Tíminn - 24.09.1982, Qupperneq 7

FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1982
7
Útför dr. Kristjáns Eldjárn, fyrrverandi forseta íslands, var gerð í gær:
„Máríá, mild og há“
Þessu næst lék Guðný Guðmundsdótt-
ir, fiðluleikari, „Máríá, mild og há,“
eftir Pál ísólfsson, við undirleik
dómorganistans Martins Hunger Friðr-
ikssonar.
í upphafi ræðu sinnar sagði herra
Pétur Sigurgeirsson: „f fyrri Konunga-
bók er með svofelldum orðum sagt frá
Salómon konungi: „f Gídeon vitnaðist
Drottin Salómon í draumi um nótt og
Guð sagði: „Bið mig þess er þú vilt að
ég veiti þér.“ Þá sagði Salómon: „Gef
þú þjóni þínum gaumgæfi hjartans, til
að stjórna þjóð þinni og greina gott frá
illu.“ Drottni líkaði vel að Salómon bað
um þetta. Þá sagði Guð við hann: „Af
því þú baðst um þetta, en baðst ekki um
langlífi þér til handa, eða auðlegð,
heldur baðst um vitsmuni að skilja hvað
er rétt í máli manna, þá vil ég veita þér
bæn þína. Ég gef þér gaumgæfi og
skynugt hjarta."
Mönnum er það sameiginlegt að eiga
óskir og bænir, sem þeir af innri þörf og
þrá bera fram fyrir Guð. í aldanna rás
hefur bæn Salómons verið höfð til marks
um það, hvers óska ber og hvernig það
fer eftir sem beðið er um. Það er æðsti
maður þjóðar sinnar sem biður og bæn
hans er í sömu andránni endurómur vilja
Guðs andsvar himnanna. Salómon var
nafntogaður fyrir speki sína og vitsmuni
og það vottast meðal annars svo af ritum
Biblíunnar, þar sem höfundarnafnið er
hans.
Þessi ummæli Konungabóka komu í
hug minn, er ég minnist þess að dr.
Kristján Eldjárn bar fram bæn sömu
gerðar við embættistöku sínal968, er
hann var orðinn forseti hins íslenska
lýðveldis. Niðurlagsorð hans voru þessi:
„Ég tek við embætti forseta fslands með
auðmýkt, og fullvitandi um þá ábyrgð
sem því fylgir, en um leið einráðinn að
standa við hana eftir því sem mér endist
vit og auðna til. Ég vil að því leyti, sem
í mínu valdi stendur, leggja mig fram
um að láta gott af mér leiða, í öllu því
er varðar heill og hamingju þjóðarinnar
í veraldlegum og andlegum efnum og ég
bið Guð að gefa mér styrk til þess. Ég
vona og bið að mér auðnist að eiga gott
samstarf við stjórnvöld landsins og hafa
lífrænt samband viðþjóðina, sem mig
hefur kjörið til þessa embættis. Hjá
fólkinu í landinu mun hugur minn
verða.“
■ Mikill mannfjöldi var samankomínn fyrir utan Dómkirkjuna, þegar útför dr. Kristján Eldjárn var lokiö.
„íslenska þjóðin
hljóð og hnípin“.
Við reyndum dr. Kristján Eldjárn að
miklum mannkostum, og fundum þá í
hjarta hans. Hann fékk sama svar
Drottins og konungurinn í bæn sinni.
„Ég gef þér gaumgæfi og skynugt
hjarta." Nú er það hjarta hætt að slá og
því er íslenska þjóðin hljóð og hnípin...“
Þessu næst rakti biskupinn æviágrip
dr. Kristjáns Eldjárn. Kristján var
fæddur á Tjörn í Svarfaðardal, þann 6.
desember 1916.
Um foreldra Kristjáns sagði herra
Pétur: „Hann var sonur sæmdar- og
merkishjónanna Þórarins Kristjánssonar
Eldjárn, bónda og kennara, og Sigrúnar
Sigurhjartardóttur frá Urðum í Svarfað-
ardal. Kristján var næstelstur af fjórum
börnum þeirra."
Biskupinn greindi frá því að
æskuheimili Kristjáns hefði verið rómað
myndarheimili, fyrir gestrisni, góðvild
og menningarbrag. Sagði hann að
systkinin hefðu alist þar upp við mikið
ástríki foreldra sinna.
