Tíminn - 23.09.1982, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1982
Útgetandi: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvæmdastjóri: Gfsli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gísiason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Atgrelðslustjórl: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elfas Snæiand Jónsson. Ritstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Olafsson. Fréttastjóri: Kristlnn Hallgrfmsson. Umsjónarmaður Helgar-Tfmans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttlr, Bjarghlldur Stefánsdóttir, Eirfkur St.
Eirfksson, Frlðrfk Indrlðason, Helður Helgadóttlr, Slgurður Helgason (fþróttlr), Jónas
Guðmundsson, Krlstfn Lelfsdóttlr, Skafti Jónsson. Útlltstelknun: Gunnar Traustl
Guðbjörnsson. LJósmyndlr: Guðjón Elnarsson, Guðjón Róbert Águstsson, Elfn
Eilertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosl Krlstjánsson, Kristfn
Þorbjarnardóttlr, Marfa Anna Þorstelnsdóttlr. Rltstjórn, skrlfstofur og auglýsingar:
Sfðumúla 15, Reýkjavfk. Sfml: 86300. Auglýsingasfmi: 18300. Kvöldslmar: 86387 og
86392.
Verð í lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskritt á mánuöi: kr. 130.00.
Setning: Tæknldelld Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Kristján Eldjárn
■ Þegar Kristján Eldjárn gaf kost á sér til
forsetaframboðs 1968 var sýnt að engum dugði að etja
kappi við hann á þeim vettvangi. Hann hafði þá þegar
unnið sér traust og virðingu þjóðarinnar sem
fræðimaður og fyrirlesari og þótt hann hafi ekki tekið
beinan þátt í þjóðmálabaráttu var einsýnt að
landsmenn trúðu og treystu því að Kristján væri
manna hæfastur til að gegna æðsta embætti
þjóðarinnar. Hann var kjörinn með miklum
meirihluta atkvæða.
Kristján sýndi að hann var traustsins verður og var
embættisferill hans allur með þeim glæsibrag að vegur
hans jókst í huga þjóðarinnar með hverju ári.
í grein sem Ölafur Jóhannesson utanríkisráðherra
skrifar um Kristján látinn segir: „Kristján varð forseti,
þjóðhöfðingi íslands 1968. Það er vissulega löng leið
úr Svarfaðardal upp í þjóðhöfðingjasæti. Þegar slík
framvindaá sér stað er hún alltaf eins og brot úr
ævintýri. En Kristján var stofn af sterkri rót. Hvar
sem hann fór og hvenær sem vár, bar hann því vitni,
að hann var af góðu bergi brotinn.
Kristján Eldjárn var oddviti þjóðarinnar um tólf ára
skeið, eins konar sameiningartákn hennar. Tólf ár eru
ekki langur tími í sögu þjóðar, en mér er nær að halda
að það sé nokkuð löng vist á forsetastóli.
Það er varla að skapi Kristjáns Eldjárn, að farið sé
með langa lofrollu á kveðjustund. En ég held, að ekki
sé ofmælt, að hann hafi reynst farsæll forseti. Ég
kynntist því nokkuð hverja alúð hann lagði við störf
sín, stór og smá. Forsetaembættið er sérstaks eðlis,
utan og ofan við hið venjulega embættismannakerfi.
