Tíminn - 28.07.1982, Blaðsíða 8
8
MIÐVIKUDAGUR 28. JÚLÍ 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvæmdastjóri: Glsli Slgur&sson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgrei&slustjóri: Sigur&ur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Kristinn Hallgrimsson. Umsjónarmaður Helgar-
Tlmans: lllugl Jökulsson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrlk Indrl&ason, Heiður Helgadóttir.lngólfur Hannes-
son (Iþróttir), Jónas Gu&mundsson, Krlstin Leifsdóttir, Slgurjón Valdimarsson,
Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlitstelknun: Gunnar Trausti Gu&björnsson.
Ljósmyndir: Gu&jón Einarsson, Gu&jón Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Krlstjánsson,
Kristln Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorstelnsdóttir.
Rltstjórn, skrifstofur og auglýslngar: Slðumúla 15, Reykjavlk. Simi: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Ver& I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánu&i: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Tlmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Versnandi horfur
í efnahagsmálum
■ Jóhannes Nordal seðlabankastjóri hóf mál sitt á
síðasta aðalfundi Seðlabankans með því að draga upp
mynd af ástandi efnahagsmála í heiminum. Honum
fórust orð á þessa leið:
„Þegar litið er yfir þróun efnahagsmála að
undanförnu á alþjóðavettvangi, er fáa sólskinsbletti
að sjá. Enn er heimsbúskapurinn fastur í þeirri lægð,
er hann komst í á árinu 1980 í kjölfar olíuverðs-
hækkananna,sem þá voru nýgengnar yfir. Þær vonir
um afturbata, sem menn ólu í brjósti um þetta leyti
á síðastliðnu ári, hafa hingað til að engu leyti rætzt.
Þvert á móti seig enn á ógæfuhlið á síðara helmingi
ársins í fyrra, einkum vegna mikils samdráttar í
efnahagsstarfsemi í Bandaríkjunum. Og jafnvel þótt
ýmsir búist við hægum bata á síðara helmingi þessa
árs, virðist nú allt benda til þess, að árið 1982 verði
þriðja árið í röð, er einkennist af efnahagslegri
stöðnun og vaxandi atvinnuleysi. Jafnframt hafa vextir
á alþjóðamörkuðum verið óvenjulega háir og
óstöðugir og sveiflur í gengi milli helztu gjaldmiðla
heimsins meiri en nokkru sinni fyrr. Hefur hvort
tveggja haft mjög neikvæð áhrif bæði á þróun
alþjóðaviðskipta og fjárfestingu.“
Jóhannes Nordal vék síðar að því í ræðunni, hvaða
áhrif efnahagskreppan hefði á þjóðarbúskap íslend-
inga. Hann sagði:
„Hið alvarlega ástand og horfur í efnahagsmálum
umheimsins, sem ég hef nú lýst, varðar þróun
þjóðarbúskapar íslendinga með margvíslegum hætti,
enda eiga þeir við mörg hin sömu hagstjórnarvanda-
mál að glíma og aðrar þjóðir, þótt þau hafi lýst sér með <
nokkuð öðrum hætti en víðast annars staðar. Hér á
landi hefur verðbólga verið margfalt meiri en í flestum
nálægum löndum,en framleiðslustarfsemi aftur á móti
blómlegri og atvinnuástand með bezta móti. Margt
bendir hins vegar til þess, að verulegar breytingar séu
að verða á framleiðsluþróun hér á landi og horfurnar
framundan í þeim efnum tvísýnni en þær hafa verið
um langt skeið. Gefur efnahagsþróunin á síðastliðnu
ári sterka vísbendingu í þessa átt.“
Síðan Jóhannes Nordal flutti þessa ræðu fyrir
rúmum þremur mánuðum (21. apríl), hefur sólskins-
blettum enn fækkað bæði í alþjóðlegum efnahagsmál-
um og efnahagslegum málefnum íslendinga. Því er nú
spáð, að alþjóðlega efnahagskreppan vari lengur en
menn gerðu sér vonir um, og eigi enn eftir að versna
áður en bata er von. Hjá Islendingum hefur bætzt við
aflabresturinn á þorskveiðum, samdráttur á Banda-
ríkjamarkaði og sitthvað fleira. Fullar horfur eru á,
að þjóðartekjurnar dragist saman um 6% á árinu.
Eigi þetta ekki að leiða til efnahagslegs hruns,
verður þjóðin að rifa seglin um stund og sætta sig við
þrengri kjör en ella. Að öðrum kosti stöðvast
atvinnuvegirnir og stórfellt atvinnuleysi kemur til sögu
með öllum þeim hörmungum, sem því fylgja.
