Tíminn - 01.08.1982, Blaðsíða 4
4
SUNNUDAGUR X. ÁGÚST 1982
HVALVEIÐIBANN -
„Eigum að láta
ákvörðun Hval-
veiðiráðsins gilda"
segir Árni Einarsson, líffræðingur
■ Fulltrúi Núttúruvcrndarniðs í
íslensku sendincfndinni á Hvalveiðiráð-
stefnunni var Árni Einarsson, líffræð-
ingur. Við báðum Árna að segja okkur
hvert álit náttúruverndarmanna væri á
þeirri ákvörðun ráðstefnunnar að banna
veiðar á hval frá árinu 1986 og þeim
aðdraganda, sem að baki þeirri ákvörð-
un liggur.
„Þegar hvalveiðiráðið var stofnað árið
1946 byggði það á samningi sem
hvalveiðiríki gerðu með sér“, sagði Árni
og hlutverk þess var fyrst og fremst það
að sinna kvótaskiptingu og draga á þann
hátt úr samkeppni milli ríkjanna sem
stunduðu veiöarnar. Ráðinu var því
ekki unnt að koma í veg fyrir að ýmsum
hvalategundum væri stofnað í útrýming-
arhættu. Var svo komið að langreyður,
steypireyður og hnúfubakur voru komn-
ir í verulega hættu, - margir stofnar
höfðu verið veiddir niöur í ekki neitt að
heita mátti. Pótt íslenski stofninn hafi
máskc ekki farið svo langt niður, þá
mátti sanrt ekki tæpara standa að ýmsar
tegundir hcr hcngju á horriminni.
Pannig var steypireyðurin veidd vægðar-
laust, þótt menn heföu nóg af langreyð-
inni. Fór enda svo aö nokkru eftir stríðið
urðu mörg ríki að hætta hvalveiðum, af
því að það borgaði sig ekki lengur. Þau
héldu þó áfram að vera í hvalveiöiráð-
inu, en tóku upp nýja stefnu, - fóru að
beita sér fyrir hvalvernd.
Þegar hér var komiö fór áhugi að vaxa
á auðlindum hafsins og rétti allra ríkja
heims til þess að hafa hönd í bagga mcð
nýtingu þeirra. Þessi ríki sáu að
Hvalveiöiráðið sjálft hafði ekki tök á að
koma í veg fyrir ofnýtingu og gengu því
í ráðið til þess að reyna að stöðva þessa
þróun og votta samábyrgð sína gagnvart
nýtingu þessarar auðlindar. Þarna á
meðal eru fjölmennustu ríki veraldar,
svo sem Indland og Kína. Þá er þcss að
geta að um sama leyti ganga í
hvalveiðiráðið margar hvalveiðiþjóðir
sem ekki höfðu verið í ráðinu frá byrjun,
svo sem Spánn, Perú, Brasilía og
S-Kórea og var það vegna þrýstings frá
ráðinu sjálfu, sem vildi ná sem bestri
stjórn á veiðunum. Mörg þessara ríkja
komu brátt auga á hve erfitt var að
stjórna veiðunum og höguðu sér í
samræmi við það, svo sem Ástralir, sem
einhliða hættu hvalveiðum eftir harðar
umræður á þingi og hafa rekið harða
friðunarstefnu síðan.
Þannir held ég að sú friðunarstefna
sem hvalveiðiríkin sjálf hleyptu af stað
hafi ekki getað endað á annan hátt en
nú er orðin raun á.“
Þú gerir þá minna úr hlut almennra
samtaka friðunaráhugafólks að málinu,
sem barist hafa utan vettvangs hvalveiði-
ráðsins?
„Það er fyrst og fremst áhuginn á
hafréttarmálum og nýtingu auðlinda
hafsins, sem er orsökin. Hins vegar hafa
náttúruverndarsamtök og náttúruvernd-
arhreyfing sú sem upp spratt 1972, eftir
umhverfismálaráðstefnu S.Þ. haft Itka
mjög mikið að segja. Ekki síst vegna
þess að farið var á síðari árum að
rannsaka hvali með nýjum aðferðunt
ljósmynda þá í sínu náttúrulega um-
hverfi og flcira, en það var til þess að
menn fóru að fá meiri áhuga á þessum
skcpnum. Þá kom í ljós að þetta eru
gagnmcrk dýr og að mannúðarsjónarm-
ið áttu að gilda um meðhöndlun þeirra.
