Tíminn - 01.08.1982, Blaðsíða 22

22
SUNNUDAGUR 1. ÁGÚST 1982
■ Þeir sem rifja upp og segja frá lifa
kannski í fortíðinni; ég fór vestur um
haf á dögunum til að skoða söguslóðir
og sjá með eigin augum persónur
sem ég hef hugsað um og hlustað á í
stofunni heima.
í þeirri miklu tónlistarborg Memp-
his í Tennesseé sá ég músíkant sem á
sér merkilega sögu. Jerry Lee Lewis
heitir kappinn, áhugamenn um
rokk&roll tónlist kannast við náung-
ann og mörgum þeirra sem fylgdust
með seríunni um alþýðutónlist sem
sýnd var í íslenska sjónvarpinu fyrir
rúmum þremur árum er hann einnig
minnisstæður. Hann var aðalnúmerið
í einum þættinum, stóð og sagði
brandara og söng og tók sannkall-
aðar fimleikaæfingar við píanóið, hopp-
aði og djöflaðist og spilaði með
tám og hælum og fór á handahlaupum
yfir nótnaborðið.
Jerry Lee er einn af þeim mönnum
sem siðavöndum íhaldssömum og sann-
amerískum könum hefur alla tíð
verið verst við. Allar þær hreyfingar
vesturfrá sem hafa haft það að
aðalmarkmiði að berjast gegn voða
'kommúnismans hafa fengið útbrot
við tilhugsunina um siðspillingarvalda
eins og Jerry Lee Lewis. Þetta er
dálítið merkilegt, hann er sonur sveita-
fólks úr suðurríkjunum, virkilega
týpískur kani, alinn upp við country&-
westerntónlist og -hugsunarhátt, Marx
og Lenín eru honum eflaust álíka
fjarlægir og Atli Húnakóngur.
„THE KILLER”
leikur og syngur nokkur létl lög og
spjallar við hlustendur
Ef Reagan væri Rússi
væri hann nú yngsti maður-
inn í æðsta ráðinu
Sovétkommúnisminn, sem er það
sem Óameríska nefndin og arftaki
hennar, Moral Majority, óttast mest,
er andlega miklu skyldari Ronald
Reagan heldur en amerísku rokk-
söngvurunum. Það sem andkommún-
istar í Bandaríkjunum eru alltaf að
hamast gegn er nákvæmlega sama
pródúktið og rússneskir listamenn yrðu
sendir til Síberíu fyrir að bjóða
siðprúðri alþýðu uppá.
Þessi þverstæða birtist í fleiri mynd-
um: íslenskir þjóðernissinnar síðustu
áratuga eru miklir andstæðingar ame-
rískrar menningar og menningaráhrifa
að vestan, kanaútvarp múgmenning og
poppgarg er það sem þeir óltast að muni
valda þjóðinni bölvun. Þessi hugsun á
sér rætur í ungmennafélögunum og
fulltrúar hennar fyrirfinnast víða, ekki
síst í röðum herstöðvaandstæðinga.
Menningarlega ættu þeir því að fylkja
liði með bandaríska íhaldinu, sem aftur
á móti er pólitískur höfuðandstæðingur
þessara afla. Eins og mörgum er
kunnungt hefur Moral Majority tekist
að stöðva listsköpun af ýmsu tagi
vestanhafs, þar á meðal sjónvarps-
þáttinn „Soap“ sem á íslensku kallast
„Löður". Ronnie Reagan, sem er æðsti
fulltrúi þessarar hreyfingar í bandaríska
stjórnkerfinu hefur sagt í viðtali að
„Húsið á sléttunni" væri hans uppáhalds
listaverk. Nú á dögunum skrifaði merk
íslensk gáfukona grein í Tímann til
varnar þáttunum „Húsið á sléttunni" á
kostnað „Löðurs“ sem ekkert væri
nema forheimskandi niðurrifslist og
klám. Kona þessi heitir Oddný Guð-
mundsdóttir og mér er tjáð að hún hafi
látið til sín taka í ræðu og riti í þeirri
tegund íslenskrar vinstrimennsku sem
hefur andóf gegn amerískri menningu
og pólitík að aðalmarkmiði.