Þess sólskinsbletts, svo notuð sé líking Jóhannesar
Nordal, er vert að minnast, að það mun auðvelda
viðureignina við erfiðleikana, að á margan hátt hefur
verið búið vel í hag á undanförnum árum. Jóhannes
Nordal segir í ræðunni, að „enginn vafi leiki á því, að
meginhluti þess erlenda fjármagns, sem Islendingar
hafa notað á undanförnum áratugum, hefur nýzt
þjóðinni vel til uppbyggingar og efnahagslegra
framfara.“ Þetta mun vissulega koma að haldi nú.
Þ.Þ
á vettvangi dagsins : fM
Fyrsta vers
um rallí
— eftir Jónínu Jónsdóttur
■ Lengi hef ég ætlað að stinga niður
penna um rallí fyrirbærið, í og með fyrir
það að ég tel það skyldu mína. Á öllum
timum sögunnar hafa menn orðið að
berjast fyrir skoðunum sínum. Sumir
hafa unnið þeim brautargengi aðrir
hlotið smán og niðurlægingu fyrir og .
margir látið lifið. Sá veruleiki hefur ekki
vikið fyrir tækninni ennþá. Ekki ætla ég
mér sæti i neinni stúku eða á stöðli þessu
viðvikjandi en kornið fyllir mælinn.
Pað sem hressti mig svo upp að ég tek
mig til, er orðaskak á milli Gisla
Bjarnasonar á Selfossi og Ómars
Ragnarssonar sem allir landsmenn
þekkja. Ómar er óumdeilanlega einn
litríkasti persónuleiki „sinnar tegundar“
á íslandi. Það er sama hvemig hann
ólmast, og þá ekki síst þegar hann
gengur fyrir eigin vélarafli, hann virðist
þá nærast frá öllum orkulindum mann-
legra hæfileika sem sögur fara af, þjóðin
dáir hann svona yfirleitt má ég segja. Ég
er ein af þeim sem svo er ástatt fyrir í
þ.m. Eitt er þó það sem ekki kemst inni
þessa fallegu mynd mina af Ómari, það
er að vita hann taka þátt í og ganga fram
fyrir skjöldu i að verja ralli akstur.
Ég beini þessum orðum mínum
ekkert sérstaklega til Ómars eða orða
hans í Morgunblaðinu, en að ég nefni
hann, er að hann er lifandi dæmi um það
að innlegg manna geta vegið misjafnlega
mikið. Það eru nefnilega svo margir sem
setja draumsýn sina i rallíi upp á hans
hillu.
Ég tek þvi fram hér og nú að ég er á
móti ralli akstri. Ég undrast ekkert yfir
því að bíllinn skuli vera kominn inn í
keppnisdæmið. Mannskepnan hefur
aldrei fengið það tæki i hendumar hvort
sem hún hefur getað sett það undir
fæturna eða rassinn, svo fremi það geti
aukið við hennar mjög svo takmörkuðu
hreyfigetu - að henni hafi ekki tekist að
koma því svo fyrir að á því væri keppt
um það, hver væri öðrum fremri þá einu
litlu ögurstund þegar markalínan slitn-
ar. Hvergi finnst mér mannlegur
breiskleiki jafn neðarlega settur og
þegar dauðum hlutum er andskotað út í
nafni mannlegra hæfileika. Hann er
hvellur lúðurblástur þeirra sem fram-
leiða bila, gott ef ralliið er ekki einmitt
einn af þeim háróma tónum, allavega i
bland, ekki gleyma fjölmiðlarnir að geta
um tegundina þegar sagt er frá rallíinu.
Þáttur sjónvarpsins á íslandi í rallídell-
unni kemur t.d. Ómari inni myndina
eins og nútiminn kallar það sem hann er
að útskýra stundum. Mér hefur oft
blöskrað hvað miklum tima og fjár-
unum er kostað til við að koma
þessari herfu sem rallíið er fyrir; augui
okkar. Þar mætti þó ve! spara fyrir minn
smekk og svo er með fleiri. Ég bendi á að,
sjónvarpsmenn mættu gjaman vera upp
á siysadeild Borgarsjúkrahússins og
sýna okkur hvað þar er verið að vinna,
t.d. hvemig fólki þar er komið til lífs
eða bættrar heilsu einmitt eftir að billinn
hefur horfið til andstæðu sinnar fyrir að
einhver hefur svikið hann í tryggðum,
ekki bætt það sem bæta þurfti eða
einhver farið yfir þau takmörk sem
annars heilbrigð skynsemi hefur átt
tilkall til að væri virt.
Manni detta einmitt slys í hug við að
horfa á þessa afmyndun. Eflaust segja
líka ýmsir að alltaf séu að verða slys og
alltaf sé fólk að deyja þó ekki komi þar
bílar við sögu, enda er það ekki málið,
rallíið er ljót della, það fer fram á
afskræmdum bt'lum, það sýnir allt það
sem er ónormalt við akstur, það sýnir
allt það sem ökumönnum er kennt að
varast en ekki aðhafast, það sýnir brot
á umferðarlögunum, það sýnir óvirð-
ingu fyrir vegum og landi. Rallí þjónar
engum bætandi tilgangi, enginn þáttur
þess fellur inní eðlilega mynd af akstri.
