Tíminn - 18.09.1982, Blaðsíða 12

LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1982
Frá fréttamanni Tímans í Svíþjóð
Gylfa Kristinssyni.
■ Lokaskeið kosningabaráttunnar hér í Svíþjóð hefur með fáum undantekningum
borið svip endurtekninga. Einstök mál hafa fangað athygli og umræðu nokkra daga
í senn.Síðan hafa þau fallið í skuggann af öðrum málum sem hafa skotið upp kollinum
um tíma og dregið að sér alla athygli. Þannig hefur umræðan um launþegasjóðsmálið
gengið til. Hún hefur risið og fallið á víxl. Önnur mál sem fengið hafa svipaða
meðferð eru horfurnar á vinnumarkaðnum, afkoma lífeyrisþega og síðast en ekki
síst skattamál.
Nýr Falldin
■ Torbjöm Fálldin forsætisráðherra
og Ola Ullsten utanríkisráðherra „Eng-
ar breytingar á samkomlaginu um
skattamálin“.
Samkomulagið
um breytingar
á skattalögum
Eins og lesendur Tímans rekur minni
til slitnaði upp úr annarri samsteypu-
stjórn Hægfaraflokksins (Moderata
samlingspartiet), Miðflokksins
(Centrerpartiet) og Þjóðarflokksins
(Folkpartiet) sem Torbjöm Fálldin
veitti forystu vorið 1981. Ásteytingar-
steinninn var samkomulag sem Þjóðar-
flokkurinn og Miðflokkurinn náðu við
Sosíaldemókrata sem gerir ráð fyrir
lækkun beinna skatta. í samkomulaginu
fólst að hæsta tekjuskattsþrepið lækkar
úr 85% í 50%. Jafnframt eru frádrátt-
arheimildir verulega þrengdar. Sam-
kvæmt samkomulaginu skyldu breyting-
arnar taka gildi á þremur árum. Það var
eitt af þeim ákvæðum sem Hægfara-
flokkurinn gat ekki sætt sig við. Hann
vildi að skattlagabreytingarnar væru að
fullu komnar til framkvæmda um
áramótin 1982-83. Á það gátu hinir
stjómarflokkarnir ekki fallist og því
hætti Hægfaraflokkurinn stjórnarþátt-
töku. Þetta skattasamkomulag mið-
flokkanna og Sósíaldemókrata sem nú
er orðið að lögum, virðist ætla að verða
örlagavaldur borgarlegs samstarfs í
Svíþjóð. Núverandi og fyrrverandi
formenn Hægfaraflokksins Ulf Adel-
sohn og Gösta Boman hafa síðustu
dagana hvað cftir annað lýst því yfir, að
flokkur þeirra muni undir engum
kringumstæðum taka þátt í borgarlegri
ríkisstjórn nema samkomulagið um
breytingarnar á skattalögunum verði
tekið til endurskoðunar. Ola Ullsten
formaður Þjóðarflokksins og Torbjörn
Fálldin forsætisráðherra hafa jafnoft
sagt að ekki komi til greina að hrófla við
lögum sem njóta stuðnings 2/3 hluta
sænska þingsins. Ef allir aðilar halda fast
við sitt virðist möguleikinn á borgara-
legri meirihlutastjórn í Svíþjóð vera
■ Torbjöm Fálldin og Olof Palme að afloknu einvígi í Kalmar.
útilokaður jafnvel þótt borgaraflokk-
arnir fari með sigur af hólmi. En á því
eru litlar líkur ef marka má síðustu
skoðanakönnun um fylgi flokkanna.
Sósalísku
flokkarnir
sigur-
stranglegastir
Síðasta skoðanakönnunin um fylgi
sænsku stjórnmálaflokkanna þegar
þetta er skrifað er frá 5. september s.l.
Hún var framkvæmd af Institutionen för
marknadsundersökning (IMU) síðustu
vikuna í ágúst, þ.e. fyrir einvígið milli
Olof Palme og Torbjörn Fálldin.
Samkvæmt henni virðast Sósíaldemó-
kratar njóta fylgis 47% kjósenda (fengu
1979 43.2%), Hægfaraflokkurinn 27%
(1979 20.3%), Miðflokkurinn 11%
(1979 18.1%), þjóðarflokkurinn 6%
(1979 10.6%) og Vpk 4% (1979 5.6%).
