Tíminn - 25.07.1982, Blaðsíða 20

SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1982.
20__________________
heimsmeistarar f skák
■ Anatólí Karpov er einstakur í röð
heimsmeistara eftir stríð af nokkrum
ástæðum. Hann er fyrsti maðurinn sem
verður heimsmeistari án þess að tefla um
titilinn, en á móti kemur að hann - einn
heimsmeistaranna - hélt áfram að bæta
sig eftir að titillinn var í höfn, og hann
er einnig sá eini sem hefur haft
umtalsverða yfirburði yfir keppinauta
sína - Fischer tefldi jú ekkert, þó enginn
efist um að þessa yfirburði hafði hann á
sínum tíma. Og það er svo undarlegt að
þó Karpov hafi nú tryggt sér hásæti
skáklistarinnar til að minnsta kosti níu
ára, þó hann sé næstyngsti heimsmeistar-
inn og þó hann hafi náð Elo-stigatölu
sem liggur við að jafnist á við Fischers,
þá eru enn ýmsir sem muldra um að
hann sé ekki verðugur heimsmeistari!
Förum austur, austur til Úralfjalla, en
þar fæddist Anatólí Évgenévitsj Kar-
pov þann 23. maí 1951, íborginni Slatúst
í sunnsnverðum fjöllunum. Faðir hans
var verkamaður sem lærði síðar til
rafvirkja, hann lést árið 1979. Móðir
hans Nína umhyggjusöm kona. Tolja
litli Karpov var smávaxið barn og
veiklulegt, um tíma leit helst út fyrir að
hann myndi deyja, en hann hafði það og
lærði að tefla tæpra fimm vetra gamall.
Faðir hans var sæmilegur áhugaskák-
maður og malaði soninn auðvitað til að
byrja með, þá fór Tolja að gráta en var
hótað þá fengi hann ekki að tefla meira.
„Ég var heppinn," sagði Karpov síðar.
„Um þetta leyti skaust Mikhaíl Tal fram
á sjónarsviðið og það fór skákæði um
Sovétríkin. Allir höfðu áhuga á skák og
allir héldu með Tal.“ Vissulega hélt
Tolja líka með Tal en meiri áhrif á hann
hafði gamla skákvélin Capablanca - eins
■ Nokkuð hefur verið um óvænt úrslit á
millisvæðamótinu á Las Palmas. 1 upphafi
tók sovéski stórmeistarinn Vladímír Túkma-
kov forystuna og vann m.a. landa sína og
fyrrum heimsmeistara, Smyslov og Petró-
sjan, en hvorugur þeirra þykir auðsigraður.
Voru menn farnir að spá Túkmakov léttum
sigri á mótinu, cinkum vegna þess að hann
hafði þegar mætt öllum sterkustu andstæð-
ingum sínum nema Zoltan Ribli og Jan
Timman. Tap fyrir Ungverjanum Joszif
Pinter í áttundu umferð gæti sett strík í
reikning Túkmakovs en hann er þó enn
efstur - ásamt Smyslov!! Vassilí Smyslov,
sem er 61s árs og tók fyrst þátt í
heimsmeistarakeppninni árið 1948, var
boðið sérstaklega á millisvæðamótið af FIDE
en fæstir bjuggust við miklum afrekum hans
þar. Þannig sagði Bent Larsen, okkar maður
á Kanarí, að hann myndi áreiðanlega skorta
þann metnað og baráttuþrek sem nauðsyn-
legt væri í svo þýðingarmiklu móti. En það
fór öldungis á annan veg! Smyslov vann fyrstu
tvær skákir og þó hann tapaði fyrir
Túkmakov í þriðju umferð lét hann það ekki
á sig fá. Seigur, gamli maðurínn. Það verður
sannarlega saga til næsta bæjar ef hann kcmst
áfram. Hvernig væri þá að Najdorf færi að
spreyta sig aftur í heimsmeistarakeppninni?
