Tíminn - 12.08.1982, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 1982
erlent yfirlit
■ í RÚSSNESKUM fjölmiölum er nú
mikið rætt um Helsinki-sáttmálann og
mætti ætla af ummælum þeirra, að
Rússar stæðu nú aðalvörð um að
ákvæðum sáttmálans væri framfylgt.
Það er ekki ófróðlegt að kynnast því,
hvemig þessum áróðri er hagað, því að
frá sjónarhæð manna vestantjalds horfa
málin æðimikið öðruvísi við, eins og
síðar verður vikið að.
Einn af þekktari fréttaskýrendum í
Sovétríkjunum, Vladlen Kuznetsov,
hefur nýlega skrifað yfirlitsgrein um
þetta efni, og verða hér birt nokkur
atriði úr henni. í upphafi segir á þessa
leið^,
Aimenningur í heiminum minnist
þess um þessar mundir, að 7 ár eru liðin
frá Öryggisráðstefnu Evrópu og sam-
þykkt lokaákvæðis Helsinkisáttmálans.
Evrópa hefur um 37 ára skeið búið við
frið. Friður er eðlilegur hlutur í álfunni,
þar sem háðar hafa verið tvær heims-
styrjaldir. Ekkert þessu líkt hefur áður
gerst í sögu Evrópu, sem hefur verið
styrjaldarhrjáð. Evrópubúar eru að
venjast átakalausu lífi og taka það sem
sjálfsagðan hlut. Friður í Evrópu hefst,
þegar unninn er sigur yfir fasismanum -
sigur, sem krafðist 20 milljón manns-
lífa af Sovétríkjunum.
■ Brésnjef og Jaruzelski
Onnur túlkun austan
tjalds en vestan
Rússneskir fjölmiðlar ræða Helsinkisáttmálann
Helstu greinar lokaákvæðis Helsinki-
sáttmálans gera það að verkum að
auðveldara er að varðveita friðinn.
Þátttakendur Helsinki-ráðstefnunnar,
sem hafa viðurkennt friðhelgi landa-
mæra í Evrópu, hafa skuldbundið sig til
að beita ekki valdi, til að hafa ekki
hemaðarafskipti af málefnum annarra
þjóða, til að reka ekki áróður fyrir
árásarstyrjöldum og ógna ekki öðrum að
nokkru leyti.
Þessar skuldbindingar eru áfram í
gildi.
Pólitískar viðræður milli austurs og
vesturs halda áfram. Meginmarkmið
þessa er að efla innri uppbyggingu
Evrópu og slökun spennu í heiminum,
leita að leiðum til að draga úr
hernaðarlegu andspæni og byggja upp
gagnkvæmt traust og gagnkvæman
skilning í þágu öryggis og stöðugleika. í
þessu sambandi eru þátttakendur í
tvíhliða viðræðum að leitast við að
samræma afstöðu sína og tilraunir í þá
átt að koma í veg fyrir að Madrid-
fundurinn renni út í sandinn og að
honum ljúki með því að undirrituð verði
Iitlaus yfirlýsing, en slíkt mundi vera vilji
Bandaríkjanna. Heldur á honum að
ljúka með áþreifanlegum árangri, með
undirritun skjals, sem inniheldur fullt
umboð til að kalla saman ráðstefnu um
hemaðarlega slökun og afvopnun í
Evrópu.
Þjóðir austurs og vesturs halda áfram
umfangsmikilli samvinnu á sviði versl-
unar og efnahagsmála, sem er efnisleg
undirstaða friðsamlegrar sambúðar í
Evrópu. Þrátt fyrir viðskiptabönn og
refsiaðgerðir og aðrar ráðstafanir í
þessum dúr, sem Bandaríkin hafa komið
á, hefur framkvæmd gasleiðslunnar
haldið áfram, en sú framkvæmd er sú
viðamesta í orkumálum í Evrópu á
þessari öld.
Helsinki-ráðstefnan hefur skapað for-
sendur fyrir vaxandi og aukinni sam-
vinnu á sviði mannúðarmála, t.d. á sviði
menningar, menntamála, upplýsinga og
mannlegra samskipta. Svokölluð
„þriðja karfa“, sem fjallar um menn-
ingarleg verðmæti, hefur verið fyllt af
ferskum og þroskuðum ávöxtum."
HÉR hafa verið taldar upp helztu
jákvæðu hliðarnar að dómi Kuznetsovs.
