Tíminn - 18.07.1982, Blaðsíða 21

SUNNUDAGUR.18. JÚLÍ 1982
var ekki fyrr en undir lokin sem hann
var farinn að nálgast þetta mark í
byrjanataflmennsku sinni, nema auðvit-
að í einstaka byrjunum, en í miðtaflinu
komst hann fljótt til þroska. Eftir ca.
1962 tapaði hann varla nokkurri skák
sem rekja má til mistaka i miðtaflinu.
Og það var í miðtaflinu sem hann vann
flesta sigra sína.
Tilgangur hans var einn og aðeins
einn, að sigra. Og til þess að sigra beitti
hann öllum ráðum; ef þurfti fléttur þá
fann hann fléttur, ef hægfara stöðubar-
átta var nauðsyleg þá barðist hann
hægfara stöðubaráttu. Fischer sóttist
ekki eftir fléttum og flækjum i sjálfu sér
en sumar fléttur hans eru engu að síður
meðal hinna snilldarlegustu sem við
þekkjum. Pó áttu „einfaldar" stöður í
rauninni enn betur við hann, og hefur
honum oft verið líkt við Capablanca
hvað varðar „skýrleika" taflmennsku
hans. Hluti af vinsældum Fischers meðal
almennrá skákáhugamanna stafaði af
þvi að hann virtist gera skákina
auðvelda. Þó minni spámennirnir vissu
fullvel að þeir gætu sjaldan spáð rétt um
leiki Fischers þá var oftast auðvelt að
sjá, eftir á, hvers vegna hann lék
tilteknum leik. Og innsæi hans var slíkt
að hann lenti afar sjaldan i timahraki,
án þess þó að hann legði sig fram um að
leika hratt - eins og Karpov gerir oft og
stundum með þeim afleiðingum að hann
leikur af sér.
En einkenni Fischers i miðtaflinu er
umfram allt ótrúlegur sigurviljinn. Hann
vildi vinna hverja einustu skák, hvort
sem hann hafði hvitt eða svart, og
„stórmeistarajafntefli“ voru afar fátið.
Hann sagði sem svo: Ég er nú einu sinni
besti skákmaður heims en siðar, eftir
því sem öryggi hans og þekking jókst,
leiddi þetta til þess að hann vann bæði
mót og einvigi með gífurlegum yfirburð-
um. Enginn annar skákmeistari eftir
strið hefur sýnt svo ofboðslegan sigur-
vilja og hann átti ekki minnsta þátt í
sigrum hans.
Andstæðingar hans sáu kannski að
staðan var í jafnvægi og bjuggu sig undir
að semja jafntefli en allan tímann var
Fischer að leita að vinningsleiðum,
reikna úr flóknustu afbrigði og flækjur.
Pað var ekki undarlegt þó sumir færu
I beinlínis á taugum við að tefla móti
slíkum andstæðingi sem aldrei gaf grið
né frið. Einkum var það áberandi í
endataflinu. Fischer var nokkuð lengi að
ná valdi á endataflinu en þegar honum
hafði tekist það var hann nær ósigrandi
á þeim vettvangi. Honum nægðu örlitlir
stöðuyfirburðir til að knýja fram vinning
og linnulausar tilraunir hans til að finna
þann vinning leiddu aukinheldur oft til
þess að andstæðingurinn, þreyttur og
taugaóstyrkur, lék af sér. Árangur
Fischer í endataflinu er enn eftirtektar-
verðari en ella fyrir þá sök að hann
notaði nær aldrei aðstoðarmenn né
þjálfara af neinu tagi. í einviginu hér í
Reykjavík hafði hann séra Lombardy að
vísu sér við hlið en sagt er að hann hafi
næstum aldrei fengið prestinum verk-
efni, fremur kosið að liggja yfir
stöðunum sjálfur. Þetta hefur útheimt
óskaplegt þrek (ekki síst vegna þess að
hann barðist til þrautar í hverri skák) en
þvi þreki var Fischer svo sannarlega
gæddur. Maðurinn var ótrúlegur!