Kollega Smyslov, Petrósjan, hefur staðið
fyrir sínu á mótinu og á eftir að tefla við
nokkra fremur veika andstæðinga svo það er
ekki útséð með hans möguleika enn, en
Petrósjan hefur verið með í hverri einustu
heimsmeistarakeppni síðan 1953, að undan-
skildum þeim árum sem hann var sjálfur
heimsmeistarí.
Bent Larsen var allbjartsýnn á möguleika
og allir vita. Bók með völdum skákum
Kúbanans var fyrsta skákbókin sem
Karpov las spjaldanna á milli og heiðskír
fegurð skákanna, einföld lógíkkin og
sterkur sigurvilji þegar best lét höfðu
djúp og varanleg áhrif á hann. Annars
var fátt merkilegt við upphaf skákferils
Karpovs: flestir sáu að þessi smávaxni,
horaði strákur var gæddur hæfileikum
en undrabarn var hann ekki. Þó var
hann aðeins ellefu ára er hann varð
meistarakandídat og áhugi Bótvinniks
var vakinn. Bótvinnik rak skákskóla
sem einbeitti sér nú að því að finna unga
og efnilega stráka til að koma í stað eldri
kynslóðarinnar: það var að myndast
uggvænlegt kynslóðabil meðal sovéskra
skákmanna. Um 1950 komu þeir fram
Petrósjan, Géller og Tæmanov, um það
bil fimm árum síðar Spasskíj, Korchnoi
og Tal, og undir 1960 þeir Stein og
Pólúgaévskíj en síðan liðu rúmlega tíu
ár og engir nýliðar birtust sem virtust
líklegir til að taka við af gamla
lífverðinum. Karpov komst fljótlega í
hóp þeirra sem mestar vonir voru
bundnar við. 15 ára var henn orðinn
meistari, sá yngsti í landinu - þetta var
árið 1966 og sama ár tók liann þátt í
fyrsta alþjóðlega skákmóti sínu.
Sagan er vel kunn: boð kom frá
Tékkóslóvakíu um að senda tvo menn á
mót í Trinec, sovésk skákyfirvöld litu
svo á að mótið væri fyrir unglinga og
sendu tvo efnilega stráka, Karpov og
Kupreitsjik, en þegar þeir mættu kom í
Ijós að það var fyrir fullorðna. Þar eð
mótið var ekki alltof sterkt var ákveðið
að þeir skyldu tefla samt og Karpov
gerði sér lítið fyrir og vann mótið með
yfirburðum! Pessi árangur, sem og
traustlegar framfarir stráksins, gerðu að
sína fyrir mótið en hefur gert óvenju mikið
af jafnteflum hingað til. Jan Timman var
einna sigurstranglegastur fyrir þetta mót en
honum hefur ekki gengið sem skyldi.
Skákina gegn Browne í fyrstu umferð vann
hann eftir að hafa haft erfiða stöðu lengst af
og síðan malaði Petrósjan hann í fáeinum
leikjum. Timman, sem hefur verið cinn
alsterkasti mótaskákmaður heims undan-
farin ár, hefur aldrei gengið vel í undanrás-
unum fyrir heimsmeistarakeppnina; auk þess
að vera mistækur að eðlisfari virðist Timman
hreinlega ekki hafa nógu sterkar taugar í
svona keppni. Það er synd því ef einhver
(fyrir utan Kasparov) á minnstu möguleika
gegn heimsmeistaranum Karpov á mótum.
