Tíminn - 02.09.1982, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1982

erlent yfirlit
erlendar f réttir I
■ Komframleiðsla Bandaríkjamanna vekur öfund og aðdáun um allan heim.
Alþjóðleg við-
skipti með
matvæli
stuðla að friði
-segir landbúnadarrádherra Bandarfkjanna
■ Bandaríkjastjórn lætur einskis
ófreistað til að koma í veg fyrir lagningu
gasleiðslunnar frá Sovétríkjunum til
Vestur-Evrópu. Telur stjórnin að ríki
Vestur-Evrópu verði of háð orkukaup-
um frá kommunum, sem síðar geti
hvenær sem er lokað fyrir orkustreymið
og lamað þannig framleiðslugetu þeirra
þjóða sem orkuna kaupa, eða geta að
minnsta kosti hótað að skrúfa fyrir,
bjóði Rússum svo við að horfa.
Evrópumenn hafa ekki orðið við
tilmælum Bandaríkjastjómar um að
hætta við lagningu leiðslunnar eða rjúfa
samninga um orkukaupin.
Á sama tíma og Bandadríkjamenn
vilja koma í veg fyrir þessi samskipti
hinnar frjálsu Evrópu og Rússlands
ástunda þeir sjálfir gríðarlega mikil
viðskipti við Sovétríkin, sem báðar
þjóðirnar eru mjög háðar. Hér er átt við
kornsöluna.
Landbúnaðarráðherra Bandaríkj-
anna, John R. Block, skrifaði nýlega
grein um þessi viðskipti í Washington
Post. Par kemur glöggt í ljós hve
mikilvæg þessi viðskipti eru. Það er
fróðlegt fyrir íslendinga, sem eru fyrst
og fremst matvælaframleiðendur, að
kynnast viðhorfum landbúnaðarráðherr-
ans til mikilvægis matarframleiðslu og
hve snar þáttur hún er í milliríkjavið-
skiptum.
Hér fer á eftir endursögn á grein John
R. Block.
Landbúnaðarvöruframleiðslan í
Bandaríkjunum vekur öfund um allan
heim og er mikilvægasta framlag til
friðar. Hins vegar hefur það lítið gildi
ef við notum það ekki. Að nýta þessa
aðstöðu okkar, þýðir m.á., að við
verðum að framleiða og selja korn okkar
til Sovétríkjanna.
Ef gasleiðslan frá Sovétríkjunum til
Vestur-Evrópu er í þágu Sovétríkjanna,
þá ætti „kornleiðslan" frá Bandaríkjun-
um til Sovétríkjanna ekki síður að koma
Bandaríkjunum til góða.
Er það ekki okkar hagur að
Soveíríkin eru neydd til að nota 25 af
hundraði af naumum gjaldeyristekjum
sínum til að kaupa korn, sem er meðal
þeirra auðlinda okkar sem endurnýjast
sífellt? Erum við ekki að stuðla að friði
þegar Sovétríkin verða að verja
verulegum hluta auðæfa sinna til kaupa'
á korni, í stað vopna?
Ef við settum á kornsölubann mundi
það aðeins sýna að við höfum ekki kynnt
okkur nýleg dæmi um að slíkt bann er
einskis virði. Kornsölubannið sem
Carter setti í janúar 1980 til að mótmæla
innrás Sovétríkjanna í Afganistan voru
mistök. Það ár fluttu Sovétríkin inn
meira korn en nokkru sinni áður. Þótt
ríki sem eru okkur vinveitt hafi fallist á
að styðja kornsölubannið eru staðreynd-
irnar, að Ástralía þrefaldaði kornút-
flutning til Sovétríkjanna 1980 miðað
við sölur þangað næsta ár á undan,
Kanada tvöfaldaði kornútflutninginn og
Efnahagsbandalagsríkin þrefölduðu
matvælaútflutning til Sovétríkjanna.
Argentína sem ekki vildi fallast á
kornsölubann fjórfaldaði sölu á korni til
Sovétríkjanna.
Vafasamt er að við náum því að vinna
aftur þann markað fyrir kom sem við
höfðum í Sovétríkjunum fyrir 1980, en
þá var hlutdeild bandarísks korns 70 af
hundraði af innflutningi þeirra. Keppi-
nautar okkar á þessu sviði hafa keppst
við að gera langtímasamninga um
matvælasölu við Sovétríkin.
