Tíminn - 06.10.1982, Blaðsíða 8

8
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvœmdaatjórl: Gfali Slgur&aaon. Auglýslngastjóri: Stelngrfmur Gfslason.
Skrlfstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrei&alustjórl: Sigur&ur Brynjólfsson
Ritatjórar: Þórarlnn Þórarlnsson, Ellas Snœland Jónsson. Rltstjórrvarfulltrúl: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Krlstlnn Hallgrfmsson. Umsjónarma&ur Helgar-Tfmans: Atll
Magnúason. Bia&amenn: Agnes Bragadóttlr, Bjarghlldur Stefánsdóttir, Eirfkur St.
Eirfksaon, Frl&rlk Indrl&ason, Hei&ur Helgadóttlr, Slgur&ur Helgason (fþróttir), Jónas
Gu&mundsson, Kristfn Lelfsdóttlr, Skaftl Jónsson. Útlltstelknun: Gunnar Traustl '
Gu&björnsson. LJósmyndlr: Gu&Jón Elnarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson, Krlstfn
Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorstelnsdóttlr. Rltstjórn, skrlfstofur og auglýalngar:
Sf&umúla 15, Reykjavik. Slml: 86300. Auglýaingasfml: 18300. Kvóldsfmar: 86387 og
86392
Verð f lausasólu 9.00, en 12.00 um helgar. Áakrlft á mánu&l: kr. 130.00.
Setnlng: Tœknldelld Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Hatur er
slæmur
leidarvísir
■ Um langt skeið hefur ekki annar atburður vakið meiri
athygli á stjórnmálasviðinu en sú yfirlýsing stjórnar-
andstöðunnar, að hún sé staðráðin í því að fella
bráðabirgðalög ríkisstjórnarinnar um efnahagsaðgerðir.
Til þess að koma þessum áformum fram, hyggst
stjórnarandstaðan nota stöðvunarvald, sem hún hefur í
neðri deild. Þannig á að nota úrelta deildaskiptingu til að
fella lög, sem vitað er að meirihluti Alþingis er fylgjandi.
Þetta á að gera þótt vitanlegt sé, að meirihluti kjósenda
er bersýnilega þeirrar skoðunar, að lögin séu óhjákvæmi-
leg. Þessa ályktun má draga af því, að launþegasamtökin
hafa sætt sig við þau, þótt þau hafi af formlegum ástæðum
mótmælt þeim.
Pennan verknað hyggjast leiðtogar stjórnarandstæð-
inga vinna, þótt þeim sé mæta vel ljóst, að afleiðingarnar
af falli bráðabirgðalaganna verður stóraukin verðbólga,
stóraukin hætta á atvinnuleysi og aukinn efnahagsvandi á
allan hátt.
Stjórnarandstæðingar hafa ekki nema eina röksemd til
að réttlæta þessa afstöðu. Hún er sú, að sennilega geti
þeir fellt ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen með því að
beita slíkum bolabrögðum.
Einkum eru það forustumenn stjórnarandstöðunnar í
Sjálfstæðisflokknum, sem hampa þessari röksemd, ef
röksemd skyldi kalla. Alþýðuflokkurinn fylgir í slóðina
eins og venjulegast.
Það er vitað, að umræddir leiðtogar Sjálfstæðisflokksins
hafa hatað Gunnar Thoroddsen síðan núverandi
ríkisstjórn var mynduð og raunar um nokkurt skeið. Menn
hafa þó ekki búist við því, að þetta hatur væri orðið svo
rótgróið, að það yrði sett ofar þjóðarhagsmunum.
Það spáir vissulega ekki góðu, þegar svo er komið í
íslenzkum stjórnmálum, að valdamiklir forustumenn hafa
orðið hatur á vissum manni eða mönnum að leiðarvísi.
Verri leiðarvísi geta menn ekki valið sér.
Arðsemi og
uppbætur
Alþýðublaðið tekur í gær undir þau ummæli Gylfa Þ.
Gíslasonar, sem hann lét falla í sjónvarpsspjalli aldraðra
stjórnmálamanna, að arðsemissjónarmið eigi að ráða í
ríkari mæli, þegar fjárfestingar séu annars vegar.
