Tíminn - 01.08.1982, Blaðsíða 26

26
SUNNUDAGUR 1. ÁGÚST 1982
■ Lon Chaney yngrí ■ „Úlfmanninum“
frá árinu 1941.
■ „Varúlfur í London“ frá árinu 1935.
Henry Hull leikur.
■ Lon Chaney á ný ásamt vini sinum
í „Frankenstein hittir Úlfmanninn",
1943.
■ Sú þjóðtrú hefur lengi verið
lífseig víða um heim, að menn
gætu breytt sér í óargadýr og lifðu
þá gjarnan á mannfólkinu í
bókstaflegri merkingu, þ.e. legðu
sér menn, einkum þó konur og
börn, til munns. í þjóðtrúnni er
misjafnt í hvers konar óargadýr
talið er að mennirnir breytist; fer
það einkum eftir því hvaða villidýr
er talið hættulegast á viðkomandi
svæði. í Asíu og Afríku hafa ýmsir
rómverskum er fjallað um varúlfa.
í síðari tíma bókmenntum um
varúlfa er yfirleitt gert ráð fyrir
því, að menn breytist í úlfalíki
gegn vilja sínum, það sé óviðráð-
anlegt, og gerist þegar tungl er
fullt. En fyrr á árum var talið að
menn yrðu varúlfar af ásettu ráði
og með hjálp ýmissa töframeðala
eða þá vegna samnings við
andskotann. Sums staðar var því
jafnvel trúað að menn yrðu
Frökkum sérstaklega uppsigað við
varúlfa, einkum á sextándu öld-
inni. í þá tíð voru menn að brenna
galdrakerlingar víða um álfuna
fyrir tilstilli svokallaðra trúaðra
manna, en í Frakklandi höfðu
menn miklu meiri áhuga á að
brenna varúlfa. Hefur því verið
haldið fram, að í Frakklandi hafi
um 30 þúsund manns verið komið
á bálið fyrir þá sök að hafa gjörst
varúlfar.
■ Hér hittir Matt Willis (varúlfurinn)
Bela Lugosi (vampíruna) í „Vampíran
snýr aftur", 1944.
sér mannakjöt til munns, og ýmsir
geðsjúklingar hafa talið sjálfum
sér trú um að þeir væru varúlfar
og ættu að éta börn. Einna
þekktastur þeirra er sennilega
„Varúlfurinn í Bordeaux" í Frakk-
landi, en hann hafði mörg manns-
líf á samviskunni. í ljós kom að
hér var um að ræða fimmtán ára
gamlan dreng, sem kvaðst hafa
orðið að gera þessi voðaverk
vegna fyrirskipana anda nokkurs
■ Hann líkist ekki beinlínis hetjunni
úr Húsinu á sléttunni, en engu að síður
er þetta Michael Landon í „Ég var
varúlfur á táningaaldri" frá 1957.
meðal villidýra og eru kölluð
úlfabörn. Eitt slíkt fannst á síðasta
áratug í Sri Lanka. Mörg slík hafa
komið til mannabyggða á Ind-
landi, en meðal sumra þjóðflokka
þar er trúin á slík fyrirbrigði -
einkum vartígra - algeng. Fræg-
asta dæmið um slíkt úlfabarn í
trúað, og trúa enn sums staðar, að
menn geti breyst í tígrisdýr eða
hlébarða eða hýenur, í Suður-
Ameríku eiga menn að geta farið
í líki jagúars, en á meginlandi
Evrópu var lengi sú trú, að menn
gætu farið í úlfslíki, orðið varúlfar.
Þessa sérkennilegu trú hafa
fræðimenn rakið langt aftur í forn-
eskju, en það eru aðeins fáeinar
aldir síðan varúlfar voru ógnvekj-
andi staðreyndir í hugum margra
Evrópubúa. Grikkir bjuggu til
nafn yfir þetta fyrirbrigði; lykan-
tropus sem útleggst úlfmaður.
