Tíminn - 04.09.1982, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1982
■ „Sannleikurinn er sá að með vísitölu-
bótunum og því? sem þeim fylgir og fylgja
hlýtur, er stundum kölluð yfir skuldugan
láglaunamann kjaraskerðing sem mjög er
ómakleg. Þess vegna verður hin svo-
kallaða „kjaraskerðing“ sem fram kemur
í skertum vísitölubótum raunveruleg
kjarabót fyrir marga fátæka alþýðumenna.
■ Svo sem vænta má er mikið talað um
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar í sambandi
við efnahagsmál. Hér er ætlunin að ræða
um einn þátt þeirra mála. Menn tala
nokkuð almennt um vísitölubætur á laun
sem kjarabætur og í framhaldi af því
nefna þeir skertar vísitölubætur kjara-
skerðingu. Að skerða vísitölubætur um
5% kalla menn hispurslaust 5%
kjaraskerðingu.
Þetta er auðvitað bull og það er
ónotaleg lífsreynsla að heyra þraut-
reynda þjóðmálamenn og ýmsa áhrifa-
menn sem maður hélt að væru sæmilega
greindir fjasa þvílíka vitleysu.
Kauphækkun dregur dilk
á eftir sér
Það er nefnilega þannig um
launahækkanir, hvort sem eru grunn-
kaupshækkanir eða vísitölubætur, að
þær draga dilk á eftir sér. Það er t.d.
erfitt að hugsa sér annað en að gengissig
fylgi í kjölfar kauphækkana 1.
september og 1. desember svo sem nú
horfir um markað og sölu.
Gengislækkun hvers konar hlýtur að
fylgja minnkaður kaupmáttur íslenskra
peninga.
Það er vonandi liðin tíð að menn þurfi
að standa í þrefi um það hvort
launagreiðslur séu hluti í reksturskostn-
aði fyrirtækja og framfærslukostnaði
almennt eða ekki. Hitt er annað mál þó
menn greini á um hlutfall og því víki við
á ýmsa vegu.
Það er fljótséð að 10% uppbót á laun
veldur því að sá sem hafði 10 þúsund á
mánuði fær ellefta þúsundið til
ráðstöfunar. Þetta er kallað „kjarabót"
en því fylgja ýmsir kjaraskerðingarliðir,
misjafnir að vísu eftir efnum og ástæðum
manna. Þúsund krónur á mánuði eru 12
þúsund á ári. Hvað má maður skulda
mikið til að vera skaðlaus af þessari
kauphækkun þegar þannig árar að hún
fæst öll með minnkun krónu og
gengislækkun?
Það er fljótséð að 10% j vaxtafæti
kostar 12 þúsund á ári, ef maður skuldar
120 þúsund. Þar gildir einu hvort við
köllum það vexti, verðtryggingu eða
gengistryggingu.
Kostnaðarverð þarf að
greiða
Hér er ekki mikið svigrúm. Lánsféð
er annað hvort innlent sparifé eða erlent
lánsfé sem greiða verður í réttri mynt.
Við getum enn sem fyrr gert sparifé
upptækt en það verður þjóðarbúi dýrt
ef enginn vill eiga geymslufé. Við getum
lánað erlent fé fyrir minna en það kostar
og hækkað söluskattinn til að greiða
mismuninn. En einhvern veginn verður
að borga fyrir peningana eins og þeir
kosta.
Þannig verður kauphækk-
un kjaraskerðing
En sagan er ekki öll sögð þó að við
sjáum að maður sem fær 10%
kauphækkun missi þá hækkun alla í
aukinn fjármagnskostnað ef hann
skuldar svo og svo mikið. Hann verður
að borga fleira. Verslunin er rekin með
lánsfé og raunar flest þjónusta önnur.
Gengislækkunin gerir þetta allt dýrara.
Kauphækkunin sem kölluð var kjarabót
skerðir kaupmáttinn. Aukningin -
kauphækkunin - fer hjá mörgum öll í
þyngda greiðslubyrði vegna skulda en
eftir stendur hann með sama krónufjölda
og fyrr en skertan kaupmátt.
Verðbólguland er
láglaunaland
Enn er sagan ekki öll sögð
Atvinnan er rekin með lánsfé. Væri
unnt að minnka fjármagnskostnað
atvinnuveganna gætu þeir greitt hærra
kaup. Væri hægt að lækka vexti, eða
segjum að ekki þyrfti að þola
gengislækkun, sparaðist atvinnuvegun-
um fé sem þeir gætu notað til annars.
Þannig miðar ótímabær kauphækkun að
því að hennar land verði að vera
láglaunaland.
Hættum þessu bulli
Hér er um að ræða flókin dæmi sem
ekki verða fullreiknuð í lítilli blaðagrein.
Ætlunin er sú ein að minna á liði sem
verður að taka með í reikninginn ef
menn vilja fá útkomu af einhverju viti.
Sannleikurinn er sá að með vísitölu-
bótunum og því sem þeim fylgir og fylgja
hlýtur er stundum kölluð yfir skuldugan
láglaunamann kjaraskerðing sem mjög
er ómakleg. Þess vegna verður hin
svokallaða „kjaraskerðing" sem fram
kemur í skertum vísitölubótum raun-
veruleg kjarabót fyrir marga fátæka
alþýðumenn.
Skrúfugangur verðbólgunnar er
mörgum til ills. Menn skyldu nefna
vísitölubætur réttu nafni og sömuieiðis
skerðingu þeirra en hætta að villa um
menn með gaspri um kjaraskerðingu
þegar um er að ræða beinar kjarabætur
fyrir marga þá sem verst eru settir.