Hvorki Gylfi né Alþýðublaðið geta þess, hvernig þetta
sjónarmið gafst í tíð viðreisnarstjórnarinnar svonefndu.
Afleiðingarnar urðu m.a. þær, að síldveiðiflotinn var
aukinn langt úr hófi fram, því að síldveiðar þóttu þá
arðvænlegar um skeið. Hins vegar var ekkert hirt um að
endurnýja togaraflotann. Þegar síldveiðarnar brugðust
stóð þjóðin uppi með stóran síldveiðiflota, sem erfitt var
að nýta, en togaraflotann í algerri niðurníðslu.
Vissulega ber að taka tillit til arðsemissjónarmiða, en
að fleira þarf að gæta, þegar atvinnustefna er mótuð til
lengri tíma. ■>
Þá víkur Alþýðublaðið til þeirra ummælá Gylfa, að ekki
eiga að greiða útflutningsuppbætur á landbúnaðarafurðir.
Þessar uppbætur voru fyrst hafnar í stórum stíl í tíð
viðreisnarstjórnarinnar.
Þ.Þ.
MIÐVIKUDAGUR 6. OKTÓBER 1982
á vettvangi dagsins
Framsóknarf lokkurinn
og afstadan til
Atlantshafsbandalagsins
eftir Guðmund G. Þórarinsson, alþingismann
■ Framsóknarflokkurinn hefur ævin-
lega á fiokksþingum sínum lýst yfir
stuðningi við aðild íslendinga að
Atlantshafsbandalaginu. Ég hefi aldrei
orðið var við ágreining í flokknum
varðandi þetta atriði. Aðeins einn af
íslensku stjórnmálaflokkunum, Alþýðu-
bandalagið, er gegn aðild.
í þessari grein set ég fram nokkur
kjarnaatriði, sem í mínum huga skipta
meginmáji og skýra hvers vegna ég styð
aðildina að Atlantshafsbandalaginu sem
einn af hornsteinunum í utanríkismála-
stefnu Framsóknarflokksins. Framsókn-
armönnum er hollt að kristalla fram
öðru hvoru grunnatriðin í stefnumörkun
sinni. Nokkur umræða hefur farið fram
að undanförnu um Atlantshafsbanda-
lagið. Talsverður núningur hefur verið
milli bandalagsríkjanna og má þar t.d.
nefna gasleiðsluna miklu. Ýmsir fræði-
menn hafa flutt erindi um hugsanlegan
valkost er komið gæti í stað bandalagsins
og jafnframt tryggt öryggi Evrópu, en
án viðhlítandi lausnar. Það er út af fyrir
sig eðlilegt að íslendingar hafi ekki
mikla sannfæringu fyrir nauðsyn hernað-
arbandalaga. Við höfum aldrei haft
neinn her og höfum verið staðsettir
„langt frá heimsins vígaslóð" eða vorum
það að minnsta kosti. Þróunin er ör,
heimurinn er stöðugt að breytast og þar
með bæði viðhorf og aðstæður.
Samt virðast mér umræðurnar um
Atlantshafsbandalagið allar enda á einn
veg. Bandalagið er nauðsynlegt og
ekkert í augsýn, sem gæti komið í stað
þess.
En hvers vegna nauðsynlegt?
Hugmyndafræðileg
skipting heimsins
Engin leið er að skipta öllum ríkjum
heims á einfaldan hátt í flokka eftir þeim
hugmyndakerfum, sem stjórnarfar
þeirra byggir á.
Algengasta skiptingin er milli hinna
frjálsu ríkja, sem byggja á lýðræði
annars vegar og kommúnistaríkjanna
hins vegar. Utan þessarar skiptingar
falla auðvitað fjölmörg ríki sem byggja
t.d. á einræðisstjórnum, herforingja-
stjórnum o.s.frv.
Aðalsmerki hinna frjálsu ríkja eru
þau lýðréttindi sem íbúar þeirra búa við,
skoðanafrelsi, ferðafrelsi, mannréttindi,
athafnafrelsi o.s.frv. Þessi ríki eru þó
hvert nokkuð með sínum hætti og
auðvitað engan veginn gallalaus. Ein-
staklingurinn á þó að geta leitað réttar
síns ef á hann er hallað.
f kommúnistaríkjunum er frelsi
manna mjög takmarkað. Miklar hömlur
eru á ferðafrelsi manna, skoðanafrelsi er
ekki og menn jafnvel settir á geðveikra-
hæli fyrir þá sök eina að vera á andstæðri
skoðun við ríkjandi stjórnvöld. Mann-
réttindi eru takmörkuð og athafnafrelsi
nær ekkert.