Marsellus nokkur af Sida segir frá
slíkum mönnum, sem fái köst,
einkum fyrri hluta árs, og dvelji þá
gjarnan í kirkjugörðum og hagi sér
eins og hundar eða úlfar. { ýmsum
fornum sögnum bæði grískum og
varúlfar vegna bannfæringar ka-
þólsku kirkjunnar; það væri svona
ems konar aukaverkun.
Þó eru líka dæmi um það
gagnstæða frá fyrri tíð; þ.e. að
umbreyting þessi sé þvínguð. M.a.
hefur slíkur atburður verið talinn
til kraftaverka, svo sem þegar
heilagur Patrekur breytti Vera-
tiusi, konungi í Wales, í úlf hér um
áriðí
En annars staðar trúðu menn
því að það væri aðeins sálin sem
tæki sér bólfestu í úlfi, en líkaminn
breyttist ekkert. Eru til lýsingar á
slíkum varúlfum, sem þá féllu í
trans á meðan sálin brá á leik, og
voru gjörsamlega útkeyrðir þegar
hún loks skilaði sér aftur.
Af einhverjum ástæðum var
Ýmsar skýringar voru á því,
hvernig hægt væri að þekkja
varúlfa, og sömuleiðis hvernig ætti
að vinna á þeim. Sums staðar, svo
sem í hlutum Pýskalands, voru
menn með útstæð augu mjög
grunsamlegir; Marty Feldman
hefði vafalaust verið brenndur á
stundinni, þótt þar væri reyndar
líka talið gott ráð að reka hníf eða
gaffal á milli augnabrúna viðkom-
andi; það átti að víkja bölvuninni
frá. Algengast var þó að beita
sömu aðferðum og við að sanna
galdra á fólk; pyntingum og svo
bálinu.
Éta mannakjöt
Stundum hafa yfirvöld komið
höndum yfir menn sem hafa lagt
sem hann kallaði „drottinn skógar-
ins“. Pilturinn var tekinn af lífi.
Pað var reyndar tiltölulega mann-
úðleg refsing miðað við það, sem
tíðkaðist í Svartaskógi hér áður
fyrr. Þar trúðu menn því, að þegar
varúlfar brygðu sér í úlfslíki sneru
þeir bara húð sinni við svona eins
og kápu eða frakka, sem hægt er
að snúa á hvorn veginn sem er.
Þegar slíkir menn voru teknir var
einfalt að sanna ásökunina; það
jiurfti bara að bretta upp húðina
til þess að finna úlfsskinnið þar
undir. Því miður lifðu hinir
saklausu ekki af þá öflun sönnun-
argagna.
Þjóðtrúin um varúlfa eða hlið-
stæð fyrirbrigði lifir enn góðu lífi
víða um heim, og við og við eru
að finnast börn, sem alist hafa upp
Evrópu er sennilega Viktor af
Aveyron í Frakklandi, en saga
hans vakti mikla athygli þar í landi
á nítjándu öld, og ekki minni en
fílamaðurinn svonefndi í Bret-
landi á sínum tíma. Francois
Truffaut notaði Victor sem efni í
kvikmynd sína L’Enfant Sauvage
fyrir um tuttugu árum síðan.
Varúlfasögur
Eins og gefur að skilja urðu
fljótlega til bókmenntir um var-
úlfa. Talið er að fyrsta slíka sagan,
sem rituð hafi verið, sé „Vilhjálm-
ur og varúlfurinn“, en það er nafn
á franskri sögu frá fjórtándu öld.
En þótt margir rithöfundar hafi
vikið að varúlfum í sögum sínum,
þar á meðal Stevenson og Saki, þá
■ Rick Baker fékk Oskarsverðlaun fyrir förðun í myndinni „Ameriskur varúlfur í London“. Á myndunum hér að ofan sést hann farða einn aðalleikarann í myndinni, GrifTin Dunne, cins og hann lítur
út í myndinni eftir að hafa orðið fyrir árás varúlfs.