Með minnkandi kornsölu eru það
ekki aðeins bandarískir bændur sem
verða fyrir skakkaföllum, heldur allt
efnahagslífið. Fyrir hvern milljarð
dollara sem við töpum beint með
minnkandi komsölu verða 35 þúsund
manns atvinnulausir og annar miíljarður
tapast vegna annarra atvinnugreina sem
byggja á þjónustu við landbúnaðinn og
fleira sem við kemur framleiðslunni og
sölunni. Málið er svo einfalt að við
hreinlega gáfum þau störf og peninga
öðmm ríkjum, sem tóku við viðskiptun-
um af okkur.
Fyrir hverja skreppu af korni sem við
ræktum hér í landi og notum sjálfir
seljum við tvær úr landi. Það sem við
flytjum út getum við ekki neytt sjálfir.
Við erum færastir allra til að framleiða
matvæli. Það skapar okkur góða
aðstöðu, en ekki einokunaraðstöðu. Ef
við erum ekki tilbúnir að notfæra okkur
yfirburða aðstöðuna og flytja korn út,
munu aðrir rækta meira og selja.
í mars s.l. lagðiReagan forseti fram
áætlun sína um útflutning landbúnaðar-
afurða þar sem hann tryggir löndum
víða um heim, að það sé ætlun
Bandaríkjanna að hægt verði að treysta
á matvælaútflutning þeirra. Þetta er
skynsamleg stefna sem kemur öllum að
gagni, neytendum, skattgreiðendum,
bændum og þjóðfélaginu í heild. Hún
tryggir að við munum nota umframmat-
arbirgðir okkar sem vopn fyrir friði.
Fyrrum landbúnaðarráðherra, Clif-
ford Hardin, segir, að ef við hefðum selt
Japönum eins mikið magn af matvælum
1941 eins og við gerum nú, hefði árásin
á Pearl Harbour ekki verið gerð. Ég er
á sama máli. Japan er nú háðara
víðfeðmara ræktarlandi í Bandaríkjun-
um til matvælaframleiðslu heldur en
samanlögðu ræktarlandi í Japan.
Fyrir áratug voru það viðræður um
matvælaviðskipti sem rufu hið þéttriðna
járntjald umhverfis Sovétríkin og leiddu
til fundar æðstu manna þjóðanna.
Matvælaviðskipti opnuðu einnig dyrnar
að Kínverska alþýðulýðveldinu.
Þannig er styrkur matarins, ef hann er
notaður.
Þetta eru viðhorf ráðherra í stjórn
Reagans. Hann gengur ekki að því
gruflandi hve matvælaframleiðsla er
mikilvæg, en aðeins ef haldið er uppi
eðlilegum viðskiptum með þessa
vörutegund. Að þessu ættu þeir
íslendingar að leiða hugann sem rótast
hafa eins og naut í flagi vegna
langtímasamninga sem við höfum gert
við Sovétríkin um sölu á matvælum.
Oddur Ólafsson
skrifar
Lögum og
reglu komið
á í Beirút
— brottflutningi PLO-her-
manna frá borginni lokið
■ Aðeins fáeinum stundum eftir að
síðasti PLO-skæruliðinn yfirgaf Beir-
ut í gær tilkynnti innanríkisráðuneyti
Líbanons nýjar aðgerðir til að
tryggja öryggi í Beirut og koma á
lögum og reglu í borginni.
í aðgerðum þessum flest m.a. að
allir vopnaðir menn eiga að hverfa af
götum borgarinnar í dag, og taka
verður niður götuvígi. Engar mót-
mælaaðgerðir má halda án leyfis frá
ríkisstjórninni.
Ein af hreyfingum vinstrimanna í
borginni hefur þegar ákveðið að láta
af fýrirhuguðum mótmælaaðgerðum
sínum, taka niður götuvígi og
afhenda framvarðarstöður sínar í
hendur líbanska hersins.
Caspar Weinberger varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna frestaði við-
ræðum sínum við líbanska ráðamenn
en sagðist vona að beiðni Líbanon-
stjómar um hernaðaraðstoð yrði
veitt án nokkurra hnökra.