Það er vandmpðfarið og á við litlar hefðir að styðjast
hér á landi. Á slíkum tignarstóli gerir varla nokkur
maður svo öllum líki. En ég hygg að það sé
almannarómur, að þar hafi Kristjáni Eldjárn tekist að
sigla milli skers og báru. Hann var hann sjálfur, jafnt
eftir að hann settist á forsetastól. Mér virtist hann
jafneðlilegur og sjálfum sér líkur, hvort sem hann var
gestur á bóndabæ eða í konungsboði. Öll forsetastörf
sín vann hann af látleysi og hófsemi en þó með þeim
virðuleik og þeirri reisn sem forsetaembættinu hæfir.“
Kristján Eldjárn var virtur fræðimaður og meðferð
hans á íslenskri tungu í ræðu og riti sú, að menn létu
ógjarnan fram hjá sér fara það er Kristján hafði fram
að færa. Hugsun hans var skýr og framsetning með
þeim hætti að hann náði athygli allra. Þór Magnússon
þjóðminjavörður segir um vísindamanninn Kristján
Eldjárn:
„Rit hans, stór og smá, urðu með ólíkindum
fjölbreytt. Áhugi hans á menningarsögu var svo
víðfeðmur, að honum voru öll svið hennar innan
seilingar. Sama var hvort hann ritaði um örnefni og
örnefnasöfnun, hús og híbýli landsmanna í fornöld
eða á síðari tímum, grafir fornmanna eða biskupa
miðalda, hagleiksverk útskurðarmanna eða málara,
heimildagildi fornra frásagna, gamla atvinnuhætti eða
gamla verkmenningu liðinna kynslóða, rústir og
jarðfastar minjar, bókmenntir skáldverk og kveðskap.
Þekkingin var ótrúlega yfirgripsmikil og djúpstæð,
enda var hann víðlesinn og minnið traust, skarpleikinn
næmur til að skilja á milli hismis og kjarna og greina
aðalatriði hvers máls frá aukaatriðum. Smekkvísi hans
á mál og stíl var alkunn, yndi af skáldskap og meðfædd
skáldgáfa gerðu hann enn næmari fyrir málauðgi og
fegurð tungunnar, enda voru öll skrif hans felld í
hagleiksumgjörð íslenskrar tungu.“
Áð lokum skal vitnað til orða Vigdísar Finnboga-
dóttur forseta íslands er hún frétti lát Kristjáns
Eldjárn: „Vér íslendingar, hver og einn, höfum misst
mikinn og mætan vin.“ O.Ó.
á vettvangi dagsins
Er byHting í
ferðamálum Vest-
fjarða í nánd?
eftir Einar Hannesson, fulltrúa
■ Ferðamálaráðstefnan 1982. Myndin er tekin um borð í Djúpbátnum
Fagrancsi skömmu áður en lagt var upp í siglingu um tsafjarðardjúp í Jökulflrði
í boði bæjarstjórnar ísafjarðar. Á myndinni má greina marga ferðamála-
frömuði. Ljósmyndir: Einar Hannesson.
■ Sá, er þessar línur ritar, væntir þess
að á næstu árum muni verða ákaflega ör
þróun í ferðamálum Vestfjarða. Mikil
aukning verði á fjölda ferðafólks, er
leggja muni leið sína til þessa lands-
hluta. Vestfirðir muni komast í tísku,
eins og sagt er, eða með öðrum orðum
Iandsmenn muni uppgötva þetta sér-
kennilega og einstæða svæði landsins
sem engum öðrum landshluta er líkur.
Vinsældir Vestfjarða muni laða til sín
ferðafólk í stórum stíl. Þá verði öll
aðstaða til móttöku þeirra og dvalar
stórlega bætt frá því sem nú er, þó
aðstaða sé að mörgu leyti góð, eins og
málum er háttað nú.
Fyrrgreint viðhorf byggist á því, sem
ég sá og heyrði á Ferðamálaráðstefnunni
1982, sem haldin var á ísafirði síðustu
daga ágústmánaðar, og ferðalagi um
Vestfirði. Magnús Reynir Guðmunds-
son, bæjarritari á ísafirði flutti á
ferðamálaráðstefnunni ákaflega fróð-
legt og skemmtilegt erindi um ferðamál
á Vestfjörðum og uppbyggingu ferða-
þjónustu. Þá voru þessi mál tekin til
frekari umfjöllunar í umræðuhópum,
sem störfuðu á ráðstefnunni og niður-
stöður þeirra sjö hópa, er þarna áttu hlut
að máli, voru kynntar öllum þátttakend-
um á ráðstefnunni. Þá bauð bæjarstjórn
ísafjarðar ráðstefnugestum í siglingu á
Djúpbátnum Fagranesi um ísafjarðar-
djúp til Jökulfjarða með viðkomu í
Grunnavík. Með í förinni voru m.a.
