Tíminn - 06.10.1982, Blaðsíða 9

„Ertgin leið er að skipta öllum ríkjum
heims á einfaldan hátt í flokka eftir
öeim hugmyndakerfum, sem stjórnar-
:ar þeirra byggir á. Algengasta skipting-
in er milli hinna frjálsu ríkja, sem
byggja á lýðræði annars vegar og
kommúnistaríkjanna hins vegar.
. —— —
hafa í huga nokkur atriði áður en menn
leitast við að svara spurningunum.
1) Eftir lok heimsstyrjaldarinnar 1945
héldu Sovétmenn áfram að auka
áhrifasvæði sitt í Evrópu. Pólland féll
í hendur kommúnista 1947 og
Tékkóslóvakía 1948. Þessi þróun
mála stöðvaðist í Evrópu þegar
NATO var stofnað 1949. Menn geta
síðan velt fyrir sér, hvort þarna sé
samband á milli.
2) Ekkert þeirra ríkja, sem Sovétríkin
náðu undir sig í styrjöldinni og eftir
hana hefur orðið sjálfstætt aftur. Öll
eru þau leppríki Sovétmanna eða
hafa beinlínis verið innlimuð. Inn-
RBfeig
mmsm
wsmmm
'iatítnr
austantjaldslandanna sem leir, sem
reynt er að gylla með áróðri.
Og....heldur leirugt gef mér guö
en gylltan leir.
s
Ognun - heimsyfírráð?
íslendingum er öllum ljóst, að
stjórnarfar kommúnistaríkjanna hentar
þeim ekki. Er þá ekki allt í lagi? Við
höldum okkar Iýðræðisþjóðfélagi af því
við viljum allir hafa það.
Þarna kemur stóra spurningin sem
margir rembast við að reyna að svara.
Stefna Sovétríkin að heimsyfirráðum?
Munu þau þegar þau sjá sér færi e.t.v.
smám saman hneppa fleiri og fleiri ríki
í fjötra kommúnismans? Eða eru þau
aðeins hrædd við vesturveldin og
stórauka þess vegna herstyrk sinn í
varnarskyni?
Þessum spurningum getur sjálfsagt
enginn svarað með óyggjandi vissu. í
sömu andránni spyrja menn sig hvort
stofnun NATO og fælingin (deterrance)
sé skýringin á friði í Evrópu í meira en
30 ár að hvort friður hefði haldist í
Evrópu hvort eð var og án NATO.
I þessu sambandi virðist mér rétt að
hann verði eigi hungruðum hröfnum að
leik.
í Reykjavík og víðar vantar sæluhús
fyrir útigönguketti - þar sem þeir gætu
skriðið í skjól og fundið vatn og æti. Þar
mætti með hægu mót handsama þá, ef
þurfa þætti - og senda þá snyrtilega inn
í eilífðina.
III
Eigi hef ég frétt hvort Eggert bóndi
hélt rangæskum hröfnum jólaveislu
síðastliðinn vetur. En ég'trúi ekki, að
hann hafi látið prest sinn fæla sig frá svo
fallegu kærleiksverki. Hins vil ég mega
vænta af honum, að hann hér frá á
hverjum vetri, meðan honum endist ævi,
gefi hröfnum heilan hrossskrokk - helst
svo nærri séra Páli, að þakkargjörð
krummanna megi smám saman mýkja
hjarta hans.
IY
Svo er mér sagt, að í Rangárþingi
muni vera til fleiri stóðhross, en í nokkru
öðru héraði landsins. Enginn maður veit
tölu þeirra, né heldur hve mörg hross
eru til hér á landi. En líklega hafa
síðustu árin eigi færri en 55 þúsund
verið sett á vetur. Gætu þá hátt í 70
þúsund verið í sumarhögum. - Tvöfalt
fleiri en mest mætti án mikils skaða vera.
Fróðir menn fullyrða, að hross bíti
árlega helming íslenskra hagagrasa í
hrossasýslum sunnan og norðan lands -
og spilli til frambúðar gróðurríki, sem
talið er þekja tæpan fjórðung okkar
fósturlands.
Mælt er það, að Rangæingar fari allra
íslendinga verst með stóðhross sín. -
Gefi þeim lítið þótt harðni í högum,
vatni þeim sjaldan eða ekki, þótt þau
stundum í þurrafrostum nái hvorki í
vatn né snjóa, jafnvel vikum saman. -
Enda veit ég dæmi um hross, sem dóu
vegna vatnsskorts í vetrarhaga. En fyrr
sverfur þorsti | fast að skepnu, en að
bana verði. Þá er það í þriðja lagi alkunn
staðreynd, að rangæsk stíðhross verða
að híma og hrökklast úti, í öllum
illskuveðrum vetrar, alla daga og nætur.
