Tíminn - 24.08.1982, Blaðsíða 8
&
ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1982
■ÍV
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvœmdastióri: Gisll Sigur&sson. Auglýslngastjóri: Steingrimur Glslason.
Skrifstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. AfgreiSslustjóri: Slguróur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Ellas Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúl:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Kristinn Hallgrlmsson. UmsjónarmaSur Helgar-
Tlmans: lllugl JSkulsson. BlaSamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghlldur Stefénsdóttlr, FrlSrik IndrlSason, HeiSur Helgadóttlr.lngólfur Hannes-
son (iþróttlr), Jónas GuSmundsson, Kristln Lelfsdóttlr, Sigurjón Valdimarsson,
Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Utlltstelknun: Gunnar Traustl GuSbjörnsson.
Ljósmyndir: GuSjón Elnarsson, GuSjón Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttlr. Arl
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stofánsdóttlr. Prófarkir: Flosl Krlstjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttlr, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrlfstofur og auglýslngar: SlSumúla 15, Reykjavlk. Slml: 86300.
Auglýsingaslml: 18300. Kvöldslmar: 86387 og 86392.
VerS I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrlft á mánu&l: kr. 120.00.
Setnlng: Tæknidelld Tlmans. Prentun: BlaSaprent hf.
Afstýrt öðru verra
■ Enginn fagnar ráðstöfunum eins og þeim að fella
gengið og að víkja frá umsömdum kjarasamningum.
Eigi að síður hafa slíkar ráðstafanir oft reynzt
óhjákvæmilegar og allajafnan gerðar í þeim tilgangi að
afstýra öðru verra, eins og atvinnuleysi og meiri
skerðingu á kjarasamningum síðar.
Sá tilgangur nýju bráðabirgðalaganna að afstýra
öðru verra ætti að vera mönnum enn ljósari nú en oft
áður. Eins og svo greinilega var lýst í nýbirtri
greinargerð Verzlunarráðs íslands, er efnahagsástand-
ið nú vegna margvíslegra óviðráðanlegra áfalla svipað
því og þegar síldin brást 1967. Efnahagserfiðleikarnir
þá leiddu til stórfellds atvinnuleysis og mestu verkfalla
Islandssögunnar.
Peir, sem eitthvað þekkja til efnahagsmála og
atvinnumála gera sér vafalaust ljóst, að meiriháttar
gengisfelling var óhjákvæmileg, ef atvinnuvegirnir
áttu ekki að stöðvast.
Ef krónan hefði verið felld og verðhækkanir, sem
fylgdu því, farið strax út í verðlagið, hefði það ásamt
öðru leitt til þess, að kaupgjaldsvísitalan hefði hækkað
um 16-20% 1. desember næstkomandi og tekið svo
annað eins eða meira stökk eftir þrjá eða fjóra
mánuði. Það ætti að vera ljóst, að slíkt hefði reynzt
atvinnuvegunum ofvaxið. Mörg atvinnufyrirtæki
hefðu stöðvast, framleiðslan dregizt saman og í kjölfar
þess fylgt mikið atvinnuleysi og stórfelld kjara-
skerðing.
Með þeirri skerðingu verðbóta, sem verður 1.
desember samkvæmt bráðabirgðalögunum, er reynt
að koma í veg fyrir þessar afleiðingar, sem hefðu haft
í för með sér margfalt meiri kjaraskerðingu en þá,
sem menn verða að þola 1. desember.
Til eru þeir, sem telja þessa aðgerð 1. desember,
ekki nægjanlega. Samt muni verðbólgan haldast alltof
mikil og afkoma atvinnuveganna reynast ótrygg. Þetta
er rétt. Þess er hins vegar að gæta, að meiri skerðing
nú hefði reynzt mörgum ofvaxin og getað leitt til svo
mikils samdráttar í viðskiptum og framkvæmdum, að
hér hefði skapazt svipað atvinnuleysi og í Bretlandi
og Bandaríkjunum.
Enginn heldur því fram, að með þessum
ráðstöfunum, sem nú hafa verið gerðar, sé fengin
einhver varanleg lausn. Því takmarki verður seint náð.
Hér hafa hins vegar verið gerðar viðnámsráðstafanir,
sem skapa ráðrúm til að halda í horfinu um stund og
undirbúa frekari ráðstafanir síðar. Út úr ógöngum
verðbólgu og efnahagsáfalla verður ekki komizt nema
í áföngum.
Hörmulegt er að fylgjast með viðbrögðum
stjórnarandstæðinga í Sjálfstæðisflokknum og
Alþýðuflokknum. Þeir reyna eftir megni að gera lítið
úr þeim áföllum, sem þjóðarbúið hefur orðið fyrir að
undanförnu. Það eru smámunir að þeirra dómi, að
þjóðartekjurnar hafa á örfáum mánuðum dregizt
samán um 6-7%. Slík blekkingastarfsemi er sem betur
fer einsdæmi í stjórnmálasögu þjóðarinnar.