Þessu næst greindi biskupinn frá
menntavegi dr. Kristjáns, sem hélt til
Kaupmannahafnar til náms í ensku og
latínu, að loknu stúdentsprófi, en snéri
sér síðan fljótlega að námi í
fornleifafræði, sem ávallt eftir það átti
hug hans allan, og hann helgaði miklu
af kröftum sínum í starfi þjóðminjavarð-
ar. Dr. Kristján lauk meistaraprófi í
íslenskum fræðum frá Háskóla Islands
vorið 1944 og var sérgrein hans
íslandssaga.
Yel í stakk búinn
Síðar í ræðu sinni sagði herra Pétur
Sigurgeirsson: „Þegar Kristján Eldjárn
var skipaður þjóðminjavörður 1.
desember 1947 var hann svo vel í stakk
búinn til þeirra starfa sem best mátti
verða. Hið sama ár, þann 6. febrúar
1947, kvæntist hann eftirlifandi eigin-
konu sinni, Halldóru Ingólfsdóttur, fram
kvæmdastjóra á ísafirði Árnasonar og
með ráð og dáð stóð stóð hún ætíð við
hlið hans. Þau eignuðust fjögur börn:
Elst er Ólöf, verslunarstjóri, gift Stefáni
Erni Stefánssyni arki'tekt, Þórarinn
rithöfundur er kvæntur Unni Ólafsdótt-
ur, veðurfræðingi, Sigrún myndlistar-
maður er gift Geirlaugi Stefánssyni
arki’tekt og yngstur er Ingólfur Árni,
háskólastúdent. Dr. Kristján var
kærleiksríkur heimilisfaðir, trygglyndur
og frændrækinn.
Það sem hæst ber í lífi þeirra hjóna
og skráð hefur vissan þátt í sögu hins
íslenska lýðveldis, eru þau tólf ár, sem
dr. Kristján Eldjárn og frú Halldóra
voru forsetahjón íslands. Æðsta
embætti þjóðarinnar er mikil virðingar-
og ábyrgðarstaða og þeim var mikill
vandi á hendi að taka við því háa
embætti.
Alþjóð er í þakkarskuld
Frú Halldóra og dr. Kristján Eldjárn
unnu störf sín með sæmd og prýði eins
og alþjóð þekkir og er í þakkarskuld
fyrir."
Skömmu síðar sagði biskupin: „Dr.
Kristján unni landi sínu og þjóð. Það
kom fram við hvsrt tækifæri í ræðu og
riti. Minnisstæðar verða þær stundir er
hann ávarpaði þjóðina. Hvernig hann
bjó yfir auðugri lifandi þekkingu á
íslenskri þjóðmenningu og flutti ylhýra
málið sitt af virðingu, hógværð og
andagift. Ég vil elska mitt land - var
hjartalagið hans, - ísland, ættjörðin,
móðurmoldin, föðurlandið."
Biskupinn greindi frá því að þrátt fyrir
annríki í forsetaembættinu, hefði dr.
Kristján aldrei lagt fræðimennskuna á
hilluna. Hann hefði skrifað margar
fræðibækur og vísindarit áður en hann
varð forseti, og fræðistörfum sínum
hefði hann haldið áfram eftir megni,
eftir að hann settist í forsetastól. Biskup
greindi frá því að dr. Kristján hefði verið
kjörinn heiðursdoktor við sex erlenda
háskóla.
„íslensk kirkja á dr.
Kristjáni mikið að þakka“
Þá sagði biskup: „íslensk kirkja á
fræðistörfum hans og rannsóknum
mikið að þakka. Hann var manna
fróðastur um helgar minjar,... öll verk
hans báru þess vott hve hann var
vandvirkur, skilningsríkur og sanngjarn.
Miklar voru náðargjafirnar til hans frá
föður Ijósanna. Lýsandi verkin hans,
sem fylgja honum áfram - áfram. Hann
var ástmögur íslands, hinn trausti, og
ættjarðarblómi."
Þessu næst rakti biskupinn yfir íslandi
í stuttu máli hvað dr. Kristján tók sér
fyrir hendur eftir að hann ákvað að gefa
ekki kost á sér í embætti forseta á ný.
Sagði biskupinn að dr. Kristján hefði þá
haft mikið af vísindalegum verkefnum,
sem hann hefði unnið að með elju
síðastliðin tvö ár. Eitt af síðustu verkum
dr. Kristjáns var undirbúningsvinna
fyrir sýningu Bertels Thorvaldsens í
Reykjavík nú í sumar.