Fyrir nokkru var ég á ferð í V.-Berlín.
Það er nánast ólýsanleg tilfinning, sem
grípur mann þegar maður stendur
frammi fyrir múrnum, sem umlykur
borgina. Múrinn var reistur í ágúst 1961
og honum er ætlað að hindra það að
Austur-Þjóðverjar fari til V.-Berlínar.
Handan múrsins er víggirt belti, varð-
turnar, vopnaðir gæslumenn og varð-
hundar.
Það er nánast ótrúlegt að ríki skuli
þurfa að grípa til slíkra aðgerða, að reisa
múr á landamærum sínum til þess að
fólk flytji ekki úr landinu. Fjölmargir
Austur-Þjóðverjar hafa týnt lífi sínu við
að reyna að komast yfir múrinn.
í vikunni áður en ég kom til Berlínar
reyndu tveir ungir menn að komast yfir
múrinn, burt úrþessu sæluríki kommún-
ismans. Öðrum tókst það en varðmenn
skutu hinn. Þeir skjóta samlanda sína
fyrir þá sök eina að reyna að komast til
V.-Berlínar. Hvað segja menn hér á
lar.di uin slíkt ferðafrelsi?
Ég fór með hópferðabíl yfir landa-
mærin til Austur-Berlínar. Á landamær-
unum komu hermenn austur-þýska
alþýðulýðveldisins inn í bílinn og
tilkynntu okkur að bannað væri að fara
með erlend dagblöð inn í Austur-Þýska-
land. Ég hefði líklega verið tekinn
fastur, hefði ég farið með Tímann inn í
Austur-Þýskaland. Sennilega stendur
sovéska heimsveldinu ógn af því, ef
þegnar þess lesa fréttablöð vestursins.
Þama gæta hermenn þess, að lands-
menn þeirra fái ekki í hendur fréttir eða
dagblöð frá öðrum löndum. Menn fá
þær fréttir og upplýsingar einar, sem
stjómvöld telja æskilegt að þeir fái.
Hvað segja menn hérlendis um slíkt
skoðanafrelsi?
Staddur við múrinn, við minnismerki
fjölmörg um þá sem týnt höfðu lífi í leit
að frelsinu, krafinn þess að láta af hendi
erlend dagblöð, svo þau lentu ekki í
höndum þessa vesalings fólks, skynjaði
ég óþægilega skýrt ófrelsi þjóðarinnar.
Undir hópferðabílinn var rennt spegl-
um og þannig vandlega leitað, bæði á
leiðinni inn í Austur-Þýskaland og út úr
því aftur, að ekkert gæti leynst undir
bílnum, sem ekki væri heimskommún-
ismanum þóknanlegt.
í viðbót við allt þetta eru lífskjör í
kommúnistaríkjunum ekki sambærileg
við það sem við þekkjum. Framleiðslan
er lítil, kerfið gengur ekki upp.
íslendingum, sem hæla sér af elsta
þjóðþingi heimsins, hlýtur að standa ógn
af slíku stjórnarfari. Svona stjórnarfar
viljum við ekki hafa hjá okkur og
talsvert er á sig leggjandi til að verja það
stjórnarfar sem við búum við.
Gildi frelsisins, gildi lýðræðisins verð-
ur seint ofmetið.
Margir munu sjálfsagt segja að gallar
vestrænna þjóðfélaga séu margir og
augljósir. Það er alveg rétt.
Gull frelsisins kann að vera nokkuð
leirugt, bæði vegna þess að vesturlanda-
búar hafa notað frelsið sem frelsi til að
auðgast og eignast meira fremur en frelsi
til að þroskast og batna, auk þess sem
þjóðfélög okkar eru auðvitað engan
veginn fullkomin.
