrir gerð
laxastiganna í Djúpá, og þeir gerðir
þrátt fyrir andstöðu bænda þar við
áætlunina i heild. Og er kom að
áframhaldi við fiskvegagerðina var það
stöðvað á þeim forsendum að um brot
á vatnalögum væri að ræða. Þarna gat
meirihluti félagsmanna auðvitað haldið
áfram i trássi við minnihlutann í krafti
laga um lax- og silungsveiði, en það var
ekki gert, þar sem menn vildu forðast
meiri deilur. Fé til þessara framkvæmda
kom frá B-deild að 2/3 hlutum og frá
A-deild að 1/3 hluta. Einnig var tekið
lán frá Stofnlánasjóði og Byggðasjóði og
styrkur fékkst úr fiskiræktarsjóði. Inn-
heimt var gjald af öllum B-deildarfélög-
um i sex ár, en engar teljandi veiðitekjur
eru i efri hluta vatnasvæðisins. Var
innheimt samkvæmt arðskrá, sem i raun
hefur aldrei verið annað en gjaldskrá,
en er líka eignaskrá. Hér var um
allmikinn skatt að ræða, sem var algjör
forsenda þess að laxastigana var hægt að
gera i Djúpá á sínum tima, en nú í dag
eru skuldir okkar vegna þessara fram-
kvæmda litlar þar sem lánin voru hvorki
visitölubundin né verðtryggð.!
Og enn þann dag í dag er stopp. Gerð
þessa fiskvegar er mikið áhættufyrirtæki
og umdeilt, en engin önnur leið hefur
fundist upp á efri vatnasvæði Skjálfanda-
fljóts.
Svo til öll rök gegn fiskveginum milli
Hrúteyjarkvislar og Djúpár hafa snúist
um jökullitinn á fljótsvatninu eða nánar
til tekið þá jökulvexti sem koma
stundum i það i júlí og ágúst. Út yfir
tók sumarið 1978 og aftur 1981. Ég
fullyrði að hlutur jökulvatns i Skjálf-
andafljóti hefur farið vaxandi, kannski
hafa orðið breytingar í Vonarskarði,
fleiri kvíslar renni nú til norðurs en áður?
Það iná því segja að það komi okkur,
sem að þessum málum hafa unnið á
undanförnum árum, mjög á óvart að
þeir menn, sem mest hafa haldið á lofti
þeim rökum gegn áframhaldandi fisk-
vegagerð, að fljótið væri svo mengað af
jökulvatni, skuli nú ekki einu sinni vilja
ræða um jökulvatnstöku úr Fljótinu, þar
sem jökulvatnið er aðal og höfuðóvinur
veiðimanna og kannski lika uppeldisskil-
yrða, þeir sem hafa svo mjög lýst hve
gjörsamlega ómögulegt sé að veiða i
Fljótinu þegar hækkar í því og það litast.
Aldrei hef ég heyrt nokkurn mann
kvarta þau sumur, er jökulvöxtur hefur
ekki komið eða þá staðið mjög stutt. Ég
geri ráð fyrir að hlutur jökulvatnsins i
júli-ágúst ráðist mjög af þvi, hve mikið
jökulvatn rennur fram í mai-júní. Þeir
sem halda þvi fram að jökulvextirnir í
júli og ágúst 1981 hafi verið Lands-
virkjunarmönnum að kenna ættu að
rifja upp að litið sem ekkert jökulvatn
rann fram í maí-júní það sumar, vegna
vorkulda. Það hlaut því að koma er leið
á sumarið og eitthvað hlýnaði.
Ég leyfi mér að fullyrða að enginn
bóndi í Bárðardal hefur hinar minnstu
tekjur af Skjálfandafljóti, hinsvegar
hafa þeir haft af þvi útgjöld beint i
peningum vegna gerð tveggja fiskvega i
Djúpá, sem var upphaf að gerð fiskvega
hér upp á efrihluta vatnasvæðisins, sem
áður segir.