Nærri niðurlagi ræðu sinnar sagði
herra Pétur: „Síðast för hann dagsferð
heim að Tjörn í Svarfaðardal vegna
blaðaviðtals þar á æskuslóðum. Þá í
hinsta sinn sá hann dalinn sinn kæra,
tindana háu, jörðina helgu, sem geymdi
fyrstu sporin hans í þessum heimi, en nú
var þeirri ferð að ljúka.“
Ég fel þig góðum Guði
á vald
Gerði biskupinn þessu næst grein fyrir
sjúkrasögu dr. Kristjáns, og þeim
ummælum hans, að hann hefði í raun
svo mikið að gera við vísinda- og
fræðistörf sín, að hann mætti ekki vera
að því að fara utan til þess að gangast
Tfmamynd: Róbert
undir hjartauppskurð, en eins og alþjóð
veit þá átti dr. Kristján Eldjárn ekki
afturkvæmt úr þeirri för því hann
andaðist um miðjan dag þann 14.
september eftir að hafa gengist undir
stóra aðgerð, þá aðra í röðinni á aðeins
tveimur vikum.
Niðurlagsorðin í ræðu biskups voru
þessi: „Að síðustu kveð ég þig vinur með
þinni eigin þýðingu á fyrirbænaorðum
norska trúarskáldsins: „Ég fel þig
góðum Guði á vald, þinn genginn veg
og áframhald."
Þjóðin er öll hér í anda með hinstu
kveðju sína. Hvert blóm er bæn og þökk
við kistu þína. Eilífðin mæti þér, björt
og fögur, eins og minning þín lifir í
geislaskini. í Jesú nafni, amen.“
Að ræðu biskups lokinni flutti
Dómkórinn „ísland ögrum skorið“, og
að því loknu flutti séra Ólafur Skúlason
bæn. Dómkórinn flutti að því búnu
sálminn „Allt eins og blómstrið eina.“
Handhafar forsetavalds, á
meðal þeirra er báru
kistuna
Dr. Kristján Eldjárn var lagður til
hinstu hvíldar í Fossvogskirkjugarði og
þeir sem báru kistu dr. Kristjáns úr
Dómkirkjunni voru handhafar forseta-
valds, þeir dr. Gunnar Thoroddsen,
forsætisráðherra, Jón Helgason, forseti
Sameinaðs þings, og Logi Einarsson,
forseti Hæstaréttar. Auk handhafa
forsetavalds báru kistuna þeir Hannes
Pétursson, skáld, Guðmundur Magnús-
son, háskólarektor, Þór Magnússon,
þjóðminjavörður, Andrés Björnsson,
útvarpsstjóri, og Bjarni Vilhjálmsson,
þjóðskjalavörður. Lögreglan og skátar
stóðu heiðursvörð fyrir utan Dóm-
kirkjuna og þegar líkfylgdin kom út úr
kirkjunm, hóf Lúðrasvcit Reykjavíkur
að leika þjóðsönginn, „Ó Guðs vors
lands“.
AR
„Nú er það hjarta hætt
að slá og því er íslenska
þjóðin hljóð og hnípin”
sagði herra Pétur Sigurgeirsson, biskup íslands, f útfararræðu sinni í Dómkirkjunni
■ Utför dr. Kristjáns Eldjám, fyrmm
forseta íslands, var gerð frá Dómkirkj-
unni í gær að viðstöddu fjölmenni.
Herra Pétur Sigurgeirsson, biskupinn
yfir Islandi, jarðsöng, en séra Þórir
Stephensen, dómkirkjuprestur, þjónaði
fyrir altari og séra Óiafur Skúlason,
dómprófastur, fiutti bæn.
I upphafi söng Dómkórinn, kirkjukór
Dómkirkjunnar, „Á hendur fel þú
honum“, og að því loknu flutti séra Þórir
Stephensen ritningarorð. Þessu næst
söng Dómkórinn á nýjan leik, og nú
sálminn „Hærra, minn guð til þín“.
í bæn sinni, sem biskupinn flutti strax
að loknum söng Dómkórsins, sagði
hann m.a. „Vertu þeim huggun og
trúarstyrkur, sem hér kveðja hjartkæran
eiginmann sinn, föður, bróður, frænda
og vin. Lít í náð til hinnar íslensku
þjóðar, sem kveður fyrrverandi forseta
sinn og þakkar honum störf hans, fögur
og viskurík. Að leiðarlokum kemur og
við leggjum allt í þína hönd.. Til
upprisunnar í eilífu ríki þínu, fylgjum
við dr. Kristjáni Eldjárn. Við þökkum
allt sem hann var okkur, heimili sínu,
landi sínu...“