Tíminn - 15.09.1982, Blaðsíða 9
MIÐVIKUDAGUR15. SEPTEMBER1982
'fHi
9
Islenskar
kýr í Svíþjód
■ Árið 1978 gaf Búnaðarfélag
íslands til Svíþjóðar 1000 skammta
af sæði úr 4 óreyndum nautum. Áður
höfðu sænskir búvísindamenn og
bændur í N-Svíþjóð sýnt áhuga á að
fá sæði héðan til að sæða sænskar kýr
af gömlum norrænum uppruna sem
þó nokkuð margir bændur í N-Sví-
þjóð halda enn í. Þessar kýr eru
kollóttar og heitið á kyninu er
skammstafað SKB, og gengur undir
því nafni. Talið er að um 30.000 kýr
af SKB séu í N-Svíþjóð, en af þeim
eru aðeins 3000 á skýrslum, en það
skilyrði var sett upphaflega að þær
kýr sem sæddar yrðu með íslensku
sæði væru á skýrslum nautgriparækt-
arfélaganna. Meðalnyt skýrslu-
færðra kúa af SKB-kyninu er 4600
kg. á ári miðað við 4% feita mjólk.
Erlendur Jóhannsson nautgripa-
ræktarráðunautur Búnaðarfélags ts-
lands fór í sumar til Svíþjóðar og
notaði þá tækifærið til að kanna
hvernig þessum íslensku blendingum
hefði reitt af. Hann heimsótti m.a.
tilraunastöð nálægt Umeá, en þar
hafa fæðst 30 kálfar undan íslenskum
nautum frá því á árinu 1979. íslensku
blendingskálfarnir reyndust vera um
4 kg. þyngri að meðaltali við fæðingu
en hreinu SKB-kálfarnir.
Á síðastliðnum vetri báru svo
fyrstu íslensku blendingskvígurnar á
stöðinni. Þær komust í 19. kg.
dagsnyt, en aðrar kvígur komust
mest í 17 kg. dagsnyt. Nythæsta
kvígan á stöðinni var undan íslenska
nautinu Forki frá Gröf í Öngulstaða-
hreppi, en hún komst í rúmlega 22
kg. dagsnyt. Nautkálfar sem slátrað
var reyndust mun þyngri ef þeir voru
hálfir íslendingar en hreinræktaðir
SKB.
l'eir bændur sem Erlendur hitti að
máli og voru með íslenska blendinga
voru allir sammála um ágæti íslensku
gripanna og fastákveðnir að halda
áfram með þá og fá sæði frá íslandi.
Gert er ráð fyrir að selt verði sæði úr
íslenskum nautum til Svíþjóðar nú í
haust.
Offramleiðsla á búvöru
í Noregi
Nú er svo komið að í Noregi er
veruleg umframframleiðsla á kjöti,
mjólk og eggjum. Norsku bænda-
samtökin eru með ýmsar áætlanir til
að draga úr framleiðslunni. Það
nýjasta er að greiða bændum sérstök
verðlaun fyrir að slátra ungkálfum.
Bóndi sem fer með ungkálf í
sláturhús fær greitt aukalega n.kr.
700 (1400 ísl. kr.) ef kálfurinn er
innan við 30 kg. á þyngd (sláturvigt).
Norskir bændur hafa fengið undan-
farnar vikur fyrir ungkálf, sem vigtar
40 kg. (sláturvigt 22 kg.) n.kr. 517,
en frá 1. september s.l. fá þeir til
viðbótar n.kr. 700 fyrir kálfinn eins
og áður er sagt. Verð á vikugömlum
kvígukálf sem seldur hefur verið til
ásetnings hefur verið n.kr. 620.
Bændur hagnast því um 597 n.kr. að
setja kálfinn í sláturhús.
1 Noregi eru nú um 25 þúsund kýr
umfram það sem fullnægir innlenda
markaðnum á mjólk og mjókurvör-
um. Ef ekkert er gert þá var reiknað
með að í lok þessa árs yrði fjöldi
mjólkurkúa í Noregi 414 þúsund, en
hæfilegur fjöldi er talinn vera 375
þúsund. Nú er vonast eftir að
ásetningur kvígukálfa minnki um
30-35 þúsund, miðað við það sem
orðið hefði ef ekki væri gripið til
þessa ráðs að greiða aukalega fyrir
hvern kálf sem farið er með í
sláturhús.
Þá má geta þess að um næstu
áramót taka Norðmenn upp mjólkur-
kvóta. Mjólkurframleiðendur fá fullt
verð fyrir ákveðinn hluta framleiðsl-
unnar, en aðeins 1/3 verðs fyrir það
sem umfram er.
Of mikið af eggjum
Verð á eggjum hefur lækkað
verulega í Noregi að undanförnu.