Hollendingurinn er hins vegar frægur fyrir
góða endaspretti svo e.t.v er ekki öll von úti
fyrir hann. Helgi Ólafsson veðjaði aftur á
móti á Ribli í pistli í Þjóðviljanum í vikunni
- „Hann stendur sig ævinlega vel á mótum
af þessari styrkleikagráðu, hefur sérlega vel
þjálfaðan skákstíl og fullkomlega skothelt
byrjanakerfi," sagði Helgi. Á millisvæða-
mótinu í Sovétríkjunum fyrir þremur árum
munaði ckki nema því sem munaði að Ribli
kæmist áfram og nú hefur hann áreiðanlega
fullan hug á að standa sig betur. Athuga ber
þó að í síðustu fimm umferðum teflir Ribli
ekki við neina smákarla, alla Sovétmennina
fjóra og Larsen.
Það sem hefur komið einna mest á óvart
í Las Palmas er slæm frammistaða Lev
Psakhis, Sovétmeistara síðustu tvö árin.
Hann hefur ekkert sýnt ennþá að minnsta
kosti. Rúmenski stórmeistarinn Mihai Suba
hefur á hinn bóginn staðið sig framar vonum.
Suba hefur verið í stöðugri framför
verkum aö Sovétmenn töldu hann
fulltrúa sinn á Evrópumeistaramót
unglinga sem haldið var í Groningen í
Hollandi um áramótin 1967/68, þar
skyldi hann öðlast dýmæta reynslu fyrir
heimsmeistaramót unglinga 69 scm
Sovétmenn langaði mikið til að vinna,
enda hafði sovéskur piltur ekki unnið
slíkt mót síðan Spasskíj sigraði árið
1955. Þarna í Groningcn er einn
hættulegasti andstæðingur hans: Jan
Timman. Annars vann Karpov þetta
mót án ýkja mikillar fyrirhafnar, í öðru
sæti varð ungverskur strákur að nafi
András Jocha ( sem síðar skipti um
nafn af ókunnum orsökum og heitir nú
Adorjan), þriðji var Pólverjinn Lewi og
fjórði fyrrnefndur Timman.
Þessi sigur Karpovs færði honum sæti
í þriggja stráka útsláttarkeppni um hver
skyldi fara fyrir Sovétríkin á heimsmeist-
aramót unglinga 1969. Karpov var
elstur, Rafael Vaganjan fæddur síðar
sama ár en Mikhaíl Steinberg 1952.
Steinberg hafði nú samt unnið Evrópu-
meistaramót unglinga ári fyrr en Karpov
(svo vann Vaganjan ári seinna) og var
hann um hríð álitinn gefið heimsmeist-
araefni. Steinberg þótti rómantískur
baráttumaður en einhvers staðar á
lífsleiðinni gerðist eitthvað og hann
hætti að þroskast sem skákmaður. Þarna
í útsláttarmótinu varð Steinberg neðstur
meðan Karpov vann: Steinberg er látinn
fyrir allmörgum árum. En Karpov vann
sem sé. Hann fór á heimsmeistaramótið
sem haldið var í Stokkhólmi og sigraði
með gífurlegum yfirburðum í loka-
keppninni, fékk 10 vinninga af 11
mögulegum og tapaði ekki skák.
Adorjan og Urzica frá Rúmeníu fengu '
sjö vinninga, Kaplan frá Puerto Rico
undanfarin ár eftir að hafa farið mjög hægt
af stað - hann er fæddur 47 - og hefur nú
líklega farið fram úr Florin Gheorghiu,
sterkasta skákmanni Rúmena í bráðum 20
ár. Þá hefur Slim Bouaziz frá Túnis (fæddur
50) komið öllum á óvart nema Larsen en
hann hefur síðan 1970 verið eini alþjóða-
meistari Afríku.
Sem fyrr kom fram eru aðeins fimm
(fyrrv. heimsmeistari unglinga) fékk 6.5
og heimamaðurinn Ulf Andersson sex.
