Tíminn - 11.08.1982, Blaðsíða 6

Tækjavitleysan gengur
allt of langt
„Eftir aö lánin voru oröin gcngis-
tryggö átti það aö duga til þess aö
brcmsa þá af scm hugsuðu út í það
dæmi. En mcnn fara alltaf í hugsunar-
lcysi út í þctta, scgja bara scm svo:
„Ríkisstjórnin vcröur aö rcdda þcssu."
Skipin scm viö kaupum eru líka alltof
dýr, cyðslufrck, mcö mikiö af óþarfa
tækjum og flottheitin cftir því. Þcssi
tækjavitleysa gcngur allt of langt. Það
cru tugir fyrirtækja í innflutningi á
■ „Ástandið núna? Ég er búinn að vera lengi í rekstri
og ég get sagt þér það að ástandið hefur aldrei verið
verra. Árin 1967 og 68 voru hátíð hjá því sem er í dag.
Þá á ég auðvitað við fyrirtæki sem eru að burðast með
fjármagnskostnað á bakinu. Togaraútgerðin er t.d. svo
langt, langt frá því að geta það sem hún er að gera.
Skipin sem keypt voru á óverðtryggðum lánum standa
sig, en þau sem keypt voru á verðtryggðum lánum geta
ekkert nálægt því borið sig, hversu mikið sem þau veiða.
Sjálfur hef ég bara verið með báta og þeir skrimta með
því að vera svo til skuldlausir. Þetta er álit Soffaníasar
Cecilssonar landsþekkts útgerðarmanns og fiskverkanda
á Grundarfirði, sem við hittum nýlega að máli þar
fyrir vestan.
í framhaldi af því er fróðlegt að heyra álit
Soffaníasar á því hvers vegna svo margir
vilji þá kaupa og gera út þessi skip.
Sannkallaðir farandverka-
menn - þeir koma og fara
og koma og fara
- Getið þið ekki ráðið íslenskt
farandverkafólk?
- Þótt dýrt sé að taka útlendingana er
sannleikurinn nú sá að það er miklu
betra en að ráða farandverkafólkið, það
er allt of dýrt. Þeir eru nefnilega margir
hverjir svo sannkallaðir farandverka-
menn, þ.e. þeir koma og fara og koma
og fara. Það er lítið varið í það lið. Menn
sem við fáum úr sveitunum á vertíðir
reynast hins vegar margir mjög vel,
miklu betur en flökkufólkið. En það er
alltaf mikið dýrara að fá aðkomufólk og
vandi að þess skuli þurfa. En það gerir
líka hið vitlausa skólahald. Skólarnir
ættu að starfa jafnt sumar sem vetur og
unglingarnir síðan að vera í vinnunámi
til skiptis. Þá þyrftum við enga
útlendinga inn í landið. Já krakkarnir
eru ágætir að mörgu leyti, en þurfa góða
stjórn.
- En hvað með mannskap á bátana?
- Áður fyrr var hrein pína að manna
bátana en nú hefur það snúist við, enda
sjóvinnan orðin mjög sæmilega borguð
sem betur fer. Fiskvinnslan er hins vegar
alltaf vangreidd þannig að heimilisfeður
geta nánast ekki verið í fiskinum. Það
gefur þeim ekki það lifibrauð sem dugar.
Raunverulega eru það húsmæðurnar
sem halda úti þessari fiskvinnu. Þetta er
meira aukavinna fyrir heimilin, bæði
konurnar og krakkana.
- Eru ekki einhverjar af erlendu
stúlkunum ykkar orðnar húsmæður í
Grundarfirði, eða stinga þær kannski af
með strákana ykkar?
„flÐUR VAR ÞAS UN AÐ FA
LAN - Nl) ERU LÁN ÓLÁN”
— Spjallað við Soffanías Cecilsson útgerðarmann með meiru á Grundarfirði
tækjum í fiskiskipaflotann, þannig að
mcnn vita ciginlcga ckki hvaða tæki þeir
eru með. Dygði að hafa svona tvö
fyrirtæki í þessu. Þá hcfðum við líka
„stabílli" tæki. Okkur duga líka ödýrari
og minni skip. Þau gcta vcrið alvcg
jafngóð eigi að síður.
En það hefur alltaf vcrið gcipilcgur
hagnaður í innflutningi þessara tækja.