Hænsnabændur í Noregi ákváðu að
lækka verðið um n.kr. 2.50 á kg. til
að örva söluna innanlands. Heild-
söluverð á eggjum í Noregi er nú
n.kr. 12.20 á kg. (ísl. kr. um 24)
Undanfarið hefur orðið að flytja
út egg frá Noregi. Um miðjan síðasta
mánuð voru flutt út 100 tonn,
meðalverð sem fékkst fyrir þau egg
reyndist vera n.kr. 2 á kg., þegar
allur kostnaður hafði verið greiddur.
Reynt er eftir ýmsum leiðum að
takmarka framleiðsluna við neyslu
innanlands. Samið er við framleið-
endur til nokkurra ára um fram-
leiðsluna. Þeir fá aukagreiðslur sem
halda sig innan ákveðinna marka í
framleiðslunni. Þá hefur verið greitt
til bænda fyrir að fækka varphænum.
í Noregi gilda reglur um hámarks-
stærð hænsnabúa, enginn framleið-
andi má hafa meira en 2000
varphænur.
Æöarungauppeldi að
Vatnsenda og Oddstöðum
I þrjú sumur hefur Árni G.
Pétursson hlunnindaráðunautur
Búnaðarfélags íslands annast upp-
eldisathugun og fóðurtilraun á æðar-
ungum. í sumar var hann með 30
unga á Vatnsenda á Melrakkasléttu.
Tilraunin hófst 20. júní, en þann 24.
júlí voru ungarnir fluttir til sjávar og
þeim sleppt. Þá höfðu ungarnir
lOfaldað fæðingarþunga sinn. Á
Vatnsenda voru ungarnir látnir æfa
sund og köfun á vatni, sem þar er,
en voru fóðraðir á mismunandi
innlendum fóðurblöndum. Þeir voru
síðan fluttir til sjávar frá Oddstöðum
þann 24. júlí, eins og áður er sagt,
en fyrstu vikuna var þeim gefin
fóðurblanda með sjávar og fjörubeit.
Eftir það urðu þeir að sjá um sig
sjálfir. Uppeldisfaðir unganna Árni
G. Pétursson heilsaði síðan upp á þá
30. ágúst, en þá vegnaði þeim
ágætlega og voru hinir sprækustu.
(Frá Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins )
fregnum unga út, fregnum, sem ég ætla
að sé fleipur eitt. Og eitt skal sagt í því
sambandi, að hrossin í landinu eru allt
of mörg þó að þau séu aðeins 53.000, og
skal að því vikið síðar.
Það er mála sannast, að á
Reykjanessvæðinu reynist forðagæslu -
mönnum torvelt að finna hrossaeigendur
og fá nákvæmar tölur af því að þegar
talið er eiga ýmsir hross sín úti um sveitir
í hagagöngu.
Þetta gildir um þorpin og kaupstaðina
á nefndu svæði, en stór hópur týnist ekki
við talningu á þeirri slóð.
Vissir aðilar segja, að í hrossasveitum,
þar sem stóð ganga á víðavangi, viti
sumir ekki tölu hrossa sinna og aðrir
gleymi að telja rétt. Dæmi eru þess, að
hrossaeigendur viti ekki, eða vilji ekki
vita, skiptingu kynferðis hrossa sinna,
en þess geta forðagæslumenn í skýrslum
sínum. Hins geta forðagæslumenn líka,
annað búfé vera hross. Sumir segja, að
sérstaklega sé vantalið í „stóðsveitum".
Líklega eru það héruð þar sem 2/3
hrossa, eldri en fjögurra vetra, eru
hryssur, m.ö. orðum 2-3 kvendýr á hvert
karldýr.
Tölurnar í töflunni eru þær, sem
Forðagæslan fékk og tilgreindar eru í
árslok 1981. Af þeim má lesa, að um
6.600 eru samtals í Húnavatnssýslum,
sama tala í Skagafirði en í Rangár-
vallasýslu 9.000.
Sé það rétt, sem frá þeim fréttist, er
telja þetta vera vantalningasvæðin, er
ekki til of mikils mælst að þeir gefi enn
frekar til kynna hvaða forðagæslumenn
það eru á þessum svæðum, sem færa á
vettvang miklu lægri tölur en réttar eru.
Ef rétt er, að í landinu séu a.m.k. 60
þúsund hross er það 11% hærri tala en
framtölin gefa til kynna.