Var Fischer besti skákmaður allra
tíma? Það er nær ómögulegt að segja til
um það. Á sinum tima hafði Morphy
jafnvel enn meiri yfirburði yfir samtíða-
menn sina en Fischer öld seinna, og bæði
Lasker og Alekhine unnu skákmót með
slíkum yfirburðum að það má vel bera
það saman við árangur Fischers árið
1970. Náttúrlega er aldrei alveg að
marka slikan samanburð, þó ekki væri
nema vegna þess að skákin hefur þróast
gífurlega á síðustu áratugum og þvi eru
forsendurnar allt aðrar nú. Elo hefur
reiknað út að stigatala Fischers sé miklu
miklu hærri en nokkur annar hefur náð
en þá reiknar hann lika aftur í tímann
sem hann viðurkennir sjálfur að er
vafasamt.
En hvað þá með aðra spumingu:
Tefldi Fischer betur en nokkur annar
hefur gert? Já. Simpelthen já. Allir
skákmenn hafa sína galla, nema Fischer
hefur nær enga og þekking hans og næmi
fyrir skákinni voru svo mikið betri en
allra annarra að það er í rauninni enginn
keppinautur i sjónmáli. Flestir þeir sem
hafa t.a.m. borið saman skákir þeirra
Fischers og Karpovs hljóta að komast
að þeirri niðurstöðu að er Fischer var
upp á sitt besta hafi hann haft töluverða
yfirburði yfir Rússann, sem þó er hinn
eini sem slagar upp í hann. Auk þess
verður að geta þess að Karpov hefur sér
til hjálpar heilan her af þjálfurum og
aðstoðarmönnum sem rannsaka fyrir
hann bæði byrjanir og biðskákir svo
byrði hans er mun léttari en Fischers sem
gerði allt sjálfur. Og Karpov lætur sér
vel lika að gera jafntefli með svörtu
mönnunum.
Og framtiðin? - sem aðeins var vikið
að áðan. í grein sem Ray Keene, enski
stórmeistarinn og skákskrifarinn, ritaði
um Fischer segir m.a.: „Vera kann að
Fischer langi hreinlega ekki til að tefla
framar. Kannski líður honum eins og
fjallgöngumanni sem hefur klifið Mt.
Everest og hvað er þá til að sigrast á?
Ef Fischer trúir þessu þá er hann mjög
skammsýnn. Þegar Hillary og Tenzing
náðu upp á Everest 1953 gátu þeir ekki
vitað að nokkru síðar myndu miklu
hærri fjöll finnast milljónir mílna í burtu
- á Mars! Slíkir tindar bíða Fischers
ennþá. Hann var i framför er hann
settist í helgan stein aðeins 29 ára gamall
og einmitt um þetta leyti ætti hann að
vera á toppnum. Hann hefur enn ekki,
þvert ofan i það sem flestir halda, gengið
frá þvi í eitt skipti fyrir öll að hann sé
mesti skákmeistari allra tima, og því
síður að hann sé sá þolmesti. Lasker
varð heimsmeistari árið 1894 er hann
sigraði Steinitz, hann hélt titlinum í 27
ár og svo seint sem 1935 tókst honum
að verða fyrir ofan eftirmann sinn,
Capablanca, á skákmóti. Karpov og
Kasparov eru þegar komnir fram í
sviðsljósið. Hvað um þá sem enn eru
ekki fæddir? Og hvað verður ef Fischer
teflir aldrei framar? Hann er sagður hafa
greindarvísitölu snillings sem hann
hlýtur að geta notað á einn eða annan
hátt en ennþá að minnsta kosti hefur
hann ekki fengist við neitt nema
skákina. Og því skyldi hann gera það?
Skákin er sköpuð fyrir Fischer, og
Fischer var skapaður fyrir skákina. Þau
Caissa ættu ekki að búa sitt í hvoru lagi."