Það er til minnkunnar viti bornum
mönnum að einblína á einstaka liði í
hinum mikla skrúfugangi verðbólgunnar
og láta eins og þeir séu sjálfstæðir og
óháðir öllu öðru. Farsælast væri að sem
flestir gætu skilið samhengi hlutanna.
En nú er villt um marga með óraunhæfu
kjaftæði eins og því að kalla 5%
skerðingu vísitölubóta 5% kjaraskerð-
ingu.
Því ætti sæmilegt fólk að hætta.
Rantanen passi alveg í hugtakið teikn-
ingu, eins og það er skýrt með öðrum
myndum. Hún „svindlar" nefnilega
svolítið og notar gouache, en myndir
hennar eru afbragð, sem slíkar.
Athyglisverðustu verkin, auk þeirra,
sem áður hefur verið minnst á, þóttu
mér verk Bertil Gatu, er vinnur af
einskærri fimi, Ame Malmedal, er notar
túss með áhrifamiklum mætti, Aase
Guldbrandsen er teiknar magnaðar
myndir og Olli Reiman sem skerpir
ljósið með sérstökum hætti.
Þetta fólk merkti ég við, en einnig má
nefna myndir Jöm Nilsen fáorðar
myndir Ib Agger og formstyrk Tonny
Delica sem bókstaflega tálgar landið.
Norræna húsið hefur síðan í vor legið
í múrverki, þar eð veðurfar í Vatns-
mýrinni var á góðri leið með að mylja
útverk þessa mikla klausturs hins
norræna samstarfs. Það er því góð
gangsetning, að hefja starfið með
fjölbreyttri og nærrænni sýningu.
Jónas Guðmundsson
landfari
Hasspípa
á dyra-
þrepunum
■ Mér finnst ástæða til að
forustugrein sem danska blað-
ið BT birti 20. ágúst s.l. komi
fyrir augu íslendinga. Hún
þarf ekki langan formála eða
skýringar þar sem hún segir
sjálf allt sem þarf. Á hitt má
minna að í Danmörku eins og
hér hafa leiðarar blaðanna
mest fjallað um hugsanleg
úrræði í efnahagsmálum,
hugsanlegan þingmeirihluta
um eitthvað o.s.frv
Það skiptir engu höfuðmáli
í þessu sambandi þó að við
vitum ekki hvaða kröfur eða
mótmæli lágu til grundvallar
setunni við dyr menntamála-
ráðuneytisins danska fyrir 12
árum. En greinin í BT ber
fyrirsögnin:
Hasspípa á dyraþrepunum.
Fyrir 12 árum sat Ebbe
Kiövedal Reich rithöfundur á
dyraþrepum menntamála-
ráðuneytisins og reykti hass
ásamt fleiri kunnum mönnum
í menningarlífinu.
Blaðið Politiken hefur nú
spurt hann að hvað miklu
leyti viðhorf hans gagnvart
hassinu séu óbreytt og því
svarar hann svo:
„Það er glöggt að við erum
vaxinTrá þeim barnaskap sem
við vorum þá haldin í sam-
bandi við hassreykingar. Mér
eru nú ljósari skaðleg áhrif
hassins.“
Blaðið lét tala við Ebbe
Klövedal Reich vegna þess að
hann á þátt í bók sem áfengis-
og eiturlyfj aráðið danska
dreifir nú í skóla og stofnanir
í 22 þúsund eintökum. Bókin
heitir „Skæv pá fælleskab.“
En Ebbe Reich talar tveim
tungum því að í sömu andrá
spyr hann hvort ekki væri
betra að treysta meira á
fræðsluna en láta vera að búa
til afbrot með boðum og
bönnum sem ekki er hægt að
fylgja eftir. Eigum við ekki,
spyr hann, að berjast fyrir
frjálsri hasssölu í samræmi við
réttarvitund, staðrevndir og
frjálsan markað?
Er það nú betur í samræmi
við réttarvitund almennings
að afnema bönn sem ekki
tekst að framfylgja? Lög-
reglunni tekst ekki að upplýsa
nema örlítið brot af þeim
reiðhjólaþjófnaði sem á sér
stað. Tollgæslan getur ekki
fundið alla sem sniðganga
reglur hennar. Ættum við þá
vegna þess að gera reiðhjóla-
þjófnað og tollsvik leyfileg?
Eigum við að telja okkur trú
um að með boðum og bönn-
um séum við að gera reið-
hjólatökuna vítaverða og
gíæpsamlega?
Ebbe Klövedal Reich vill
gera hasssölu frjálsa. Við
þeim óskum er þetta við-
eigandi svar: Ættum við ekki
heldur að berjast gegn því að
þúsundir ungmenna spilli lífi
sínu og möguleikum með því
að nota vímuefni eins og
hass? Spyrjið foreldra barna
sem byrjuðu að reykja hass og
urðu ofurseld vímuefnum.
Spyrjið unga fólkið sjálft sem
hefur reynt þetta og er nú
sloppið frá þessu helvíti eitur-
lyfjanna. Ræðið t.d. við
annan rithöfund sem betur en
Reich veit um viðbrögð
líkamans, listdansarann Eske
Holm, sem í sömu bók varar
við hassinu:
„Reynið fyrst að lifa eðli-
legu lífi,“ segir hann.
Við getum vel unnt Ebbe
Klövedal Reich hassvímu þar
sem hann telur að hass sé
meinlausara en áfengi. Og
auðvitað er honum frjálst að
hafa sínar skoðanir og berjast
fyrir því að hass verði frjálst.
En hann verður þá líka að
hafa okkur afsakaða þegar
við teljum að málflutningur
hans sé skaðlegur og finnst
hann enn vera haldinn sama
barnaskapnum og þegar hann
sat á dyraþrepum mennta-
málaráðuneytisins.
Það álítur B.T.