Umhverfisflokkurinn náði ekki 4%.
Samkvæmt þessari skoðanakönnun
hefur sósíaliska fylkingin 51% atkvæða
á bak við sig og sú borgaralega 44%.
Yfirburðir sósialdemókrata eru það
miklir að þótt kommúnistum (Vpk)
takist ekki að komast yfir 4% smá-
flokkahindrunina gætu þeir myndað
stjórn einir sér.
Síðan ofangreind skoðanakönnun var
framkvæmd hefur ýmislegt gerst sem
vafalaust hefur áhrif á áreiðanleik
hennar.
Einvígið
milli Palme
og Falldin
Af einstökum atburðum síðustu
vikurnar sem hugsanlega geta haft áhrif
á kosningaúrslitin er kappræðan milli
Olof Palme og Torbjörn Fálldin án efa
mikilvægust. Áætlað var að 3 milljónir
manna hefðu fylgst með einvíginu sem
var sjónvarpað beint frá fundarstað í
■ Fyrrverandi og núverandi formenn Hægfaraflokksins Gösta Bohman og Ulf
Andersohn: .Forsenda þess að við tökum þátt í ríkisstjórn er að samkomulag
Sósíaldcmókrata og miðflokkanna um skattamál verði endurskoðað“.
Kalmar. Fyrirfram töldu flestir að Olof
Palme hefði betur. Hann hefur gagnorð-
an og léttan ræðustíl. Fálldin er
andstæðan. Hann hefur þótt langorður
og jarðbundinn. En í Kalmar kom
Fálldin sænsku þjóðinni heldur betur á
óvart. í stað hins langorða og varfærna
Fálldins birtist á skjánum hress og
baráttuglaður stjórnmálamaður, sem
sænskir fjölmiðlar kalla hinn „nýja
Fálldin". Olof Palme var hins vegar hálf
niðurdreginn (vegna veikinda?) og náði
sér aldrei á strik. Eftir einvígið voru
framkvæmdar skyndiskoðana kannanir
meðal áhorfenda. Dóntur þeirra var
einn veg. Fálldin vann.
Stjórnmálaforingjar sitja fyrir svörum
er 45 mínútna langir sjónvarpsþættir
sem sænska sjónvarpið hefur sýnt
undanfarið. Fram til þessa hafa Lars
Werner, Torbjörn Fálldin og Olof
Palme svarað spuringum fréttamanna. í
þessum þætti var það einnig hinn „nýi
Fálldin" sem sjónvarpsáhorfendur
fengu að sjá. Án þess að hika eða reka
í vörðurnar svaraði forsætisráðherrann
öllum spurningum skýrt og skorinort.
Viðbrögð áhorfenda létu ekki á sér
standa. í skoðanakönnun sem sænska
síðdegisblaðið Expressen framkvæmdi
eftir að þættinum lauk kom í Ijós að 78%
áhorfenda töldu að Fálldin hefði staðið
sig vel eða mjög vel. Áætlað var að 1.9
milljónir manna eða 30% kjósenda
hefðu séð þáttinn. Erfitt er að dæma um
hvaða áhrif tveir sjónvarpsþættir hafa á
kosningaúrslitin, en svo mikið er víst að
frammistaða Fálldins hefur bætt um fyrir
stjórnmálaflokkunum og sérstaklega
Miðflokknum.
— Torbjörn
Falldin
hafði
betur
íein-
víginu við
Olof
Palme,
en naegir
þad
borgara-
flokkunum
til sigurs
í kosning-
unum?
Olof Palme
óheppin
En það hefur ekki gengið eins vel fyrir
Olof Palme stöðugt í varnarstöðu.