Hann sagði að Bandaríkjamönn-
um væri einkum umhugað að um
líbanska hernum tækist að sameina
aö nýju kristna og islamska menn í
Beirut. Ennfremur sagði hann að
væntanlega myndu þeir landgöngu-
liðar Bandaríkjaflota sem aðstoðuðu
við brottflutning PLO manna frá
Beirut yfirgefa þá borg innan örfárra
daga.
Weinberger er nú staddur í ísrael
þar sem ríkisstjórnin þar mun halda
sérstakan fund í dag til að ræða bréf
frá Reagan forseta.
Útvarpið í {srael segir að í bréfinu
sé varað við því að innlima
Vesturbakkann og Gazasvæðið og
að ísraelsmenn setjist ekki frekar að
á þessum svæðum, en fyrir tveimur
mánuðum sagði Begin að 6000
nýjum ísraelskum heimilum yrði
komið upp á þessum svæðum.
Yasser Arafat leiðtogi PLO hefur
lofað að PLO muni halda áfram
baráttu sinni fyrir sjálfstæðu ríki
Palestínumanna með öllum tiltækum
ráðum. Þetta sagði hann við komuna
til Grikklands í gær.
Fyrr um daginn hafði einn af yngri
leiðtogum PLO sagt í Damaskus að
PLO yrðu að endurskipuleggja sig í
Sýrlandi og að hemaðarátök myndu
halda áfram svo lengi sem ísraels-
menn væru í Líbanou og Palestniu.
Thatcher
gagnrýnir
vegna af stöðu hans
til Síberíuleiðslunnar
■ Margrét Thatcher forsætisráð-
herra Bretlands hefur enn á ný
gagnrýnt Reagan Bandaríkjaforseta
fyrir afstöðu hans til Síberíugas-
leiðslunnar.
í viðtali við BBC sagði Thatcher
að bresku fyrirtæki John Brown
Engineering hefði verið sagt að halda
áfram við áform sín um að útvega
sovéskum gastúrbínur í leiðsl-
una...„samningur sem gerður hefur
verið verður að standa við“ sagði
Thatcher.
Hún sagði að samningar vegna
gasleiðslunnar væm Bretum mikil-
vægir og ætti Reagan að vera það
ljóst. Hún sagðist vera særð yfir
afstöðu Bandaríkjamanna í þessu
máli einkum í ljósi þess að Bretar
hefðu verið traustustu bandamenn
Bandaríkjamanna.
Mexíkó:
Einkabankar
þjódnýttir
■ Forseti Mexíkó, Portilio, hefur
tilkynnt tafarlausa þjóðnýtingu
einkabanka í landinu. Hann mun
einnig tilkynna þinginu í Mexikó-
borg að stjórnun á gjaldeyrisvið-
skiptum muni verða komið á fót.
Þessar aðgerðir era ætlaðar til að
reyna að rétta við mjög bágborinn
efnahag landsins.
Forsetinn, í ræðu á þinginu,
ásakaði bankana að setja framar
eigin hagsmuni en hagsmuni þjóðar-
heildarinnar, bankarnir hefðu tekið
þátt í spákaupmennsku og verið
flæktir í gj aldey risflótta út úr
landinu.
„Hætta er á að Mexikó verði rænt“
sagði hann í ræðu sinni.
Fyrr í þessari viku ákváðu vest-
rænir bankar að veita Mexikó
neyðarlán til að hjálpa ríkinu við að
mæta vaxtagreiðslum sínum erlend-
is. Mexikó er skuldugasta land
veraldar og neyddist til þess fyrir
nokkru að fella pesóinn um helming.
Opinber rannsókn á láti
tveggja mótmælenda
■ Allt mun hafa verið með kyrmrn
kjörum í Póllandi í gær eftir mikil
mótmæli þar í fyrradag en í þeim
fórust tveir menn. Mótmælin voru
vegna tveggja ára afmælis Einingar
óháðu verkalýðssamtakanna og fóru
þau fram í nær öllum hlutum
landsins.
Opinber rannsókn er hafin á láti
mannanna tveggja en sá atburður
átti sér stað í kolanámubæ í
suð-vesturhluta landsins. Stjórnvöld
segja að atburðinn háfi fylgt í kjölfar
þess að mannfjöldi réðst á lögreglu-
menn með bensínsprengjum, og
múrsteinum og hefði,- lögreglan þá
skotið á mannfjöldann. Tólf mót-
mælendur og tólf Iögreglumenn
særðust.