Meginþorri Rangæinga á ekki kofa yfir
hrðssin sín!
Taki þetta til sín sem eiga. - Hina
undanskil ég. - Sumir en langt of fáir
fara vel með hross sín eins og aðrar
skepnur. Margir eiga margt ólært hjá
þeim!
Y
Ég hef nýlega frétt að Eggert frændi
minn á Bergþórshvoli fari manna best
með stóð sitt. Fóðri það vel og eigi
húsaskjól fyrir öll sín hross. Og að
sjálfsögðu hýsir hann þau öll þegar illt
er veður.
Theódór Arnbjarnarson frá Ási,
sagðist ekki geta sofið, þegar hann vissi
hesta sína úti í vondu veðri. Þannig er
fleirum farið. Margt fólk þolir önn fyrir
skepnur sem illa er farið með.
Eg mundi trúa væri mér sagt, að
Eggert bóndi á Bergþórshvoli fylli þann
flokk manna. - Og í þeirri trú, að svo
sé, bið ég hann hér með lítillar bónar.
Mér er Ijóst að meðferð hrossa í
Húnaþingi, Skagafirði, Rangárþingi og
ennþá víðar, er herfileg hraksmán
bændastéttar! Því heiti ég á Eggert
frænda, að hann í krafti þingmennsku
sinnar, fái þá skömm - hið allra fyrsta -
skafna af bændum og allri íslandsþjóð!
Okkur skortir skýlaust lögmál um að
sá, sem setur á vetur búfé, án þess að
eiga handa því hús og nægilegt
vetrarfóður, glati þar með eignarrétti
sínum yfir því!
Þeim skepnum eiga yfirvöld að
ráðstafa til skurðar!
VI
Hér lýk ég máli mínu með fyrirbæn:
Hamingjan gefi Páli presti, frú hans
og ööu harðbrjósta fólki, góðsemd
Styrgerðar gömlu á Bjólu og núlifandi
niðja hennar: Eggerts á Bergþórshvoli.
Megi aöt það fólk - eins og Eggert -
finna hversu sælt það er að seðja soltna
hrafna og aðrar svangar skepnur
skaparans!
Ort í ágúst 1982
Helgi Hannesson.
rásum og þvingunum hefur hiklaust
verið beitt ef Sovétmenn hafa talið
áhrif sín í þessum löndum í hættu.
Hins vegar eru ríki, sem töpuðu í
heimsstyrjöldinni og lentu á áhrifa-
svæði vesturveldanna. Þessi ríki eru
nú frjáls og sum meðal mestu
iðnríkja veraldarinnar sbr. Japani og
V.-Þýskaland.
3) Uppbygging herja Sovétríkjanna
hefur á undanförnum árum verið
gífurleg. Athyglisvert er að á tímum
SALTI og deténte (slökunarstefnan)
hefur aukning herja Varsjárbanda-
lagsins verið miklu hraðari en herja
Atlantshafsbandalagsins.
Sérfræðingar telja her, flota og
vígvélar Sovétmanna miklu umfangs-
meiri en nauðsynlegt sé þeim til
varnar.
Á þessu er þó erfitt að henda
reiður.
4) Sovétmenn hafa nokkuð markvisst
seilst til áhrifa í Afríku og Asíu. Nú
horfa Vesturlönd á Afganistan bæt-
ast í tölu leppríkjanna.
5) Ýmsir talsmenn kommúnistaríkj-
anna hafa sagt skýrt, að herjum
þeirra verði hiklaust beitt til þess að
koma í veg fyrir að ríki, sem einu
sinni er orðið kommúnistískt, breyti
stjórnarfari sínu.
Á sama tíma er ýmsum aðferðum
beitt til að koma kommúnistísku
stjórnarfari á í ríkjum sem ekki búa
við slíkt stjórnarfar.
Það læðist að manni óþægileg
tilhugsun.
Þessir fimm liðir, sem ég hefi hér
dregið saman eru mér nægileg' rök
fyrir nauðsyn þess að vestræn lýðræðis-
ríki búi við traustar vamir. Áhættan af
varnarleysi er einfaldlega of mikil.
Auðvitað er eðlilegast að vestræn
lýðræðisríki stpfni til samvinnu til að
treysta öryggi sitt og varnir.
Atlantshafsbandalagið er einmitt slíkt
varnarbandalag.