Þau ásamt vélum scm mikið hcfur veriö
flutt inn af, hafa líka vcriö notuð þannig,
að þegar menn kaupa ný skip leggja þeir
fram reikninga á fullu vcrði scm stofnfé
í skipinu, þó menn fái kannski 20%
afslátt af þessu öllu. Já, þctta eru hlutir
sem gengið hafa hjá okkur mjög lengi.
En þetta skapar ekki peninga hcldur eru
þarna „gervipeningar” á ferðinni.
Með svo mikið „gervi“
í þjóðfélaginu
Við erum með svo mikið „gervi" í
þjóðfélaginu. Og þess vegna er nú allt
eins og það er. Málunum eins og þau
eru nú verður engan veginn bjargað
nema með óskaplegri stjórnun og
niðurskurði á yfirbyggingunni hjá okkur
sem er orðin allt of mikil. Við erum nú
komin með tölvur og tækni sem ættu að
geta fækkað fólki og minnkað yfirbygg-
inguna í stórum stíl.“
- En hvað á þá að gera við fólkið?
- Senda það t.d. í fiskinn og vera
þannig laus við að þurfa að flytja inn
fólk ístórumstíl. Þóéghafickki reiknað
út hvað þarna væri um mikla peninga að
ræða væri það þó a.m.k. siðferðilegra
peninga virði.
Það er enginn vandi að koma þessu
fólki í vinnu. Við gætum unnið meira úr
fiskinum en við gerum. í sumar t.d. fékk
ég mikið af ýsu og við urðum að flaka
hana mcö roði á lélcgan og arðlausan
Brctlandsmarkað. Mcð nægum mann-
skap hefðum við gctað unnið þetta á
Amcríkumarkað scm gcfið hcfði arð.
Þannig cr í mörgum tilfcllum hægt að
breyta hrácfninu í arösaman útflutning
mcð því að hafa nægt fólk.
íslendingar orðnir of fínir
- En vill þctta fólk þá fara í fisk?
- Það cr nú einmitt vandinn að
íslcndingar cru orðnir of fínir. Svona var
þetta hjá Þjóðvcrjum, þcir voru orðnir
of fínir til að vinna verksmiðjuvinnu og
fluttu því inn útlendinga til þess. Við
höfum þessi dæmi víða að og ættum að
láta okkur þau að kenningu verða, því
atvinnuleysið getur cinnig komið hér.
Já, við fáum áreiðanlega erfiðleika
framundan, því það bólar ekki á
atvinnutækifærunum sem svo mikið er
búið að tala um að skapa. Við erum t.d.
alls ckki búin að bíta úr nálinni með
Grundartangaævintýrið. Borgum stórfé
til að halda þeirri „gervivinnu" gang-
andi. Ég tel nú heillavænlegra að huga
fyrst að því sem fyrir hendi er og snúa
sér þá fyrst að „gervivinnunni" þegar
fólk fer að verða atvinnulaust. En alls
ekki að búa hana til áður en búið er að
fullnýta raunverulega vinnu í landinu.
- Hvaða leiðir sérð þú helstar út úr
núverandi kreppu?
- Ég sé ekki hvernig við getum mætt
henni öðruvísi en með niðurskurði á
yfirbyggingunni og fækkun á skipum.
Geyma þau bara vel og kaupa engin ný.
Ef við stoppum svo alla fjárfestingu í eitt
til tvö ár er búið að bjarga þessu. Við
vitum að fjárfestingin í landinu er
gengdarlaus og duldar tekjur í þjóðfélag-
inu í stórum stíl. Öll uppbyggingin
sannar það, hún er ekki öll gerð fyrir
hinar framtöldu tekjur fólksins.
Svört atvinna í miklu
stærri mæli en menn halda
Hin svarta atvinnustarfsemi er líka í
miklu stærri mæli hér en menn halda.
Ég efast um að fjármálaráðherra fái
nema helminginn af því sem hann ætti
að fá í kassann samkvæmt þeim
skattalögum sem við höfum, sem að vísu
valda allt of mikilli skattheimtu. En
auðvitað væri hægt að lækka skatta ef
allt væri fram talið og það væri æskilegra.
Það er t.d. alls konar iðnaður í
landinu sem situr að þessari svörtu
atvinnustarfsemi, óþurftar iðnaður og
óskaplega dýr. Það eru líka alveg
lygilegar tölur sem hægt er að nefna í
sambandi við þjónustu við fyrirtækin. Ef
við losnuðum við þetta þá trúi ég að hægt
væri að laga þetta þjóðfélag okkar.