Hann víkur síðan að því, sem hann telur
neikvætt:
„Það er einnig nauðsynlegt að lýsa
hinum neikvæðu þáttum, sem varpa
dökkum skugga á stjórnmálalíf í
Evrópu. Þeir þættir eru að mestu leyti
tengdir andstöðu Washington við áfram-
haldandi þróun Helsinki-ráðstefnunnar
í Evrópu, en Bandaríkin eru einn af
þátttakendum Evrópuráðstefnunnar.
Þó að Ford, þáverandi forseti Banda-
rfkjanna hafi undirritað Helsinki-sátt-
málann, hefur stefna Hvíta hússins í
garð Evrópu verið þveröfug við ákvæði
og greinar sáttmálans. Bandaríkin hafa
verið að reyna að grafa undan stjórn-
málalegu, hemaðar-strategísku og efna-
hagslegu öryggi Evrópu. Grundvallar-
þættir hinnar and-evrópsku stefnu Hvíta
hússins eru eftirfarandi:
Það á að gera Vestur-Evrópu að
fjarlægum hernaðarvettvangi, tilrauna-
svæði fyrir fyrsta högg - hernaðarvett-
vang, þar sem e.t.v. verða notuð nýjustu
meðaldræg kjarnorkuvopn, nifteinda-
vopn og kemísk vopn.
Það á að endurskoða árangur Evrópu-
ráðstefnunnar og lokaákvæðis hennar.
Og enn fremur á að endurskoða
niðurstöður heimsstyrjaldarinnar síðari
og þróun mála eftir stríð.
Það á að eyðileggja undirstöðu
gagnkvæmrar efnahagssamvinnu í
Evrópu í því skyni að veikja bæði
Sovétríkin og önnur sósíalísk lönd
annars vegar og bandamenn Banda-
ríkjanna í Vestur-Evrópu hins vegar.
Með öðrum orðum - Bandaríkin eru
að reyna að draga Evrópu út af þeirri
braut, sem mörkuð var í Helsinki, út á
braut, sem getur haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar - þar sem Evrópa getur þurft
að horfast í augu við mikið aukið
hernaðarandspæni - einkum á sviði
kjarnorkuvopna - milli hinna tveggja
meginafla heimsins. Bandaríkin eru að
reyna að ýta Evrópu út í enn eina
and-kommúníska herferð, út í að
vanhelga eitt helzta ákvæði Helsinki-
sáttmálans og að hafa grófleg afskipti af
innanríkismálefnum Póllands og
annarra þjóða hins sósíalíska samfélags.
Þau eru að reyna að fá Evrópu til að
grafa undan pólitískri og efnahagslegri
uppbyggingu hins sósíalíska samfélags.
Washington reynir einnig að draga þau
Vestur-Evrópulönd, sem eru banda-
menn þeirra í NATO inn í aðgerðir, sem
eru ekki í verkahring NATO samkvæmt
landfræðilegu mati. Samningurinn um
útþenslu umsvifasvæðis bandalagsins,
sem samþykktur var á Bonn-fundi
leiðtoga NATO-landanna, ber vitni um
það.“
Á ÞENNAN hátt reyna rússneskir
fréttaskýrendur nú að túlka afstöðu
Bandaríkjastjórnar og verður því ekki
neitað, að sumar aðgerðir hennar
styrkja þennan áróður, eins og t.d.
andspyrnan gegn gasleiðslunni.
Hinu er hins vegar sleppt, að segja frá
vígbúnaði Sovétríkjanna, herlögunum í
Póllandi, ógnarstjórninni í Afganistan
og brotum þeim á mannréttindaá-
kvæðum Helsinki-sáttmálans, sem rúss-
nesk stjórnvöld eru ásökuð um.
Full ástæða er til að gera sér grein fyrir
því, að þessi áróður fær hljómgrunn
austantjalds, þar sem enginn getur
opinberlega mótmælt honum.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
erlendar f réttir I
MIKLIR
BARDAGAR
í BEIRÚT
— þung stórskotahrfð
ísraelsmanna á. borgina
■ Á meðan samkomulags um
brottflutning PLO-manna frá Beirul
var ákaft leitað í gær geisuðu miklir
bardagar um borgina. ísraelsmenn
og hermenn PLO skiptust á stór-
skotahríð í suðurhluta Beirut og
ísraelsmenn héldu uppi þungri stór-
skotahríð á stöðvar PLO í næstum
þrjá tíma samfleytt.