En við sjáum til. Lítum á meðan á
eina harða baráttuskák, fyrstu einvígis-
skák Fischers við skákfréttaritara Helgar
Tímans, Bent Larsen. Báðir tefla
grimmt til vinnings og úr verður ægileg
barátta. Fischer, sem hafði hvítt, lék
auðvitað:
1. e4 - e6 2. d4 - d5 3. Rc3 - Bb4 4.
e5 - Re7 5.a3 - Bxc3+ 6. bxc3 - c5 7.a4
- Rbc6 8. Rf3 - Bd7 9. Bd3 - Dc7
10. 0-0 - c4 (Annar mögleiki er 10. - f6)
11. Be2 - f6 12. Hel! (Mun hvassara en
12. Ba3 - 0-0 13. Hel - Hf7, en þannig
tapaði Fischer fyrir Mednis á meistara-
móti USA 1962/63. Ef nú 12. - 0-0 13.
exf6 - gxf6? (13. - Hxf6 og hvitur
stendur betur.) 14. Bh6!, eða 12. -fxe5
13. dxe5 - Rxe5? 14. Rxe5 - Dxe5 15.
Bh5+ og drottningin fellur.) 12.-Rg6
13. Ba3! - fxe5 14. dxe5 (Hér átti hvítur
einnig völ á 14. Rg5 og t.d. 14 - e4 15.
Bg4 - Rd8 16. Bh5 - Df4 17. Rxh7 -
Dh6 (17. - Kf7 18. Rf8) 18. Dg4 - Kf7
19. Bxg6+ - Dxg6 20. Dxg6+ - Kxg6
21. Rf8+) 14. - Rcxe5 15. Rxe5 - Rxe5
(Larsen segir að eftir 15. - Dxe5 16.
Bxc4 hafi hvítur greinilega betri stöðu,
en þó það sé villt dregur úr látunum eftir
16. - Dxc3 17. Bxd5 (17. Dxd5 - Dxal)
17. - 0-0-0.)
16. Dd4 - Rg6 (Ef 16. - Rc6? vinnur 17.
Bh5+, og eftir 16. - 0-0-0 17. Dxa7 -
Rc6 og Larsen segir að hvítur hafi betri
stöðu.) 17. Bh5 - Kf7!? (Larsen
fordæmdi 17. - 0-0-0 18. Dxa7 - b6 19.
Da8+ - Db8 20. Dxb8+ - Kxb8 21. a5,
vegna 21. - bxa5 22. Bd6+, en staðan
ætti að vera verjandi með 21. - Kc7) 18.
f4! (Veitir betri möguleika á sókn hvitu
mannanna gegn svarta kóngnum en 18.
He3. Hótunin er 19. f5-exf5 20. He7+)
18. - Hhe8 19. f5 (Hvíta kóngnum væri
meiri hætta búin með 19. g4 - Kg8 20.
f5 - exf5.) 19. - exf5 20. Dxd5+ - Kf6
(Ef 20. - Be6, þá 21. Hxe6 22. Dxf5+
- Hf6 23. Dd5+ - He6 24. Hfl+ og
vinnur. Fischer á nú um nokkra kosti að
velja en ákveður að skipa mönnum
sínum upp á nýjan leik i von um að ná
valdi á miðborðinu. 18. og21. leikirhans
eru mjög dæmigerðir fyrir hann.) 21.
Bf3! (Tal hefði á sinum bestu árum e.t.v.
kosið 21. g4! og sótt er beint að kóngi
svarts. Upp frá þeim leik koma miklar
flækjur sem ekki verður farið út í hér.)
21. - Re5! 22. Dd4 - Kg6! 23. Hxe5 -
Dxe5 (Ef 23. - Hxe5 24. Bd6.) 24. Dxd7
- Hadl 25. Dxb7
25. - De3+ (Þessi leikur var mjög
gagnrýndur en varla með réttu. Mælt
hefur verið með 25. - Dxc3, en Fischer
hefði varla svarað með hinum passífa
leik 26. Dbl, því eftir 26. - He5 eða 26.
- Hd2 á svartur ágæta möguleika.
Fischer hefði áreiðanlega reynt 26.
Dc6+! - Kg5 27. Bcl+ - f4! (Ekki 27.
- Kh4 og svartur er lentur í mátneti, t.d.
28. g3+ - Kh3 29. Bg2+ - Kg4 30. h3+
- Kxg3 31. Dc7+ - De5 32. Dxe5 - Hxe5
33. Bg5 og mátar með Hfl og Hf3.) 28.
h4+ - Kf5! 29. g4+! - fxg3 f.h. 30. Kg2
- Dd4! (30. - Dxal er of hættulegt, t.d.
