Tíminn - 05.08.1982, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR S. ÁGÚST 1982
mil-l'íi.1!
9
„Ef takast á að koma í veg fyrir
byggðaröskun af völdum samdráttar í
búvöruframleiðslunni þarf uppbygging
nýbúgreinanna að ganga hratt. Slíkt átak
kostar mikið fé og það skiptir því
bændastéttina og alla þjóðina miklu að vel
sé unnið“.
Nú er hins vegar ætlunin að kenna
töluverðum hluta heillar stéttar ný
vinnubrögð og koma á fót nýjum
búgreinum, þar sem þekking og verk-
kunnátta eru ekki fyrir hendi meðal
bænda“.
Þessi ummæli kýs Haukur að taka
sem gagnrýni á vinnubrögð við uppbygg-
ingu loðdýraræktarinnar sérstaklega.
Það ætti hins vegar að vera öllum ljóst
að hér er verið að tala um málefni
nýbúgreinanna almennt. Þekking og
verkkunnátta í fiskirækt, ferðaþjónustu,
skógrækt og ylrækt er ekki enn fyrir
hendi meðal bænda almennt fremur en
í loðdýrarækt.
í mörg hom að líta
Ef hins vegar er litið á málefni
loðdýraræktarinnar sérstaklega kemur í
ljós að þar er í mörg horn að líta í
samræmingu á vinnubrögðum. Það er
rétt hjá Hauki Jörundarsyni að í
málefnum loðdýraræktarinnar hefur
margt verið vel gert, enda er hún
sú nýbúgreinanna sem langmestrar
athygli heftir notið.
í grein sinni rekur Haukur störf
nefndar sem skipuð var í mars 1981 til
þess að „marka framtíðarstefnu í
loðdýrarækt hérlendis og hún felld í
þann farveg að verða fyrst og fremst
aukabúgrein og styrkja dreifbýli vegna
vaxtarstöðvunar í hefðbundnum bú-
greinum".
Þessi nefnd, sem naut forustu Hauks
sjálfs, vann ágætt starf og fyrir hennar
atbeina var rutt úr vegi ýmsum
hindrunum sem voru í vegi loðdýra-
ræktarinnar.
Nefndin gerði tillögur um úthlutun
loðdýraleyfa árið 1981, en eftir að hún
lauk störfum á sl. hausti hefur ekki verið
formlegt samráð um þessi mál milli
þeirra aðila sem fulltrúa áttu í nefndinni
þ.a.m. ekki um úthlutun loðdýraleyfa á
þessu ári.
Það er þvf fagnaðarefni að landbúnað-
arráðuneytið hefur fyrir fáum dögum
óskað eftir tilnefningu á mönnum frá
Stéttarsambandi bænda og Búnaðar-
félagi íslands í nefnd til þess m.a. að
gera tillögur um úthlutun slíkra leyfa.
En það er fleira sem þarf að samræma.
A.m.k. 6 stofnanir, sem allar heyra
undir Iandbúnaðarráðuneytið fjalla með
einhverjum hætti um málefni er snerta
loðdýraræktina. Miklu varðar að
vinnubrögð þessara stofnana séu sam-
ræmd.
Þessu er svipað hagað með fiskirækt-
ina. Mér telst svo til að fjórar stofnanir
hafi með höndum ráðstöfun fjár til
fiskræktarmála. Hver annast samræm-
ingu á störfum þessara stofnana?
Samkvæmt lögum hefur Framleiðslu-
ráð landbúnaðarins með höndum skipu-
lagningu og stjómun búvöruframleiðsl-
unnar.
Flestum er kunnugt það mikla starf
sem unnið hefur verið á þessu sviði
síðustu þrjú árin. Tekist hefur að aðlaga
mjólkurframleiðsluna þörfum innlenda
markaðarins og nú eru uppi áform um
að aðlaga sauðfjárframleiðsluna ríkj-
andi markaðsástandi. Það er stefna
bændasamtakanna að þessi samdráttur
verði án þess að byggðarröskun hljótist
af. Áhersla hefur verið lögð á að þeim
bændum, sem draga saman eða hætta
framleiðslu hefðbundnu búgreinunum
verði sköpuð aðstaða til að hefja aðra
framleiðslu. Sama er að segja um þá
bændur sem þurfa að fella fjárstofn sinn
vegna riðuveiki. í þessu sambandi hefur
mjög verið litið til loðdýraræktarinnar.
Tryggja þarf að úthlutun Ioðdýraleyfa,
og aðgerðir á sviði nýbúgreina séu ávallt
í sem nánustu samræmi við aðgerðir í
framleiðslustjórn.
Annarleg sjónarmið?
Ekki hefur komið fram neinn ágrein-
ingur um þá stefnu sem nefndinni frá
1981 var falið að móta um þróun
loðdýraræktarinnar. Menn hafa hins
vegar af því áhyggjur að framkvæmd
þeirrar stefnu og uppbygging annarra ný-
búgreina sé ekki nægilega markviss. Af
því sem hér að framan er rakið ætti
öllum að vera Ijóst að þörf er á að
samhæfa vinnubrögð þeirra mörgu
stofnana sem að þessum málum vinna.