ísraelski sjóherinn tók einnig þátt
í skothríðinni en miklir eldar
blossuðu upp í borginni í gær og
liggur nú mikill reykmökkur yfir
hluta hennar.
Þrátt fyrir að vonir manna um
samkomulag um brottflutning PLO-
manna frá borginni séu enn miklar
gætir kvíða yfir árásum ísraclsmanna
á borgina upp á síðkastið en þær hafa
stöðugt færst í aukana. Sérstaklcga
hafa menn áhyggjur af uppbyggingu
herafla ísraelsmanna norðan við
borgina en þar hafa ísraelsmenn nú
komið fyrir fullskipuðu brynvagna-
herfylki.
Mcðan á bardögunum stóð átti
Philip Habib sérlegur sendifulltrúi
Bandaríkjanna viðræður í Jcrúsalem
við ráðamcnn ísraclsku ríkis-
stjórnarinnar en að loknum þeim
fundum sagði talsmaður ísraels-
stjómar að nokkur árangur hefði
orðið af þessum viðræðum en frekari
upplýsingar skorti frá Habib.
ísraelsmenn hafa krafist ná-
kvæmra upplýsinga unt fjölda og
hlutverk þeirra PLO-hermanna sem
fara eiga til annarra landa og mun
Habib halda viðræðum áfram í
Beirut en síðan er áformað að hann
haldi aftur til Jerúsalem í dag.
París:
Sprengingin
við sendi-
ráð íraks
■ Sprcngja sprakk við sendiráð
íraks í París í gær en henni hafði
verið komiö fyrir í bíl sem stóð fyrir
utan sendiráðið.. Sprengjusér-
fræðingar voru kallaðir á staðinn til
leitar að sprengjum í öðrum bílum á
svæðinu fyrir utan sendiráðið.
Sprengingin skaddaði framhluta
húss þess sem sendiráðið er í auk
annarrar byggingar sem stóð við hlið
þess. Fregnir frá París herma að 4
hafi slasast í sprcngingunni.
Þcssi sprcnging er önnur spreng-
ingin síðustu tvo daga í París en þar
í borg sprakk sprengja fyrir utan
fyrirtæki sem flytur inn ávexti frá
ísracl í fyrrakvöld, aðeins einum
tíma áður en minningarathöfn átti að
hefjast við bænahús gyðinga til að
minnast þeirra scm fórust í árásinni
á vcitingahús gyðinga á mánudag.
Her Sudur-Afríku ræöst inn
í suðurhluta Angóla:
„Höfum fellt
300 skæruliða”
■ Herlið frá Suður-Afríku hefur
enn á ný ráðist inn í suðurhluta
Angóla og segist hafa fellt um 300
skæruliða SWAPO hreyfingarinnar
þar af 100 í árás á búðir þeirra
síðarnefndu en um 200 í annarri
aðgerð þar sem 15 Suður-Afríku-
menn féllu er þyrla með þá
innanborðs varð fyrir loftvarnaskeyti
SWAPO manna.
í yfirlýsingu Suður-Afríkustjórnar
um þetta mál segjast þeir ennfremur
hafa lagt hald á talsvert ntagn vopna
þar á meðal loftvarnabyssur.
Þessir bardagar hafa verið for-
dæmdir af Bretum, cinni af fimm
þjóðum á vesturlöndum scm reynt
hefur að miðla málum í deilunni milli
S-Afríku og SWAPO.
Talsmaður breska utanríkis-
ráðuneytisins í London sagði í gær
að báðir aðilar ættu að halda sig frá
aðgerðum sem þessum meðan samn-
ingaviðræður væru á viðkvæmu stigi
eins og nú er.
Spadolini falin
stjórnarmy nd u n
■ Pcrtini forseti Ítalíu hefur falið
Spadolini myndun nýrrar stjórnar
en Spadolini baðst lausnar fyrir sig
og ráðuneyti sitt fyrir skömmu. Þetta
mun verða 42. stjórn Ítalíu frá lokum
síðari heimsstyrjaldarinnar.
Fyrri stjórn Sp.-.dolini féll er sjö
ráðherrar sósíalistaflokksins sögðu
af sér í fyrri viku eftir deilur um
efnahagsaðgerðir.
Sósíalistaflokkurinn er mótfallinn
áframhaldandi fimm flokka sam-
steypustjórn eins og hafði verið og
virðist eina lausn á stjórnar -
kreppunni nú vera nýjar kosningar.