Eg h't svo á, að það hafi verið og sé
skylda þeirra manna, er voru í forsvari
veiðifélagsins og deildanna, að leita alira
hugsanlegra leiða til að skapa okkur á
efri vatnasvæðinu raunverulegar tekjur
af Fljótinu, eins og stéttarbræður okkar
hafa hér neðan fossa. Ég vil skora á þá
bændur úr nágrannasveitum Bárðar-
dals, sem með einfaldri handaupprétt-
ingu á fundum samþykkja ályktanir á
móti vatnstökunni, þótt þeir hafi þar
engra hagsmuna að gæta, að hugsa
málið. Hvenær á að virkja Skjálfanda-
fljót, og hvað kemur það til með að
kosta? Þá, (nágrannabændur) ekki
neitt, en okkur Bárðdælinga land undir
uppistöðulón. Ég bið stéttarbræður
mína að athuga það að við erum ekki á
móti virkjun hér, og það er ekki
heiðarlegt að stilla málinu upp á þann
hátt sem það hefur verið gert, vatnstaka
- engin virkjun. Það þarf að semja um
virjun, myndu samningar um vatnstöku
ekki gilda eins og aðrir samningar? Ég
fullyrði, ef við getum ekki samið um
vatnstöku, þá getum við heldur ekki
samið um virkjun.
Eftirfarandi tillaga var borin upp á
veiðifélagsfundi 22. júní 1982:
A. Samþykktir vegna umræðna um
vatnstöku úr upptökukvíslum Skjálf-
andafljóts, að óska eftir álitsgerð frá
minning
Guðmundur Sigurðsson
bóndi á Kolsstöðum í Hvítársídu
F. 14. Des. 1931
D. 5. Júl. 1982
■ Guðmundur Sigurðsson bóndi á
Kolsstöðum í Hvitársíðu er látinn -
aðeins fimmtugur að aldri. Stuttri en
harðri orrustu er lokið með þeim
úrslitum sem hvorki verða kennd við
sigur eða ósigur, heldur aðeins ferðalok
- eða nýjan áfanga. Það strið var háð
með þeirri karlmennsku sem stendur
meðan stætt er og vikur ekki af vettvangi
lifsins fyrr en saman skellur. Það hæfði
vel á þeim slóðum þar sem Gunnlaugur
ormstunga gekk áður fyrr um hlíðar.
Guðmundur á Kolsstöðum hafði ekki
skap til þess að lúta gestinum sem að
sótti fyrr en i lengstu lög. Hann vildi lifa,
starfa og njóta samvista við sveitunga,
vini og fjölskyldu fram á síðasta kvöld.
Hann gekk ötull að verki sínu og lífsönn
þótt hann vissi hvert óðfluga stefndi, og
dauðinn gerðist aðgangsharðari með
hverjum degi. Hann gekk á hólm við
þjáninguna. Sú glíma var ofurraun, en
hún var manni eins og honum betri en
bið i umkomuleysi.
En sköpum lífs og dauða verður ekki
rennt - aðeins teflt um daga. Á þeim
dægrum er sumarsól fór hæst yfir
óskaland Guðmundar á Kolsstöðum -
heiðarnar vestan Eiriksjökuls - hélt
hann á vit þeirra til hinstu kveðju og
skylduverks fyrir sveitunga sína. En þá
var komið að lokadegi. Hann hlaut að
lúta boði alvalds og taka hest sinn og
hnakk og hleypa á brott undir himins
þök.
Við sem eftir stöndum kveðjum
bróður og vin með harm í huga og vitum
þó að aðrir hafa misst enn meira -
eiginkona, synir. Sigurður faðir hans
háaldraður, varð örlítið seinni í heiman-
búnaði en lést fyrir nokkrum dögum.
Jarðarför þeirra beggja fer fram í dag.
Kolsstaðir er næsti bær innan við
Gilsbakka í Hvítársiðu. Hann stendur
hátt með jafna sýn á báðar hendur til
héraðs og jökla. Þar er kostaland og
gróðurfagurt en torvelt til nýtingar á
ræktunaröld hið næsta bæjarhúsum.
Þama hófu þau búskap Sigurður
Guðmundsson og Kristín Þorkelsdóttir
um 1920 og bjuggu þar þrjá áratugi
meðan heilsa entist. Bömin urðu mörg,
og Guðmundur í miðju liði, fæddur 14.
des. 1931. Hann ólst upp i foreldra-
húsum á Kolsstöðum fram að tvitugu,
nema einn vetur sem hann var á
Sauðárkróki hjá Oddnýju hálfsystur
sinni og gekk i gagnfræðaskóla. Honum
var létt um nám. En heimaböndin voru
sterk og hann var snemma hneigður til
búskapar og samvista við frjálsa náttúru
landsins. Hann varð tápmikill atorku-
maður, fljótur til liðveislu, tilfinninga-
ríkur og mannblendinn.
Veturinn 1951-52 dvaldist hann f