31. Bg4+ - Ke5 32. Db5+ - Kd5 34.
Ba3!), og nú hefur hvitur, að sögn ígors
Sætsevs, ekkert betra en jafntefli.) 26.
Kfl - Hd2 (Ekki 26. - Dxc3 27. Bb2)
27. Dc6+! - He6 28. Bc5! (Lykillinn að
vörn hvíts. Skákin er eins og hún leggur
sig dæmi um algera taktíska stjórn
Fischers. Ef 28. Dc5 - Hf2+ 29. Kgl -
Hxf3.) 28. - Hf2+ 29. Kgl - Hxg2+ +
30. Kxg2 - Dd2+ 31. Khl - Hxc6 32.
Bxc6 - Dxc3? (Hér verður Larsen á í
messunni. Hvítur hefur þrjá menn fyrir
drottninguna, en ef Larsen hefði leikið
32. - a5, hefði vinningurinn verið
torsóttur eða jafnvel enginn. T.d. 33.
Hgl+ - Kf7 34. Bd4 - g5 35. Bd5+ -
Kg6 36. Bxc4 - Dxc2. Eftir 32. - a5
myndi 33. Bd4 - Kh6! sennilega leiða til
mjög ákafrar baráttu.) 33. Hgl+ - Kf6
34. Bxa7 (Fischer hefur nú unnið
endatafl.) 34. - g5 35. Bb6 - Dxc2 36.
a5 - Db2 37. Bd8+ - Ke6 38. a6 - Da3
39. Bb7 - Dc5 40. Hbl - c3 41. Bb6 og
Larsen gafst upp. Hann getur ekki
komið í veg fyrir að hvíta peðið verði
að drottningu. Framhaldið yrði t.d 41.
- c2 42. Hel+ - De5 43. Hxe5+ - Kxe5
44. a7 - cl-D+ 45. Bgl o.s.frv.)
Núverandi heimsmeistari er næstur,
og síðastur, á dagskrá.
- ij. tók saman, þýddi og endursagði.
21
skák
Anatólí
Ljuboievic
og/ eða
Lubomir
Karpov?
■ Eftir tvær umferðir á skákmótinu
í Túrin var Karpov neðstur með núll
vinninga! Hann hafði nefnilega
biðskák úr fyrstu umferð og í annarri
umferð tapaði hann fyrir Ljuboievic
frá Júgóslaviu. Ljuboievic hefur
lengst af átt í erfiðleikum með
Karpov, sem hefur nokkrum sinnum
yfirspilað hann mjög hægt og rólega
en slík taflmennska á sem kunnugt
er illa við hinn sókndjarfa Ljuboie-
vic. En i þetta sinn var það Karpov
sem var ekki með á nótunum.
Ljuboievic hefur hvitt.
I. c4 - e5 2. Rf3 - Rc6 3. Bb5 -
a6 4. Ba4 - Rf6 5. 0-0 - Be7 6. Hel
- b5 7. Bb3 - 0-0 8. c3 - d6 9. h3 -
Bb7 10. d4 - Rd7
Karpov beitir mörgum afbrigðum
í þessari stöðu, upp á siðkastið hefur
hann mjög beitt He8.
II. Rbd2 - Bf6 12. Rfl - He8 13.
Rg3 - g6 14. Bh6 - Ra5 15. Bc2 - c5
16. d5 - Rc4 17. Dcl - Bg7
Svarta staðan er traustleg, en þó
Ijóst að erfitt verður að fá biskupinn
á b7 í spilið.
18. a4 - R4b619. a5 - Rc8 20. c4!
Ef svartur drepur kemur riddari til
c4. Og ef svartur leikur b4 leikur
hvitur Ba4.
20. - Bxh6 21. Dxh<+ Df6 22. Re2
- Re7
Ef til vill var Hd8 betra.
23. Rc3 - b4 24. Ba4.
Ef b-linan opnast liður vart
löngu þar til hvitur hrókur er kominn
til b6.