Kristján Jónasson, forseti bæjarstjórnar
en hann er jafnframt framkvæmdastjóri
Djúpbátsins, og Snorri Grímsson, sem
kynnti það sem fyrir augu bar á
ferðalaginu og greindi frá lífi fólksins og
sögu í byggðum Jökulfjarða. Ferð þessi
tókst einkar vel og þakka ég kærlega
fyrir mig.
Friðlandiö Hornstrandir
í brennidepli
Um þátt Vestfjarða í ferðamálaum-
ræðunni á ráðstefnunni kom auðvitað
margt fram, auk hinnar almennu
skoðunar um stórbrotið land og fjöl-
breytta náttúrufegurð á Vestfjörðum.
Það helsta, sem Magnús Reynir og aðrir
bentu á, var eftirfarandi: Þjóðgarðurinn
á Hornströndum, sem friðlýstur var árið
1975. Þetta svæði verður vafalaust
þungamiðjan í ferðamálum Vestfjarða
á næstu árum. Látrabjarg; stórfengleg-
asta fuglabjarg heims, hinar fjölmörgu
eyjar; með fjölbreytt fuglalíf, fyrsta
flokks berjaland, sem víða er að finna,
er býður upp á berjaferðir. Þá er mjög
góð aðstaða til skíðaiðkana í næsta
nágrenni ísafjarðar, sem alkunna er.
Minna má á Djúpið, firði þess víkur og
voga, sem gósenland fyrir siglingar
smærri og stærri báta (bátaleiga). Þá er
af nógu að taka hvað varðar veiði í ám
og vötnum á Vestfjörðum og góð
skilyrði til sjóstangaveiði frá hinum
ýmsu sjávarplássum. Síðast en ekki síst
má benda á menningarstofnunina að
Hnjóti í Örlygshöfn þar sem er
minjasafnið hans Egils Ólafssonar, sem
er einstakt afrek. Er þar vafalaust eitt
merkasta sjóminjasafn í Iandinu, en alls
eru gripir í safninu að Hnjóti rúmlega
2.000. Er þá ekki allt talið, sem getur
haft verulegt aðdráttarafl fyrir ferða-
menn. Til viðbótar má nefna, að elsta
húsaþyrping hér á landi er einmitt á
ísafirði. Og í framhaldi af þessari
upptalningu má minna á, að Bolungar-
vík er elsta verstöð á landinu. Einnig má
menningarmál
Tvíleikur í Þjóðleikhúsi
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
LITLA SVIÐIÐ
TVÍLEIKUR
Leikrit í nokkrum
viðtölum eftir
TOM KEMPINSKI
Frumsýning
Leikstjóri:
Jill Brooke Ámason.
Leikmynd:
Birgir Engilberts.
Lýsing: Ásmundur Karlsson.
Hljómlist úr fiðlusónötu Bachs.
Tvfleikur
Efnisföng í Tvíleik geta naumast talist
frumleg, þótt vel sé skrifað á köflum.
Stephanie Abrahams, kunnur fiðluleik-
ari (Þórunn Magnea Magnúsdóttir)
veikist af MS, sem svo er nefnt, eða
Multiplc sclerosis, og leitar til
taugalæknis, sem reyndar er nú nefndur
sálkönnuður. Hann heitir dr. Alfred
Feldmann og er líka kunnur á sínu sviði
(Gunnar Eyjólfsson).
Upp í hugann koma önnurensk leikrit
um svipað efni, einkum tvö er nýverið
hafa verið á sviðinu í Iðnó, svo að ensk
veikindaleikrit virðast vera dálítið í
tísku um þessar mundir.