íslendingum og Náttúruverndarráð-
inu hér hefur verið gjarnt á að gera lítið
úr þessum þætti málsins og þar á meðal
ég sjálfur. En vel má benda á að margir
fuglastofnar hér á landi eru alfriðaðir af
mannúðarástæðum og þar á meðal er
álftin, sem ekkert mælir gegn því að
veiða, ef ekki kæmu til mannúðar og
siðfræðileg sjónarmið.“
Þú vilt því líta framhjá hinum
beinhörðu nýtingarsjónarmiðum?
„Við íslendingar höfum reynt að gæta
hófs í hvalveiðum, frá því er við hófum
veiðar á ný árið 1948 og höfum aðeins
rekið eina stöð með tilteknum báta-
fjölda. En þrátt fyrir þetta er það svo,
nú þegar nægileg gögn liggja fyrir, þá
erum við að því staðnir að hafa gcngið
verulega á aðalveiðistofninn okkar,
langreyðarstofninn. Við höfum því
ákaflega litla afsökun fyrir því að halda
áfram á þann hátt sem við höfum gert.
Afsökun höfðum við hins vegar svo lengi
sem ekkert benti til þess að okkar
stofnar væru að hrynja, þótt aðrar þjóðir
yrðu að hætta. Það er nú komið í Ijós
að langreyðarstofninn hefur minnkað
um 2% á ári sl. 20 ár, eða alls um 40%.
Við þessi tíðindi rjúka menn upp og
segjast hafa rcynt að grisja stofninn, líkt
og gert er í fiskveiðum, til þess að það
sem eftir er vaxi betur og stækki hraðar,
en sannleikurinn er bara sá að hér hcfur
ekki verið um neina stefnu að ræða í
veiðunum."
Þú fagnar því ákvörðun ráðsins frá því
á dögunum?
„Já, ég get ekki annað en fagnað
henni. Ég fæ ekki annað séð en að við
verðum að fallast á ákvörðun ráðsins.
En hinu má ekki gleyma að þetta er ekki
hvalveiðibann í sjálfu sér, engin endan-
leg ákvörðun um að hætta hvalveiðum
um aldur og ævi. Þetta er tímabundið
bann, sem er alltaf til endurskoðunar. í
samþykktinni er gert ráð fyrir að málið
verði árlega skoðað og ekki síður cn
1990 verði farið vandlega niður í
saumana á stöðunni.
Nú er það mest um vert að mcnn gefi
sér tíma til að meta stöðuna og losna við
óvissuþáttinn. Hagsmunir hvalveiðifyr-
irtækja hafa til þessa fengið að ráða of
miklu, því þegar um hefur verið að tefla
gjaldþrot fyrirtækja og atvinnu ein-
■ Árni Einarsson.
hverra manna er erfitt fyrir ríkisstjórnir
að meta málin rétt. Hvalveiðar eru ekki
einkamál hvalveiðiríkjanna. Einir sér
höfum við ekki leyfi til að ráðskast með
hvalinn og það þótt hann sé innan okkar
lögsögu.
Meðan við getum ekki sýnt fram á að
veiðar okkar séu óyggjandi áhættulausar
og búum undir alþjóðlegum þrýstingi,
ættum við að láta ákvörðun hvalveiði-
ráðsins gilda.“
-AM
Tíminn
leitar álits
fjögurra aðila
sem bekkia til
maisins, nver
á sínu sviði
Viðhorfið nú að hval-
veiðar séu ekki
einkamál einstakra ríkja
Rætt við Kjartan Júlíusson, fulltrúa, um
hvalveiðiráðsins
starfshætti Alþjóða
■ Kjartan Júlíusson, fulltrúi í sjávar-
útvegsráðuneytinu, sat fundi Alþjóða
hvalveiðiráðsins í íslensku nefndinni.
Við ræddum við hann og spurðum um
hvernig störfum ráðsins væri háttað.
„Vísindanefnd Alþjóða hvalveiði-
ráðsins kemur saman um það bil mánuði
fyrir aðalfund ráðsins á hverju ári og
starfar í tvær vikur," sagði Kjartan. „Á
fundum sínum metur hún fram komin
gögn frá vísindamönnum hvalveiði-
þjóða og annarra sem þar eiga sæti.