Þátttaka íslendinga í
Atlantshafsbandalagínu
Með tilliti til þess, sem ég hefi sagt
hér að framan, finnst mér bæði
eðlilegt og sjálfsagt að íslendingar
taki þátt í varnarsamvinnu vestrænna
þjóða. Segja má, að við leggjum ekki
mikið af mörkum í þessu varnarsam-
starfi. Við höfum hvorki her né
vígvélar. Lega íslands er hins vegar
afar mikilvæg hernaðarlega. Þátttaka
íslands í varnarbandalaginu er þess
vegna mjög mikilvæg fyrir öll hin
vestrænu lönd. ísland sem hlekkur í
varnarkeðjunni eykur öryggið. íslend-
ingar hljóta þannig að leggja sitt
af mörkum til þess að verja stjómskipu-
lag lýðfrelsis og mannréttinda í eigin
landi sem og öðrum vestrænum löndum.
Segja má, að við séum hér að „gæta
eldsins við ysta haf“.
íslendingar geta einfaldlega ekki
tekið áhættuna af varnarleysi.
íslendingar eiga að taka fullan þátt
í starfi Atlantshafsbandalagsins, ekki
vera bara jábræður, heldur kynna sér
málin og setja fram skoðanir sínar.
í því sambandi vil ég benda á
eftirfarandi atriði:
1) íslendingar þurfa sjálfir að afla
sér þekkingar á sviði her- og
öryggismála. Við verðum að eignast
okkar sérfræðinga á sviði hermála.
Við þurfum að setja á fót sjálfstæða
öryggismálastofnun.
2) íslendingar þurfa innan bandalagsins
áð taka upp umræður um að þeir taki
sjálfir þátt í eftirlits- og öryggisstörf-
um í landinu, yfir því og umhverfis
það.
3) íslendingar þurfa að þekkja varnar-
áætlanir og gera sér fulla grein fyrir
stöðu landsins ef til átaka kemur.
4) íslendingar mega aldrei setja fram
kröfur um fjárgreiðslur vegna þátt-
töku sinnar og framlags í bandalag-
inu. Slíkar kröfur jafngilda því að við
segðum við bandamenn okkar:
„Auðvitað þarf að verja frelsi
mannsins, það er okkur nauðsynlegt.
Þið eigið að sjá um varnirnar, en við
ætlum að græða dálítið á því.“
5) Framsóknarmenn þurfa að skýra
betur það ákvæði í stefnuskrá sinni
að ekki skuli vera hér varnarlið á
' friðartímum. Flokknum hefur geng-
ið illa að skilgreina hvað hann á við
með friðartímum. Auðvitað vildum
við geta haldið öllum umsvifum
varnarliðsins í lágmarki. Auðvitað
væri best að þurfa ekki að hafa hér
varnarlið, en menn verða að horfast
í augu við raunveruleikann.
6) íslendingar eiga að taka þátt í
hermálanefnd NATO.
7) fslendingar eiga að mótmæla þeim
áformum að færa kjarnorkuvopnin í
vaxandi mæli út í hafið. Vörnum má
koma við með ýmsum hætti. Óviðun-
andi er fyrir okkur, að meginlöndin
treysti öryggi sitt með því að auka
hættuna við ísland.
8) fslendingar eiga að mótmæla hug-
myndum um að NATO geti orðið
fyrst til að nota kjarnorkuvopn.
NATO verður fremur að tryggja
vamir sínar með hefðbundnum
vopnum.
9) fslendingar eiga að leggja áherslu á
að tryggt verði að kjarnorkuárás
verði ekki svarað með kjarnorkuárás
(second strike) fyrr en forystumenn
risaveldanna hafa haft samband og
Ijóst sé að ekki sé hreinlega um
mistök að ræða, t.d. í tölvubúnaði.
Atlantshafsbandalagið er samtök
frjálsra þjóða. Þátttaka okkar í
umræðunni þar er bæði sjálfsögð og
eðlileg. Umræðan þar og ákvarðana-
taka er með allt öðrum hætti en innan
Varsjárbandalagsins, þar sem Sovét-
menn hafa töglin og hagldirnar.
Það er mikill misskilningur að við
séum áhrifalausir. Ef við nennuni að
afla okkur þekkingar og taka þátt í
störfum bandalagsins, höfum við þar
full áhrif. En auðvitað kostar það
vinnu og árvekni.
íslendingar eru í miðju hildarleiks-
ins ef til átaka kemur á N.-Atlants-
hafi. Við getum ekki horft hálfsljóum
og blundandi augum á aðra ráðskast
með öryggi okkar og tilverurétt.
Ég er hér á engan hátt að gera lítið
úr störfum íslenska sendiráðsins hjá
NATO, síður en svo, - heldur er ég
að benda á nauðsyn virkari þátttöku
og stefnu mörkunar héðan að
heiman.
fslendingar hljóta að stefna að því
* að gera þátttöku sína í Atlantshafs-
bandalaginu virkari á næstu árum.