Þótt leikrit þessi séu ólík, og misjafn
sé tilgangurinn, þá eiga þau það
sameiginlegt, að veikindi fólks eru
notuð til nokkurrar úttektar á
samfélaginu og líðan manna.
Höfundur þessa verks, sem er í sex
viðtölum, læknis við sjúkling sinn, er
Tom Kempinski. Um hann segir í
leikskrá m.a.:
„Höfundur þessa leikrits, Tom
Kempinski, fæddist í London árið 1938,
tveimur árum eftir að foreldrar hans
fluttust þangað frá Berlín á flótta undan
nasistum. í Berlínarborg hafði fjölskyld-
an rekið víðfrægt veitingahús, en faðir
hans gerðist leikari í þýsku leikhúsi í
London. Á stríðsárunum var Tom í
Bandaríkjunum, en kom aftur heim til
foreldra sinnna árið 1945. Faðir hans
andaðist tveimur árum síðar, en móðir
hans stundaði veitingarekstur eftir það.
Tom Kempinski hóf nám í Cambridge-
háskóla, en hætti þar áður en hann lyki
prófi vegna þess að hann „vildi verða
leikari, en ekki ofviti". Hann nam síðan
leiklist við The Royal Academy of
Dramatic Art (RADA) á árunum
1958-1960 og hafði eftir það nóg að gera
sem leikari bæði á leiksviði og í
kvikmyndum".
Ennfremur:
„Núna er Tom Kempinski hættur að
leika og helgar sig ritstörfum. Hann
haslaði sér fyrst völl með nokrum
pólitískum leikritum sem sýnd voru í
London og hann hefur sömuleiðis verið
iðinn við að semja brúkunarstykki fyrir
ýmis tilefni pólitísk. Sem höfundur vakti
hann þó fyrst athygli fyrir leikritið
Flashpoint (Skotið) sem sýnt var í
London í West end leikhúsi, sem verður
að teljast nokkuð andstsætt ímynd hins
pólitíska höfundar, og síðan var það
sviðsett í fleiri löndum Evrópu. Þegar
Duet of One (Tvíleikur) var frumsýnt í
West End í The Duke of York’s
Theatre, eftir að hafa gengið í nokkra
mánuði á litlu kráarleikhúsi, The Bush
Theatre, vakti leikritið gífurlega athygli
og jafnvel hneykslan, því ýmsir töldu að
hér væri á smekklausan hátt verið að
nýta harmleikinn um líf sellósnillingsins
Jacqueline du Pré sem vegna sjúkdóms-
ins „Multiple Sclerosis“ (MS) varð að
hætta að leika á hljóðfærið sitt. Aðrir
bentu á að höfundurinn væri að skrifa
út frá eigin reynslu og um eigin baráttu
við annan sjúkdóm...“
Multiple/sclerosis
Tvíleikur Toms Kempinski er
dæmigert textaverk, ef svo má orða það
og þess er sérstaklega getið, að breska
leiklistarsambandið hafi valið Tvíleik
besta leikrit ársins 1980, þannig að ekki
hefur nú verið úr miklu að moða þá
stundina. Á hinn bóginn er Tvíleikur
býsna gott leikrit, þótt eigi sé maður
fróður um hina læknisfræðilegu fram-
vindu.
Fiðlusnillingurinn Abrahams, sem er
á hátindi frægðar sinnar, fær MS, en
þeim sjúkdómi er þannig lýst m.a. í
tilvitnun í afmælisrit MS-félagsins á
íslandi:
„Sjúkdómurinn lýsir sér sem dreifðar
skemmdir á miðtaugakerfi. Á afmörkuð-
um blettum missa taugasímar hjúp sinn,
svokallað margslíður og veldur það
truflun á flutningi taugaboða. Ýmsar
aðrar breytingar geta orðið í vefjum
miðtaugakerfis og í mænuvökva...“
„Þessar bæklanir eru auðvitað marg-
víslegar, en oftast eru það hreyfihindr-