Sé vantalning eingöngu í stóðsveitum
Hrossahéruðin
Eftirfarandi héruð, með tilgreindan hrossafjölda, fylla
þennan hóp:
Hestar Hryssur Tryppi Folöld Samtals
Borgarfjarðarsýsla 487 1.321 481 231
V-Húnavatnssýsla 684 1.450 446 208
A-Húnavatnssýsla 918 1.836 792 325
Skagafjarðarsýsla 1.380 2.780 1.722 746
Rangárvailasýsla 1.688 4.325 2.198 837
Samtals 5.157 11.712 5.639 2.347
2.520
2.788
3.871
6.628
9.048
24.855
meira að segja í stóðsveitum norðan-
lands, hverjir eru eigendur hrossanna á
heimilum, auk búenda, já og nafn-
greindir eru eigendur í Reykjavík í hópi
þeirra.
Varla verða þeir forðagæslumenn
sakaðir um að falsa tölur, sem eru svo
nákvæmir í skýrslufærslu og tilgreina
auk þess aðrar tölur og hærri en
eigendur tjá, þar sem grunur leikur á um
að tæpast sé rétt frá greint. Það verður
því að leita annarsstaðar að þeim
þúsundum hrossa, sem sögð eru van-
talin. Ólíklegt má og telja, að þar sem
ekkert hross er á heimilum, eða svo sem
eitt eða tvö eins og víða er um sveitir,
séu menn svo glámskyggnir að telja
er það vantalið um 28%. Minna má nú
gagn gera. Þær forsendur, sem talning
og skýrslufærsla forðagæslumanna
byggjast á, vil ég ætla að skapi 2% og í
hæsta lagi 4% lægri samtölur en
sannastar reynast, eða að í landinu
kunni að vera 1000-2000 fleiri hross en
bókfærð eru þegar skýrslur eru skráðar
við áramót. Ég staðhæfi þá um leið, að
53 þúsund hross eru allt of mörg, 55
þúsund ennþá meira til óþurftar landi og
lýð og séu þau 60 þúsund, eins og ýmsir
vilja vera láta, er um að ræða glópsku,
sem ekki styðst við heilbrigða hagfræði
hrossaræktarmála og er jafnframt alltof
mikið álag á gróðurfar landsins. Þessi
efni skulu svo nánar skilgreind í annarri
grein.
■ Ketill Larsen, lcikari og mvndlistar-
maður
■ „Þær forsendur, sem talning
og skýrslufærsla forðagæslu-
manna byggjast á, vil ég ætla að
skapi 2% og í hæsta lagi 4% lægri
samtölur en sannastar reynast,
eða að í landinu kunni að vera
1000-2000 fleiri hross en bókfærð
eru þegar skýrslur eru skráðar um
áramótu.
H „Hrossin í landinu eru alltof mörg
þó að þau séu aðeins 53.000“ segir
greinarhöfundur.
þúsund á árunum 1976-1981 og árlega
fjölgun í kring um 2%, þá er næst að
spyrja:
Hvar á landinu eru þau hross, sem
ekki koma á skýrslur? Það er
áfellisdómur á forðagæslumenn og hann
þungur, sem þeir kveða upp, er telja
hrossafjöldann hafa verið 10-15% meiri
en skýrslurnar segja á undanförnum
árum og ekki er óeðlilegt að þeir séu
krafðir um sönnunargögn, sem slíkum
verður líka að taka þátt í þessari
myndlist, ef árangur á að nást. Þú verður
að nálgast hverja mynd með opnum
huga.
Að vísu kann þetta að eiga við alla
myndlist. Þó er táknmál mynda oft það
skýrt, að þetta kemur svona af sjálfu sér.
Maður í tímahraki er t.d. ekki
heppilegur á svona sýningu. í öðrum
heimi er nefnilega nægur tími, eða svo
virðist það nú vera.
Ef vikið er að myndum Ketils, þá
tengjast þær eins og nafnið, eða
yfirskrift sýningarinnar ber með sér,
öðrum heimi. Jarðteikn eru fá. Þó
bregður í nokkrum myndum fyrir
einkennilegum fuglum, . sem minna
ofurlítið á stélfuglana hjá Lufthansa, en
fuglar þessir hafa þó iðulega fleiri en tvo
vængi.
Nöfn myndanna eru þó þessa heims,
og ef tekið er af handahófi, koma fyrir
myndheitin: Erum bið blóm? Hvítur
máni, Einbúinn, Hin gullnu skip, Við
landbúnaðarspjall
flóann, Húsið við hafið, Öræfakyrrð, og
Vatnið á heiðinni.
Að öðru leyti hafa myndir Ketils lítið
breyst og það er gott - það sama má
segja um hina dularfullu tónlist, sem
kemur af bandinu. Þó greinir maður
betri efnistök, án þess að skaði þennan
sérstæða myndheim hans, eða draum-
inn.
Og maður greinir ef til vill líka
einhvers konar leiklist í sumum þessara
mynda, litlar leikmyndir - og ef til vill
eru þessar undarlegu myndir einmitt
partur af leikhúsi. Jónas Gudmundsson
Jónas
Guðmundsson
skrifar um
myndlist