Þessi frábæri sigur, því andstæðingarnir
voru ekkert slor, olli því að nú fóru
Sovétmenn að gera sér vonir um að
Karpov yrði ekki aðeins sterkur stór-
meistari þegar fram liðu stundir: ef til
vill gæti hann orðið heimsmeistari. Frá
og með 197.7 stóð hann sig sífellt betur
og betur, framfarir hans voru svo örar
að menn urðu að hafa sig alla við til að
fylgjast með. Um mitt ár 1970 varð hann
í fjórða sæti á sterku alþjóðamóti í
Caracas sem nægði til að hann væri
útnefndur stórmeistari 19 ára gamall og
var hann fyrsti Sovétmaðurinn fýrir utan
Spasskíj sem varð stórmeistari undir
tvítugu. Spasskíj var 18, Kasparov
seinna aðeins 17.
Sama ár tefldi hann í fyrsta sinn á
skákþingi Sovétríkjanna og var hann
harðlega gagnrýndur fyrir litlausa og
friðsamlega taflmennsku sem fæstir
bjuggust við af svo ungum og upprenn-
andi skákmeistara, Karpov tókst engu
að síður að næla_sér í 5.-7. og var
þokkalega ánægður með það. Á skák-
þinginu 1970 mætti Karpov í fyrsta sinn
þeim manni sem hann hefur barist við æ
síöan: Viktor Korchnoi. Korchnoi
malaði unga manninn í innbyrðis
viðureign þeirra og vann þetta mót með
nokkrum yfirburðum. Þeir félagar Kar-
pov og Korchnoi tefldu fyrsta einvígi sitt
árið 1971, það var æfingaeinvígi fyrir
Korchnoi sem haldið var í leynum og
Karpov hafði forskot því hann fékk að
vita um byrjanir andstæðingsins fyrir-
fram. Einvígi þetta endaði með jafntefli,
hvor vann tvær skákir. Síðar á árinu var
Karpov fjórði á skákþingi Sovétríkjanna
umferðir eftir, þegar þetta er skrifað á
föstudegi. Líklegt er að endanleg niðurstaða
fáist ekki fyrr en í allra síðustu umferðunum;
nefnilega hverjir tveir halda áfram í
áskorendamótið að ári. Hitt er svo annað
má! að komist Timman ekki áfram er enginn
þessara keppenda sigurstranglegur þar. Og
hvað þá í einvígi gegn Karpov.
-'j-
(Savon vann, öllum að óvörum) eftir að
hafa staðið sig ágætlega á ýmsum
sovéskum mótum og honum var því
boðið á hið ægisterka Alekhine-minn-
ingarmót í Moskvu undir árslok 71.
Þarna voru mættir allir sterkustu
stórmeistarar heims, að Fischer og
Larsen einum undanskildum, og fæstir
bjuggust við miklu af Karpov. En hann
tefldi mjög skynsamlega og tókst að
tryggja sér sigurinn á mótinu, ásamt
Leóníd Stein, og eftir þennan frábæra
árangur var Karpov óumdeilanlega
efnilegasti ungi meistari í heimi. Sovét-
menn treystu á að hann gæti tekið við
af gamla lífverðinum en um þetta leyti
komu reyndar fram margir efnilegir
sovéskir meistarar sem síðar hafa tryggt
sér stórmeistaratitil og staðið sig afar
vel, oft á tíðum. Stöðugleikann hefur
hins vegar skort, nema hjá Karpov.
Og hann lét skammt stórra högga á
milli, um áramótin fór hann ásamt
Korchnoi á hið árlega skákmót í
Hastings, tók góða forystu í upphafi og
virtist öruggur um sigur lengst af en
undir lokin tókst Korchnoi að skjótast
upp að hlið hans með því að vinna í skák
þeirra. Með árangri sínum þetta árið
hafði Karpov sýnt og sannað að hann
myndi láta að sér kveða í næsta hring
heimsmeistarakeppninnar sem hefjast
átti með millisvæðamótunum 1973.