24. - Bc8 25. Bc6! - Rxc6
Eftir 25. - Hb8 26. Ra4 og siðan
Bxd7 og Rb6 hefur hvitur yfirburði
á drottningarvæng og notar þá til
sóknar á kóngsvængnum.
26. dxc6 - bxc3 27. cxd7 - Bxd7
28. bxc3 - De7 29. Hedl - Hed8 30.
Habl - Ba4 31. hd2 - Hab8 32. Hdb2
-Hxb233.Hxb2-f634.Hb6-Dc7
jm j j
m m. %
TSÍ.+l ;
■t /i £ i
m..i i !
§M
a b
d s
sterkustu Sovétmennina.Svona skák
er gott meðal!
Seinni umferðin
Þessi sigur Ljuboievic var næstum
í Karpov-stil. En umferðirnar voru
tvær og i seinni umferðinni hefndi
Karpov sin. Það væri freistandi að
segja að þá hafi heimsmeistarinn
telft i Ljuboievic-stil en það er
liklega fyrst og fremst vegna ögrunar
Júgóslavans sem tefldi áhættusama
byrjun.
Nú hefur Karpov hvítt.
1. e4 - c5 2. Rf3 - d6 3. d4 - Rf6
4. Rc3 - cxd4 5. Rxd4 - a6 6. Be2 -
e6 7. f4 - Dc7 8. 0-0 - b5?!
Vafasamt skv. fræðibókum. En
vel má vera að Ljubo hafi rannsakað
þetta heima hjá sér.
9. Bf3 - Bb7 10. e5
Með varkárum leikjum eins og t.d.
a3 myndi hvitur strax gefast upp á að
reyna að ná frumkvæðinu en i
sikileyjarvörn er baráttan um frum-
kvæðið jafnan mjög hörð.
10. - dxe5 11. fxe5 - Rfd7 12. Bf4
- b4
Ég veit ekki hvort þetta hefur sést
áður. Ég man eftir 12. - Be7 13. Khl
- 0-0 14. Bxb7 - Dxb7 15. Dg4, og
12. - Rc6.
13. Re4 - Rxe4 14. Khl! - Be715.
Rg5 - Bxg5 16JBxb7-Dxb7
17. Bxe5 - 0-0 18. Dg4 - de7
Ekki 18. - Bh6 19. Rxe6!
m± i
±
H m
1 & #

■ liii' ii
= m a + s
Eftir 35. Hxa6 - Bc6 bjargar
svartur sér. En:
35. Rh2! - Bc6 36. Rg4 - Hf8 37.
13 - f5
Flýtir endalokunum en staðan var
vond fvrir.
38. éxf5 - Hxf5 39. Dd2 - Kg7 40.
Hxa6 - e4 41. fxe4 - Hf7 42. eS -
Dc8 43. Dh6 +- Kh8 44. e6 - Hg7
45, Hb6 og heimsmeistarinn gafst
upp.
Ljuboievic er vanalega mjög
taugaóstyrkur þegar hann teflir við
a b c d e f g h
19. Dg3!
Sterkara en 19. Bxb8 - Haxb8 20.
Rc6 - Dc5 og svarta staðan er ekki
vonlaus.
19. - Hc8 20. Bd6 - Dd7 21. Hadl
- f6
Það var erfitt að finna góða leiki.
Það er því engin ástæða til að setja
upp spurningarmerki við þennan leik
þó hvitur vinni nú þvingað.
22. Bxb8 - Haxb8 23. h4 - Bxh4
Bh6 strandar á Rf5
24 Dxh4 - Hc4 25. Dg3 - Hbc8 26.
Rf5 - Da7 27. Rd6 - H4c5 28. Dh4
- Hd8
Hér gafst svartur upp án þess að
bíða eftir svari hvíts.
Hvitur hefur vitanlega afgerandi
yfirburði en hvers vegna Ljubo kaus
að gefast upp einmitt hér hef ég ekki
hugmynd um!
Að lokum vil ég taka fram að ég
er nú nýsestur við taflmennsku á
millisvæðamótinu i Las Palmas...
Bent Larsen,
stórmeistari,
skrifar um skák