Hitt er annað mál hvort nokkur hlýðir
nú á dögum. Satt að segja efast ég um
að komið verði á hlýðni fyrr en hér
verður komið atvinnuleysi í stórum stíl.
Það er það eina sem fólk myndi taka
mark á. Þangað til stoppar enginn.
heldur halda allir áfram að hrúga bara
lánum ofan á lán. Auðvitað er þetta
vegna verðbólgunnar og vantrúarinnar
á peninga. Gamla spakmælið „Græddur
er geymdur eyrir" hefur nú snúist upp í
andstæðu sína, „Glataður er geymdur
eyrir". Hér áður fyrr var það lán að fá
lán en nú eru lán ólán."
Tveir togarar nóg í
Breiðafirði í stað fjögurra
- Þú minntist áðan á fækkun togara.
Vilt þú líka láta fækka þeim hér í
Grundarfirði?
- Já, hér eru tveir, sem er a.m.k.
einum of mikið. Við fáum alltof mikið
hráefni á köflum. Það er mikill
misskilningur að hrúga kannski heilum
togarafarmi inn í eitt frystihús, sem
tekur síðan jafnvel viku að vinna. Þegar
togarinn er búinn að vera úti í viku
verður síðasti fiskurinn orðinn hálfs
mánaðar gamall. Það er ansi lélegt
hráefni og vill því stundum fara i
gegnum hcndurnar á fólki og þaðan
beint út í fiskimjölsverksmiðju eftir að
búið er að leggja mikla vinnu og kostnað
í þetta. Það þarf því meiri dreifingu á
afla togaranna eins og ákveðið var með
loðnuna á sínum tíma.
Togararnir ættu ekki að landa þar sem
ekki er með góðu móti hægt að taka á
móti fiskinum. Hér í Breiðafirði gætu
t.d. verið tveir togarar, en ekki fjórir,
og fiskinum yrði síðan dreift milli
stöðvanna. Síðan ætti að minnka þessa
gengdarlausu yfirvinnu, fram á nætur og
um helgar, og reyna að ná kaupinu
eitthvað svolítið upp. Það er hægt með
bónus og öðru því um líku að hressa
kaupið svolítið upp ef fólkið þarf ekki
að vinna allt of langan vinnudag. Þetta
myndi skila öllum jafnari og betri
afkomu.
Raunverulega ættu ekki að vera fleiri
skip en svo að vinnan dugi fyrir
heimafólkið. Þessir flutningar á fólki til
og frá eru mjög kostnaðarsamir og hrein
vitleysa. Að flytja útlendinga hingað inn
og út aftur kostar t.d. svo mikið fé að
ég veit ekki hvort þjóðin græðir
raunverulega nokkuð á því að fá þá inn
í landið.
-Jú, líklega eru 4 eða 5 orðnar
húsmæður hér, enda staðreynd að
hvergi í heiminum er betra að vera en
hér á hjara veraldar. Um hitt veit ég ekki
enn, þó mér sýnist kannski hilla undir
eitt slíkt tilfelli núna. En konum er það
yfirleitt ekki í blóð borið að taka
forystuna, þannig að þær hlaupi með
bóndann hvert sem er. Hann er oft
þungur í taumi.
- Hvað hefur þú svo margt fólk í
vinnu?
- Yfirleitt um 40 manns við fiskvinnsl-
una og síðan 25-30 manns á bátunum.
Ég og bátarnir
í úreldingarsjóð á sama
tíma - en guð hjálpi þeim
sem taka við
Þegar við komum til Soffaníasar var
lítið um að vera í fiskvinnslunni hjá
honum. Allir voru í 3ja vikna sumarleyfi
fram að verslunarmannahelgi, og því
margir burtu úr bænum. Sjálfan var
hann þó að finna í frystihúsinu, enda
sagðist hann frekar fara eitthvað að
vetrinum. „Mér finnst óskynsamlegt að
cyða góðu sumri til að fá bara aðeins
meiri sól", sagði Soffanías. Eftir fríið
skyldi hafist handa við að mála húsin og
laga til, þar til bátarnir færu á troll.
- Er þá engin kreppa hjá þér sjálfum
Soffanías?
„Ég á þrjá báta sem eru frá 8 til 28
ára gamlir og allir í góðu standi. Ég hef
alltaf sagt að þeir fara í úreldingarsjóð
á sama tíma og ég, og þar af leiðandi lifi
ég þetta vandamál af sjálfur. En guð
hjálpi þeim sem taka við. Það verður
ekkert gamanmál."
- HEI