Fálldin lagði þunga áherslu á að spyrja
Palme stöðugt í varnarstöðu. Fálldin
lagði þunga áherslu á að spyrja Palme
spurninga um tillögur Sósialdemókrata
um launþegasjóði. Þessum spumingum
átti Palme erfitt með svara á sannfær-
andi hátt vegna þess að tillögurnar eru
að ýmsu leyti ómótaðar. Sama sagan
endurtók sig þegar Palme tók þátt í
sjónvarpsþættinum Flokksforingjar sitja
fyrir svörum. í þættinum tókst spyrlun-
um að fá Palme til að darafa úr ýmsu
sem stendur skýrum stöfum í kosninga-
stefnuskrá Sósialdemókrata. Til dæmis
var hann spurður um þá fullyrðingu sem
kemur fram í stefnuskránni, að tilgang-
urinn með launþegasjóðunum sé sá að
verkalýðsfélögin yfirtaki smám saman
sænskt atvinnulíf. Þessum tilgangi af-
neitaði Palme. Sama varð uppi á
teningnum varðandi tvö eða þrjú önnur
atriði. Þar kom að spyrjandi spurði
formann Sósialdemókrata hvort stefnu-
skrá flokksins væri ekki bara marklaust
plagg. Heildaráhrif þáttarins voru óhag-
stæð Palme.
Flokksforingj-
arnir, andlit
flokkanna
út á við
Hér á undan hefur nokkuð verið
staldarað við frammistöðu forystu-
manna stjórnar og stjórnarandstöðu í
fjölmiðlum. Þetta endurspeglar þann
mun sem er á íslenskri og sænskri
kosningabaráttu. í Svíþjóð snýst kosn-
ingabaráttan miklu meira í kringum
flokksforingjana en á íslandi. Sænskir
flokksforingjar ferðast ekki aðeins um
sitt eigið kjördæmi heldur um landið
þvert og endilangt og er fylgt eftir af
skara fréttamanna sem skýra frá svo að
segja hverju smáatriði sem kemur fyrir
á þessum kosninga ferðalögum. í
rauninni má segja að stjórnmálaflokk-
arnir persónugervist í flokksformönnun-
um. Þeir eru andlit flokksins gagnvart
kjósendum. Af þessu leiðir að til þeirra
eru gerðar mjög miklar kröfur um
þekkingu á öllum sviðum stjórnmál-
anna. Þekkingaskortur á einhverju sviði
er þegar í stað túlkaður sem stefnuleysi
flokksins á því sviði.
Það er vegna þessa sem framkoma og
túlkun flokksformannanna á stefnu-
skrám flokkanna hefur töluvert að segja
um gengi í kosningum.
Úrslitin?
AUar skoðanakannanir sem hafa
verið framkvæmdar s.l. ár benda til þess
að Sósialdemókratar og Vpk sigri í
kosningunum á sunnudaginn. En þeir
sem fylgjast með stjórnmálaumræðunni
eru þrátt fyrir það ekki vissir í sinni sök.
Það sem veldur óvissu eru viðbrögð kjós-
enda við tillögum Sósíaldemókrata um
launþegasjóði og atvinnuhorfurnar.
Samkvæmt skoðanakönnunum hefur
andstaða innan flokks Sósialsemókrata
gegn launþegasjóðshugmyndinni aukist.
Á sama tíma hefur atvinnuástandið
versnað. í ágúst voru 166.000 manns
atvinnulausir eða 3.8% vinnandi fólks.
Allar spár benda til þess að þessi tala
hækki verulega í vetur. Þetta veldur því
að Svíar eru svartsýnni á framtíðina en
áður. Þessari svartsýni hafa Sósíaldemó-
kratar mætt með kosningastefnuskrá
sem ber yfirskriftina Framtíð fyrir
Svíþjóð. í stefnuskránni kemur fram að
forsenda þess að fólk öðlist trú á
framtíðina sé full atvinna. Að mati
Sósíaldemókrata gegna launþegasjóð-
irnir lykilhlutverki í að ná því takmarki.
Þessu hafna borgaraflokkarnir alfarið og
telja að launþegasjóðirnir muni smám
saman leiða til sólialisma 'að Austan-
Evrópskri fyrirmynd með tilheyrandi
minnkun framleiðni og vaxandi efna-
hagsörðuleikum.
í rauninni snúast kosningarnar um
það hvort kjósendur telja tillögurnar um
launþegasjóði í sinni núverandi mynd
réttu viðgrögðin við ótryggri framtíð.
Það verður spennandi að sjá dóminn.
Uppsölum 12. september 1982.