Þetta er önnur hliðin sem ég vildi
minnast á. Þá er það hin sú sem kalla
má þá andlegu.
Bílaframleiðendur hafa lengi vel eða
aldrei farið í grafgötur með á hvaða
þætti eiginleika mannsins væri auðveld-
ast að veðja svo vel gengi að seija bílana,
en það er hégómagirndin. Alvarlegast er
hvað langt þeir hafa gengið í því að búa
þá svo milli umframorku að enginn
möguleiki er að tengja hana huglægum
mætti mannsins. Þar á ég við ef
utanaðkomandi aðstæður grípa óaðvar-
að inní. Þá á ég aðeins við í alveg normal
tilfellum. Við það bætist svo að margir
eru haldnir, einkum á vissum tímabilum
einhverju andlegu ósjálfræði þeir verða
að gera bílana að hamfaratækjum. Það
eru þá jafnvel þeir sem eru á vanbúnustu
tækjunum og þeir sem minnst mega sín.
Inn í þá mynd dugir ekki neitt að setja
það sem sjúklingar á þessu sviði kalla
afmarkaða rallíbraut, sú rallíbraut
liggur við mínar dyr og á minni leið þar
sem ég í sakleysi mínu geng eða ek.
Þá kem ég að því hversvegna perlur
eins og Ómar Ragnarsson eiga ekki að
láta nokkurn mann vita ef þeir þurfa að
bregða sér eins og naut í flag, þeir gefa
hinum vanmáttugu undir vænginn það
er þeim sem fatast flugið, allavega vona
ég að það séu einungis þeir sem ógninni
valda. Þessari hlið málsins ætla ég að
bregða upp eins og Pétur Gunnarsson
lýsir henni í bók sinni. „Ég um mig frá
mér til mín“ með leyfi „hæstvirts
forseta".
Á blaðsíðu 129 - „Keli var kominn á
Moskvis 13 mínútur úr og í 100. Samt
var eins og hann væri ekki búinn að stilla
sig inn á kraftminni bíl og keyrði
Moskann eins og Mobbann. Harmsögu-
legt þegar drekarnir renndu másandi
upp að hliðinni á honum, kjömsuðu einu
sinni tvisvar og hámuðu svo í sig
malbikið. Einn slíkur renndi hvomsandi
upp að þeim og Keli kramdi allt í botn,
Hefur áburðarnotkun
áhrif á laxagengd?
— eftir dr. Björn Jóhannesson
■ Laxaseiði sem alast upp í ánum lifa
og dafna ekki af vatni, heldur af þeim
smádýrum eða átu sem fyrirfinnast í
vatninu. Magn slikrar átu er fyrst og
fremst háð þvi, hversu mikið af
plöntunæringarefnum er í vatninu og á
sama hátt og í túnum eru það einkum
köfnunarefni (N) og fosfór (P) sem
takmarka framleiðslu svifþörunga og
annarra plantna, er þéna síðan sem
fóður fyrir smádýr eða átu. Plöntunær-
ingarefni berast i vatn úr jarðvegi eða
bergefnum, og auk eðlis-og efnaeigin -
leika jarðvegs og bergefna hefur hitastig
og gegnumstreymi vatns eða útskolun
megináhrif á frjósemi árinnar eða
stöðuvatnsins.
íslenskur jarðvegur i náttúrlegu
ástandi er að jafnaði tiltölulega ófrjór,
og veldur þar mestu um lágt hitastig. Af
þessum sökum er hann talinn áburðar-
frekur, en það táknar aðtiltölulegastóra
áburðarskammta þarf að bera á tún til
að fá góða sprettu. Nokkuð af þeim
áburðarefnum sem dreift er á tún skolast
burt úr jarðveginum með jarðsigs- eða
yfirborðsvatni, og á þetta i stórum
rikara mæli við um köfnunarefni en hin
tvö aðaláburðarefnin: fosfór og kalium
(K). Efni sem þannig skolast burtu
berast í læki, ár og stöðuvötn, þar sem
þau örva vöxt svifjurta þörunga og bæta
þannig gátu skilyrði viðkomandi vatna-
kerfa.
Nú vill svo til, að köfnunarefni
takmarkar i flestum tilvikum frjósemi
vatnakerfa, þar með taldar laxár og því
mætti spyrja hvort fylgni komi i Ijós á
milli þess magns af köfnunarefni sem
borið er á í áburði og þess magns af laxi
sem íslensk náttúra framleiðir.
Mér hefur borist i hendur línurit, gert
af Sigfúsi Ólafssyni, jarðræktarfræðingi,
sem sýnir heildarköfnunarefnisnotkun í