Eitt forðast svo stjórnarandstæðingarnir. Þeir láta
ekkert uppi um það, hvernig þeir hafi viljað bregðast
við þeim vanda, sem við er fengizt. Þeir st^nda uppi
berstrípaðir sem ósannindamenn og úrræðaleysingjar.
Rétt er svo að leggja áherzlu á, að því aðeins muni
bráðabirgðalögin afstýra öðru verra, að þjóðin taki
þeim með skilningi og láti ekki blekkjast af þeim
áróðri stjórnarandstæðinga, að hún hafi aðeins orðið
fyrir óverulegum áföllum.
Þ.Þ.
efnahagsrádstaf anirnar
BRAÐABIRGÐALÖG
■ Forseti íslands gjörir kunnugt:
Forsætisráðherra hefur tjáð mér, að
brýna nauðsyn beri til að gera nú þegar
ýmsar ráðstafanir í efnahagsmálum,
vegna þeirra þungu áfalla, sem þjóðar-
búið hefur orðið fyrir á undanfömum
mánuðum. Aflabrestur, verðfall og
sölutregða á íslenskum afurðum hafa
valdið vaxandi viðskiptahalla gagnvart
útlöndum, þrengt að atvinnuvcgunum,
aukið verðbólgu og dregið úr þjóðar-
tekjum.
Af þessum ástæðum ber brýna
nauðsyn til þess að draga úr víxlgangi
verðlags og launa,minnka viðskiptahalla
og styrkja stöðu atvinnuveganna. Sú
13% lækkun á gengi íslenskrar krónu,
sem Seðlabanki íslands hefur ákveðið
með samþykki ríkisstjórnarinnar, kallar
einnig á setningu bráðabirgðalaga um
gengismun af útflutningsbirgðum og
ráðstöfun hans.
Fyrir því eru sett bráðabirgðalög
samkvæmt 28. gr. stjómarskrárinnar á
þessa leið:
l.gr.
Vegna samdráttar þjóðartekna og í
þeim tilgangi að draga úr víxlgangi
kaupgjalds og verðlags skal frá 1.
desember 1982 fella niður helming af
þeirri verðbótahækkun launa er ella
hefði orðið vegna ákvæða í 48.-52. gr.
laga. nr. 13/1979, sbr. 5. gr. laga nr.
10/1981.
Ákvæði 1. mgr. skal einnig taka til
launa í verðlagsgrundvelli landbúnaðar-
ins og í vinnslu - og dreifingarkostnaði
búvara, sbr. lög nr. 95/1981.
Þegar verð á þeim fisktegundum, sem
tilgreind em í tilkynningu Verðlagsráðs
sjávarútvegsins nr. 11/1982, er ákveðið
í fyrsta skipti eftir 1. september 1982,
skal meðalhækkun á verði þeirra
fisktegunda ekki vera meiri en nemur
hækkun verðbóta á laun eftir 1.
september til þess tíma, er fiskverðs-
ákvörðun tekur gildi, að teknu tilliti til
1. mgr. þessarar greinar.
2. gr.
Ríkisstjórninni er heimilt að ákveða
að sérstakar bætur, allt að 50 millj.
króna, verði greiddar úr ríkissjóði
láglaunafólks á árinu 1982. Tilhögun
Yfirlýsing
ríkisstjórnarinnar
vegna aðgerða í
efnahagsmálum
■ íslenskt efnahagslíf hefur átt við ört
vaxandi erfiðleika að etja á síðustu
mánuðum. Þegar efnahagsstefna ríkis-
stjórnarinnar fyrir árið 1982 var sett
fram í þjóðhagsáætlun í október á liðnu
ári, var miðið við ákveðnar forsendur
um þróun helstu hagstærða hér á landi
og í umheiminum. Þjóðhagsspáin var
samkvæmt venju að mestu leyti áætlun
um tekjur þjóðarbúsins og ráðstöfun
þeirra. Þar var m.a. gengið út frá að
þjóðarframleiðslan ykist um 1%, við-
skipti við önnur lönd yrðu hallalaus og
verðbólga færi minnkandi. Á þeim tíma
var fastlega búist við jafnvægi í
þjóðarbúskapnum á þessu ári.
Nokkru eftir að gengið var frá
þjóðhagsspá varð ljóst, að ýmsar
meginforsendur hennar, stóðust ekki,
af ófyrirsjáanlegum ástæðum. Loðnu-
veiðar brugðust og vonir manna um
batnandi ástand í efnahagsmálum um-
heimsins reyndust ekki á rökum reistar.
Því var nauðsynlegt að grípa til
ráðstafana í efnahagsmálum snemma á
þessu ári. Jafnframt var tilkynnt að
frekari ráðstafana yrði þörf, þegar líða
tæki á árið, ef ekki yrðu umskipti til hins
betra.
Frá því í ársbyrjun hefur enn sigið á
ógæfuhlið í þróun efnahagsmála, bæði
her á landi og annars staðar. Nú eru
horfur á, að tekjur þjóðarbúsins dragist
enn meira saman en þá var búist við.