Ef Ronald Reagan hefði fæðst á
íslandi væri hann að hamast gegn
herstöðvunum og kanaútvarpinu.
Hefði hann fæðst í Rússlandi væri
hann núna yngsti maðurinn í æðsta
ráðinu.
Lék sálmalög þannig að
áhorfendur dönsuðu
uppi á borðum!
Who cares? Snúum okkur að Jerry
Lee.
Hann fæddist 29. september í Ferri-
day Louisiana. Mamma hans var
prédikari í smásöfnuði sem annars
hafði starfskrafta sem töluðu tungum
á efnisskránni. Faðir hans var bóndi
sem átti sér tvö aðaláhugamál: að
höggva við og glamra á kántrígítar.
Jerry var bráðþroska og einkabarn
eftir að hann missti bróður sinn í slysi
þriggja ára gamall, þótti frakkur og
kraftmikill strákur. Hann fékk strax
á æskuárum viðurnefnið „Killer“ sem
hefur haldist við hann æ síðan. Ekki
kom það til af því að hann dræpi
menn, heldur ávarpaði hann alla með
þessu sæmdarheiti, meðan reykvískir
strákar sögðu „heyrðu manni!“ sagði
Jerry: „Hey killer!“.
Hann hafði svakalega gaman af
músík, lærði af sjálfum sér hljóm-
borðslcik átta ára gamall með því að
stelast í orgel kirkjunnar þar sem
mamma hans prédikaði. Jerry vildi
hafa stuð í tónlistinni, hann lærði
sálmalög og tregafull kántrílög, spil-
aði þau miklu hraðar en áður hafði
heyrst. Þrettán ára gamall var hann
rekinn úr kristilegum heimavistar-
skóla eftir viku dvöl, þótti hafa sýnt
óguðlegt athæfi þegar hann söng lagið
„My God is Real“ og lék undir á
píanó.
- Er þetta ekki kristilegt lag? spurði
hann þegar hann var rekinn.
- Ekki þegar það er spilað þannig
að hinir nemendurnir eru farnir að
dansa upp á borðum og stólum! sagði
skólastjórinn.
Þarmeð búið með skólagöngu. Hann
fór bara heim að leika sér og
vinna og æfa sig í músíkinni. Þróaði
sinn eigin stíl sem átti lítið skylt við
aðra tónlist sem hann heyrði.
Þar til í ársbyrjun 1956 að hann
heyrði rokksöngvarann Elvis Presley
í útvarpinu. Elvis þessi, sögðu menn,
var að verða landsfrægur á að syngja
svipaða tónlist og Jerry Lee var að
dikta upp með sjálfum sér suðrí
dreifbýlinu. - Úr því þeir geta notað
Elvis hljóta þeir að geta notað mig,
hugsaði Jerry og skellti sér á puttanum
norður til Memphis, þar sem var til
staðar hið merkilega fyrirtæki „Sun
Records“. Það var hálfgerður bilskúrs-
bisness, rekið af Sam nokkrum Phillips,
hann hafði aðallega gefið út blúsplötur,
en var núna orðin ein aðalpersóna
rokksins með Elvis og hina helstu
frumherjana á sínum snærum.
„Sama dag fæddist
Hildur kouan mín í
Reykjavík...“
Þeir í Memphis kolféllu fyrir Jerry
Lee. Gerðu við hann samning og
fljótlega var hann á vörum allra
unglinga í Bandaríkjunum. Hann var
líklega allra villtastur þessara frum-
herja rokksins, hann og Little Richard.
Það var svakalegur hraði í öllu sem hann
gerði, barði á píanólyklana og takturinn
eins og í díselrafstöð. Það var eins og
honum bráðlægi á með allt sem hann
gerði. Hann var fimmtán ára þegar hann
gifti sig fyrst, sautján ára gamalli
stelpu sem hét Dorothy. En asi í
giftingarmálum átti síðar eftir að spila
þó nokkra rullu í lífi hans.
29. sept. 1957 hélt hann uppá 22 ára
afmælið sitt og það að vera orðinn
landsfrægur skemmtikraftur (sama dag
fæddist Hildur konan mín í Reykjavík).