í samanburði verður ófrelsi og kúgun
Jólaveisla Eggerts
á Bergþórshvoli
eftir Helga Hannesson
i
■ Fyrir ríflega tveimur öldum fæddist
á Efri-Hömrum í Holtum: Styrgerður
Jónsdóttir bónda á Brekku, Fiiippusson-
ar prests í Kálfholti, Gunnarssonar
lögréttumanns í Bolholti, Filippussonar.
Styrgerður óx upp, lifði lengi og þótti
gæðakona. Á öðru vori 19. aldar flutti
hún með bónda sínum, frá Oddakotinu
Kumla að Bjólu í Holtum. Þar var hún
húsmóðir í 30 vetur- og 33 ár bæjarprýði
á heimili sonar síns: Filippusar ríka. Þar
dó hún níræð 1865. Hún var vinsæl
meðan hún lifði - og lofsæl eftir sitt
endadægur.
Dóttursonarsonur hennar, var Sigurð-
ur Sigurðsson ráðunautur, góðgjarn
maður og sístarfandi í þágu fátæks fólks
og málleysingja. Sonarsyni hans Eggert
bónda Sigurðssyni á Bergþórshvoli,
kippir í þetta kyn sem nú skal sýnt.
Um jólaleytið í fyrravetur (1980) varð
raunalegt slys í Út-Landeyjum. Ein af
hryssum Eggerts bónda festi fætur í
rimlahliði, við túnjaðar prests á Berg-
þórshvoli - og lét þar sitt líf. Ættgengt
hjartalag Eggerts bónda sagði þá til sín.
Hann ákvað, að gera úr þessu slysi, eins
gott og verða mátti: Hann lét færa
skrokk hryssu sinnar úr hliðinu inn á
hátún prestsins - og bauð þar til
dýrlegrar jólaveislu, örbirgustu sveit-
ungum sínum: banhungruðum hröfnum
Landeyinga. Hann vildi gleðja sameigin-
lega hjarta sitt og hjarta prests, með því,
að horfa á veslingana seðja hungur sitt
- og hlusta á þá þakka Guði fyrir
lífsbjörgina.
En krosstré bregðast eins og önnur
tré - og fagrar vonir um vini krossins
bregðast stundum líka! Það fékk
bóndinn á Bergþórshvoli að sjá í þetta
sinn. Boðberi kærleikans átti eigi aflögu
neina hjartagæsku handa sínum minnstu
bræðrum: Útibörðum bjargþrota hröfn-
um Rangárþings. Presturinn á Bergþórs-
hvoli kærði bónda fyrir kærleiksverkið!
Sagði það gert til svívirðingar og sárrar
skapraunar sér og sinni frú. Hann
krafðist þess, að veislukostur krumm-
anna væri frá þeim tekinn - hið fyrsta og
grafinn niður. Því illvirki fékk Eggert
bóndi frestað í meira en mánuð -
Nauðugur fór hann loks að vild, síns
kaldrifjaða klerks og konu hans.
II
Sú var öld að íslendingar vissu að
„Guð borgar fyrir hrafninn“ - og gáfu
honum í því trausti margan bita af
kröppum kosti sínum, - auk hross-
skrokka og annars, sem þá þótti ekki
mannamatur. Nú hafa flestir íslending-
ar nógan mat að éta. Margur fer of
saddur að sofa - og vaknar að morgni
til þess að éta sér til heilsutjóns.
Samhliða því er þjóðin hætt að buga
björg að soltnum hröfnum sínum. Mikið
af hrafnamat fellur til á öllum tímum árs
- En hann er að boði grimmlyndra
manna jafnharðan grafinn í jörðu.
í Reykjavík og kaupstöðunum bitnar
mannvonskan mjög á köttunum. Hundr-
uð ef ekki- þúsundir þeirra eigra um
nætur milli húsa hungraðir og þyrstir í
ætisleit. Sumir þeirra eru sveltir heima,
öðrum var kastað út á gaddinn, þegar
heimafólkið hætti að hafa yndi af þeim.
Margir finna þeir lítið þótt þeir leiti.
Þó er í Reykjavík daglega borinn út
matur í tonnatali. Hann er látinn í
lokaðar tunnur til þess að banhungraðir
kettir komist ekki í hann. Loks er hann
fluttur að Gufunesi og urðaður svo að