Ef takast á að koma í veg fyrir
byggðaröskun af völdum samdráttar í
búvöruframleiðslunni þarf uppbygging
nýbúgreinanna að ganga hratt. Slíkt
átak kostar mikið fé og það skiptir því
bændastéttina og alla þjóðina miklu að
vel sé unnið. Það var með þetta í huga
sem stjóm Stéttarsambands bænda gerði
eftirfarandi ályktun í nóvember sl.
„Stjóm Stéttarsambands bænda lýsir
áhyggjum sínum yfir því hve hægt miðar
að því marki að auka fjölbreytni
búvömframleiðslunnar og fjölga
atvinnutækifærum í sveitum.
Stjómin telur æskilegt að skipuð verði
sérstök nefnd - nýgreinanefnd - til að
samræma vinnubrögð, hafa forgöngu
um aðgerðir og skipuleggja fyrirgreiðslu
á þessu sviði.
Stjórn Stéttarsambandsins beinir því
til landbúnaðarráðherra að hann beiti
sér hið fyrsta fyrir skipan slíkrar nefndar
með aðild landbúnaðarráðuneytisins,
bændasamtakanna og Framkvæmda-
stofnunar ríkisins. Nefnd þessi fái
tillögurétt um ráðstöfun fjár, sem
sparast af jarðræktarframlögum".
Undir þessa ályktun tók síðasta
Búnaðarþing einróma og sama hefur
stjóm Framkvæmdastofnunar ríkisins
gert.
Haukur Jörundarson gefur það í skyn
í lok greinar sinnar að einhver annarleg
stjónarmið muni ráða orðum mínum í
nefndu viðtali og að ég hefði betur varið
tíma mínum á annan hátt.
Ef það er annarlegt að taka undir þá
stefnu forustumanna bænda sem fram
kemur í ályktun Stéttarsambandsins hér
að framan þá finnst mér sómi að því að
vera í hópi þeirra manna sem það gera
og tíma mínum tel ég vart betur varið
en að hamra á því að þeirri stefnu verði
sem allra fyrst hrundið í framkvæmd.
Hákon Sigurgrímsson
Nú hafa allar þjóðir slík skip, það er
að segja þær sem hafa not fyrir þau, og
þúsundir bíla eru fluttir í hverri ferð.
Um líkt leyti komu fyrstu ekjuskipin
fram á sjónarsviðið, roll on/roll off.
Þessi skip höfðu marga kosti. Þau voru
fljót að losa og lesta og vörubílar gátu
farið sjóleiðina til Bagdad, eins og sagt
er, en auk þess kom síðar í Ijós, við
nánari athugun, að unnt var að sameina
vöru- og farþegaflutninga með þessum
hætti.
Fyrstu ekjuskipin voru með hliðarop-
um, en síðar kom skutbrú og opnanlegt
stefni, sem gerði allt auðveldara (sjá
mynd af TOR HOLLANDIA).
Þá komu gámaskipin ogfjölhæfniskip-
in, sem gátu bæði flutt gáma og notfært
sér ekjubrúna, og loks risaoltuskipin.
Þessi nýja tækni hleypti miklu fjöri í
alla ferjufrakt í Norðursjó og á
Eystrasalti. Góður fjárhagur og mikill
hagvöxtur kallaði á nýjar þarfir í
flutningum og nú eru ferjurnar orðnar
að stórskipum, er flytja þúsundir manna
og hundruð bifreiða í hverri ferð.
Framleiðendur, sem senda þurftu
vörur á markaði, eða fengu aðföng t
Evrópu, voru fljótir að taka við sér. Það
var beggja hagur á vissum leiðum að
sigla með vöruflutningabílana og ódýr-
ara en að aka þeim og ferðin tók
skemmri tíma. Þá kom að því að byrjað
var að smíða sérstakar vörubílaferjur,
sem nú eru starfræktar víða, bæði í
Svíþjóð og öðrum Evrópulöndum, er
liggja að sjó. Til dæmis er mun ódýrara
að sigla með vörubíla frá Hamborg til
London, en að aka þeim yfir Holland og
til Belgíu, eða Frakklands og taka síðan
ferju yfir Ermarsund - og það er
fljótlegra líka. Sama er að segja um
ferjuleiðir til og frá Svíþjóð. Ferjurnar
eru ekki lengur bundnar við þröng sund,
þar sem menn neyðast til að taka ferju,
heldur er sjóleiðin nú orðin hagkvæmari.
Menn taka ferjuna t.d. í Gautaborg og
sigla með vörubílana til Norðursjávar-
hafna, eða til Travemunde í Þýska-
landi. Unnt er að aka um Danmörku,
en það borgar sig ekki lengur.
Svíar hafa verið forystuþjóð í þróun
þessarar flutningatækni en verða nú með
sitt stóra sjúkrasamlag að mæta vaxandi
samkeppni í ferjufraktinni, og sam-
keppnisaðstaða þeirra er ekki mjög góð,
■ Svíar voru brautryðjendur í bQaskipum og urðu fyrstir til að hanna sérstök skip,
sem gátu flutt nýja bfla af fullu öryggi, án þess að þeir væru í trékössum. Þetta var
mikið hagræði og spamaður.