Á árinu átti hann tvö topplög á
vinsældarlistunum, „Whole lotta shak-
in 'going on“ og „Great balls of fire“,
hann var aðalmaðurinn í vinsælli
bíómynd, „High school confdential" og
sjónvarpsmyndinni „Othello as rock“.
Og að öðru leyti var rokktónlistin aðal
vítamínsprautan í amerískri menningu
og þjóðlífi.
En íhaldið í Bandaríkjunum stóð
sterkt að vígi um þessar mundir og
margur maður með horn og klaufir
fékk fyrir tilstilli óamerísku nefndar-
innar að gjalda fyrir voðaverk sín.
Þessu sannameríska liði var rokkið
mikill þyrnir í augum, í því fólst
einhver uppreisn, gegn kyrrstöðu og
gömlum gildum. Og að rokkarar
hnykktu mjöðmum á sviði var líka
ögrun, púrítanisminn var svo magn-
aður vestanhafs á þessum árum að
kvikmyndaleikstjórar sem létu sjást
tvíbreitt hjónarúm í myndum sínum,
jafnvel tómt, þurftu ekki að reikna
með að geta kembt hærurnar í starfi.
Uppreisn rokkaranna var hvorki sérlega
meðvituð né markviss, en samt fram-
farasinnuð, enda t.d. púrítanismi mjög
afturhaldsöm hugmyndafræði, jafnvel
þó hann sé boðaður af Skátasamtökun-
um Marxistunum Lenínistunum..
Rokkurunum rutt úr
vegi af réttsýnum
mönnum..
Gamla íhaldsdótið gekk að því sem
vísu að rokkið myndi leiða ungling-
ana á barm glötunar, og jafnvel á vit
kommúnismans. Upp var hafinn hreint
ótrúlegur áróður gegn rokkinu, plaköt
voru prentuð („Vemdið börnin ykkar
fyrir niggaratónlistinni!“), útvarpsstöðv-
ar sem þessa tónlist spiluðu voru settar
í auglýsingabann, prestar messuðu,
kennarar predikuðu. Merkilegar
fræðslumyndir fyrir unglingana voru
framleiddar, þar voru sýndar tvær gerðir
unglinga: þessir ósiðlegu, þar sem
gæjarnir voru með rokkgreiðslu, í
leðurjökkum og flakandi skyrtum, en
pæjurnar í flegnum blússum og gallabux-
um, jafnvel málaðar. Gegn þeim var
stillt ídeal unglingunum, þeir voru í
jakkafötum velgreiddir og sviphrein-
ir; þegar ég sá eina svona mynd ekki
fyrir löngu fattaði ég að fyrirmyndar
unglingarnir líta allir út eins og John
Hinckley, bilaði náunginn sem reyndi
að kála Reagan forseta á dögunum.
Þrátt fyrir þennan áróður jukust
vinsældir rokksins og músíkantarnir
svöruðu fullum hálsi (“Rock ’n’roll is
here to stay“, „Rock ’n’roll will never
die“ og viðlíka frasar urðu algengir í
lögunum).
Þá hófust réttsýnir menn handa um
að ryðja óróaseggjunum úr vegi. En
þar sem Bandaríkiii eru lýðræðisland
var ekki hægt að senda menn til
Síberíu þó þeir dirfðust að hugsa
öðruvísi. Samt tókst einhverra hluta
vegna að koma helstu rokkurunum af
sjónarsviðinu. Chuck Berry var
dæmdur í fangelsi fyrir dularfullar
sakir. Elvis sendur í tveggja ára
herþjónustu til Þýskalands. Litli Ric-
hard tekinn úr umferð vegna kyn-
villu og meintrar geðveiki. Eddie
Cochran og Buddy Holly voru svo
vinsamlegir að drepast af slysförum.
Og Jerry Lee þagaður, bannaður og
svældur í hel vegna giftingarmála
hans.
Hann varð ástfanginn af stelpu sem
hét Myra Gale árið 1957. Hún var
fjórtán ára og eitthvað skyld honum,
hann dreif nú samt í að giftast henni í
des. það ár. Þau þurftu að vísu að
giftast tvisvar því honum láðist til að
byrja með að skilja við fyrri konuna.