Þangað til tefldi hann allmikið og stóð
sig jafnan vel, einkum á ólympíumótinu
í Skopje þar sem hann tefldi á fyrsta
varamannsborði fyrir Sovétríkin og fékk
13 vinninga út úr 15 skákum, varð að
sjálfsögðu hæstur varamanna. Á mótinu
í San Antonio í Texas árið 1972 sigraði
Karpov ásamt Pertósjan og Portisch en
í Búdapest árið eftir varð hann annar á
eftir Géller. Einnig stóð hann sig mjög
vel á ólympíumótum stúdenta. Svo kom
millisvæðamótið í Leníngrað og sókn
Karpovs upp í hæstu hæðir var hafin.
Þetta millisvæðamót var og er minnis-
stætt af mörgum ástæðum. Þetta var í
fyrsta sinn sem haldin voru tvö
millisvæðamót í stað eins og deilur stóðu
um hvort mótið væri sterkara, í
Leníngrað eða Petrópólis í Brasilíu. Að
líkindum var Leníngrað-mótið öllu
sterkara en umfram allt voru þar
sókndjarfari og baráttuglaðari skák-
menn en á hinu mótinu. Baráttan var
enda mjög hörð Larsen byrjaði vel,
fékk 5.5 vinning úr fyrstu sex skákunum
en missteig síðan hroðalega hvað eftir
annað og fékk aðeins 4.5 vinning úr
síðustu 11 skákunum! Mikháil Tal, sem
staðið hafði sig býsna vel næstu misseri
á undan, unnið hvert mótið á fætur öðru
og ekki tapað rúmlega 80 skákum í röð
var nú ekki nema skugginn af sjálfum
ser og tapaði fyrir mörgum minni
spámönnum. Um tíma virtist Tékkinn
Jan Smejkal ætla að vinna, hann sigraði
í sjö skákum í röð, en síðan varð
eilífðarfjandi hans, bölvað tímahrakið,
honum að falli, Þá tók Korchnoi örugga
forystu en óvænt tap fyrir lítt þekktum
Júgóslava gerði Karpov kleift að
skjótast upp að hlið hans og þeir deildu
sigrinum. Karpov var hinn eini sem ekki
tapaði skák á þessu æsilega móti. Og
gegnum allar þessar hamfarir sigldi
Robert Byme rólega og örugglega, náði
besta árangri lífs síns er hann, 45 ára
í í 5' íj V § £ # t* SAly I * f í í!'
1. Browne 'k 'k 0 1 Ht 0 0 2.5 + b
2,- Pinter 'ií ‘k 'íl 0 lk 1 'll 0 3-5
3. Ribli 'ii 'li \ 'li 'li 'lt 1 'li
4. Bouaziz i 'k 0 'li 'k 'k 'k 4
5. Suba 0 \ 'k 'k , 0 i 'lt 1 4.5
6. Karl8son 'll >li 'li 0 0 'ii o 'll
7. Túkmakov 1 0 1 'li 1 'k > 'k JuS.
8. Petróslan 0 'k 'lt 1 'k h 1 4 + b
9. Larsen 1 'k 'li lli 'lt 0 1 'li 6.5
lo. Smyslov I 1 0 'li 'li i 1 'li .5*5
JLl • Peakhie 'k 0 'k 'k 0 'k 0 2 + b
12. Mestel h h 'K i 0 'k 1 0 .4
13. Sunye 1i 0 o 'li 'li 'k 0 2.5
14• Timman 1 1 'k 'li 0 'k h 4 + b
Mikil barátta á Kanarí
■ Þessari töflu ber að taka með ofurlítiUi gát. Hún er sett saman eftir fréttum frá Bent
Larsen og pistlum í blöðum og einhverju gæti skeikað, þó varla að ráði. Altént ber
vinningafjölda saman við nýjustu fréttir, nema hvað í Mbl. í gær sagði að Jonathan Mestel
hefði fimm vinninga. Það þykir okkur ótrúlegt. en höfum sem sé fyrirvara. Biðskákimar
Browne-Petrósjan og Psakhis-Timman em báðar sagðar jafnteflislegar.