Myndin er af bflferjunni TOR HOLLANDIA, sem flytur bfla og farþega.
■ Á fjórða áratugnum var mikið blómaskeið í sænskri kaupskipaútgerð og sænsku
skipin vom nýtískuleg og hraðskreið, eins og DANAHOLM, sem sigldi með 20
hnúta hraða. Um svipað leyti komu fram nýjungar. Svíar smíðuðu skip, er fluttu
málmgrýti vestur um haf, en olíu til baka. Þetta þýddi tvöfalda nýtingu fyrir skipin,
miðað við það sem áður var. Neðri myndin er af HASSELÖ, sem var með fyrstu
sænsku skipunum af þessari gerð.
vegna þess kostnaðar er því fylgir að búa
í og reka velferðarríkið. Minnkandi
hagvöxtur í N-Evrópu og minnkandi
framleiðsla gerir aðstöðuna enn verri.
Við það bætist síðan, að olíuríkin og
lönd er selja hráefni, eru í æ ríkara mæli
að taka flutningana í eigin hendur og
sovéski kaupskipaflotinn veitir vestræn-
um þjóðum harða samkeppni í alþjóða-
siglingum. Útlitið er dökkt núna hjá
Svíum, og útgerð þeirra hefur dregist
saman.
Forstjóri sambands sænskra útgerðar-
manna, hefur Iátið hafa það eftir sér, að
sá mikli samdráttur, sem orðið hefur í
alþjóðlegum siglingum Svía, hljóti að
kaila á ný úrræði og endurskipulagningu.
Fjöldi sjómanna hefur misst vinnuna,
þekking og sérhæfing fer forgörðum, ef
ekkert verður að gjört. Fjárhagsvand-
ræði sænskra útgerðarfélaga eru mikil,
þannig að félögin eru ekki í stakk búin
til að leggja í nýjar fjárfestingar, og
verður því ekki séð í svipinn hvemig
sænski verslunarflotinn kemst út úr
örðugleikunum.
Jónas Guðmundsson
orðaleppar
Þýðingar-
málfar
■ Endursögð grein í Þjóðvilj-
anum, 22. júlí, úr dönsku blaði,
er dæmi um, hvernig blaðamenn
„snara“ yfir okkur hrárri út-
lenzku og kynlegu orðafari: „...
má flokka í ferna staði“, er sagt
þar. Við tölum um ferna vett-
linga, vegna þess, að hver eining
er í tvennu lagi. Enginn hefur
heyrt getið um ferna menn eða
ferna staði.
„Þroski skapast við samfundi
persónuhafurtasks og hins ó-
blíða veruleika", segir og í
greininni. Þetta „persónuhafur-
task“ er ekki nein áþreifanleg
búslóð. Þetta á að vera líkinga-
mál, þó að óljóst sé, og er
sennilega átt við innræti manns-
ins. Talað er um að „ýta undir
þunglyndishneigð“. Einfaldara
væri að segja valda þunglyndi.
Annars er þarna á ferðinni
einn þessara pistla, þar sem
blaðamenn eru, í orði kveðnu,
að vara við eiturnautn en láta
fylgja dylgjur um siðferðispost-
ula“, „sjálfskipaða æskulýðs-
verndara“ og þessháttar. Það er
jafn erfitt að átta sig á hálfvelgju
í skoðunum og uppgerðarlegu
málfari. Hvortveggja er kyndugt
„persónuhafurtask“ höfund-
anna.
Hrá útlenzka er það, að tala
um, að menn „ferðist á puttan-
um“. Ég stakk upp á, að slíkir
menn yrðu kallaðir „veifiskatar"
Það var ekki nógu gott. Enda
hafði enginn það eftir. En Ómar
Ragnarsson sagði, svona rétt af
hendingu, „loppuferðalangar“.
Þarna kom réttnefnið. Við hlóg-
um öll. Þetta verður landfleygt
orð.
Ég veit, hvað ullariðnaður er. \
Ullin er þvegin, þvæld, tætt og
teygð í lopa. En hvað er
„ferðamannaiðnaður"? Fyrst og
fremst þýðing á „turistindustri“.
(En ekki er mér kunnugt um,
hvernig enskar þjóðir notfæra
sér ferðamenn.)
Getraun dagsins er annars:
Hvað er afstöðuútleiðsla? „Það
þýðir ekkert að spyrja mig
út úr rafmagnsfræði“, anzaði
grannkona mín þurrlega. En ég
veit betur, eins og fyrri daginn,
því að ég á svo fróðlega bók.
Afstöðuútleiðsla er það, að:
„Vitneskja um eðli tveggja
staðreynda veitir beinlínis vit-
neskju um afstöðu þeirra hvorr-
ar til annarrar."
(Svona málfar er líkast því
sem fimmfætt klaufdýr reyndi að
bregða á leik.)