Þarna hafa menn auðvitað skiptar
skoðanir eins og annars staðar, en þær
niðurstöður sem nefndin kemst að eru
að endingu lagðar fyrir tækninefnd
ráðsms. Því miður verður það þó að
segjast að síðustu árin hefur nefndin
oftaren ekki verið klofin í sinni afstöðu
og áberandi að þrír til fjórir vísinda-
menn þeirra þjóða sem afdráttarlaust
styðja hvalafriðun hafa oft á tíðum sett
fram tillögur sem gjarna ganga miklu
skemur en annarra vísindamanna. Þetta
hefur sætt mikilli gagnrýni, þar sem
þetta hefur áhrif á þá viðmiðunartölu
sem ræður endanlegri úthlutun á
kvótum. Því hafa menn stöðugt verið að
skera kvótann niður á undanförnum
árum. En hins ber að gæta að fáir
vísindamenn kunna eins að hafa rétt
fyrir sér og meirihlutinn, svo ekkert er
hægt að fullyrða afdráttarlaust um rangt
og rétt. En þetta vekur upp spurningar
um hin vísindalegu vinnubrögð.
Þá er að nefna svonefndar undirnefnd-
ir sem starfa að ákveðnum málaflokk-
um, stjórnunarmálum, fjárhagsmálum
og ýmsum öðrum málum, en þær sitja
vikuna fyrir aðalfundinn og vinna að
skýrslugerð um þessa hluti og skila
niðurstöðum til tækninefndarinnar.
Tækninefnd
Um tækninefndina er það svo að segja
að hún er upphaflega svo til komin að
ekki nema hluti aðalfulltrúa átti sæti í
henni. Mörg undanfarin ár hefur það
hins vegar verið svo að allt hvalveiðiráð
hefur átt sæti í tækninefnd og nefndin
hefur þannig verið vettvangur megin-
umræðnanna. Öll atriði sem eru á
dagskrá hvers fundar eru tekin til
meðferðar þarna og málum ráðið til
lykta með einföldum meirihluta. Hefur
það orðið til þess að hvalfriðunarríki
fara jafnan með sigur af hólmi, enda í
miklum meirihluta. Þegar tækninefnd
hefur lokið störfum skilar hún svo sínu
áliti til aðalnefndar. Hefur þessu verið
þannig háttað undanfarin ár að tækni-
nefndin hefur starfað fyrri hluta dagsins,
en aðalnefndin svo tekið við og afgreitt
málin endanlega. Á fundinum nú varð
hins vegar sú breyting á að tækninefndin
var að störfum allan tímann, eða frá
mánudegi og fram á fimmtudag og störf
aðalnefndarinnar hófust loks á föstudag.
Má segja að þar hafi hlutirnir gengið
fljótt fyrir sig, því á laugardagskvöld var
öllu saman lokið. Eins og Ijóst má vera
af framansögðu, þá gerir ráðið hverju
máli skil í tveimur umræðum.
Alþjóðleg stofnun
Inn í þessa keðju koma svo fundir
■ Kjartan Júlíusson.
aðalfulltrúa, en mjög mörg mál eru
torleyst og erfið viðureignar og því hefur
skapast sú venja að formaður ráðsins
eða formaður tækninefndar haldi þessa
óformlegu fundi, þar sem ekki er ætlast
til að aðrir mæti en aðal fulltrúar, en
þannig er reynt að auka möguleika á að
leysa málin fyrirfram.
Það hefur að undanförnu verið deilt
um það form að ráðstefnuna sitji
fulltrúar sem ekki hafa hugmynd um út
á hvað málin raunverulega ganga, en
ráða þó úrslitum mála. En það er gert
ráð fyrir að nefndin sé alþjóðleg stofnun
og nú orðið er viðhorf manna það að
hvalveiðar séu ekki einkamál neins
einstaks ríkis.
Ég hef auðvitað mína persónulegu
skoðun á því hvernig bregðast ætti við
ákvörðun ráðsins frá því á dögunum, en
tel ekki rétt að tíunda hana hér. Ég hef
nýlega lokið við skýrslu til ráðherra um
ráðstefnuna sem hann mun hafa hliðsjón
af áður en ákvörðun verður tekin um
hvort mótmæla eigi ákvörðuninni eða
ekki og ég geri ráð fyrir að hann muni
skera úr því máli innan tíðar."
- AM