Fyrstu sex mánuði ársins reyndist
verðmæti sjávarafla 17% minna en á
sama tíma í fyrra og flest bendir til að
framleiðsla sjávarafurða á þessu ári
verði 13-16% minni en á síðasta ári.
Á sama tíma og tekjur í sjávarútvegi
hafa minnkað, er einnig við alvarlegan
vanda að etja á öðrum mikilvægustu
útflutningsmörkuðum. Sá öldudalur,
sem efnahagslífið í heiminum er í, hefur
reynst dýpri en vænta mátti, og
eftirspurn eftir framleiðslu okkar
minnkað. Auk þess hefur kostnaðar-
þróun í útflutningsframleiðslu reynst
þungur baggi og veldur verðbólgan þar
mestu um. Þessi samdráttur skerðir
þjóðartekjur sennilega um 5-6%, auk
þeirra annarra víðtæku áhrifa sem
samdrátturinn hefur á tekjur og afkomu
í öðrum atvinnugreinum. Hér er um
alvarlegra áfall í þjóðarbúskap okkar en
um áratugaskeið.
Þessi óheillavænlega þróun veldur
því, að í stað jafnaðar í viðskiptum við
önnur lönd og minnkandi verðbólgu,
eins og spáð var í lok síðasta árs, stefnir
viðskiptahallinn í 8-9% af þjóðarfram-
leiðslu á þessu ári. Jafnvel þótt gert sé
ráð fyrir nokkurri aukningu vöruútflutn-
ings á næsta ári, eru engu að síður líkur
á svipuðum viðskiptahalla á því ári, ef
ekki verður gripið til sérstakra ráð-
stafana. Verðbólgan fer einnig vaxandi
og er líklegt að án aðgerða verði hún
um 75-80% um þetta leyti á næsta ári.
Við slíkar aðstæður verður vart komist
hjá atvinnuleysi og skuldasöfnun við
útlönd myndi stefna fjárhagslegu sjálf-
stæði okkar í voða.
Sá vandi sem við er að glíma er
djúpstæðari og umfangsmeiri en um
langt skeið, vegna þess hve þjóðarbúið
og atvinnuvegimir eru vanbúnir að
mæta ytri áföllum. Langvarandi verð-
bólga hefur smám saman skekkt og
grafið undan rekstrarskilyrðum fram-
leiðsluatvinnuveganna. Takist ekki að
draga verulega úr verðbólgu munu
framleiðsluskilyrði og afkoma þjóðar-
búsins fara versnandi á næstu árum.
Minnkandi afli, vandkvæði á erlendum
mörkuðum og langvarandi verðbólga
gerir það nauðsynlegt að grípa nú til
umfangsmikilla efnahagsráðstafana.
Þýðingarmesta verkefnið er að draga
úr viðskiptahallanum og þar með
erlendri skuldasöfnun, en það verður
ekki gert við núverandi aðstæður á
annan hátt en með lækkun þjóðar-
útgjalda, minni innflutningi og meiri
sparnaði. Um leið og ráðstafanir eru
gerðar til að draga úr þjóðarútgjöldum,
leggur ríkisstjórnin áherslu á aðgerðir í
atvinnumálum til að auka þjóðarfram-
leiðslu og atvinnu á næstu árum. Aðhald
í heildarútgjöldum samhliða aðgerðum
til að auka framleiðslugetu þjóðar-
búsins er því þungamiðja efnahags-
ráðstafana ríkisstjómarinnar.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar mótast af
eftirfarandi fjórum meginmarkmiðum.
í fýrsta lagi að draga verulega úr
viðskiptahalla, þannig að á næstu
tveimur árum megi í áföngum ná
hallalausum viðskiptum við önnur lönd.
í öðru lagi að treysta undirstöður
atvinnulífsins með aðgerðum til að auka
framleiðni og framleiðslugetu þjóðar-
búsins og tryggja þannig öllum lands-
mönnum næga atvinnu.
í þriðja lagi að verja lægstu laun, eins
og unnt er, fyrir þeim samdrætti, sem
orðið hefur í þjóðartekjum.
í fjórða lagi að veita viðnám gegn
verðbólgu.
Til þess að ná þessum markmiðum
hefur ríkisstjórnin sett bráðabirgðalög
um ráðstafanir í efnahagsmálum. Aðal-
efni bráðabirgðalaganna er eftirfarandi:
1. Dregið er úr víxlgangi kaupgjalds
og verðlags með helmings lækkun
verðbóta á laun 1. desember n.k.
2. Aflað er tekna á þann hátt að dregið
er úr viðskiptahalla. Tekjunum verður
ráðstafað til jöfnunar lífskjara.
3. Um leið og gengi krónunnar er
breytt til að styrkja stöðu atvinnuveg-
anna og draga úr innflutningi, er
helmingi gengismunar varið til sérstakra
ráðstafana í þágu sjávarútvegs, einkum
vegna erfiðleika í togaraútgerð.