Tíminn - 13.10.1982, Blaðsíða 10

MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1982
TEKST VISINDAMONN-
UM AD KOMA í VEG
FYRIR INFLÚENSU?
■ Á hverjum vetrí má búast við því að
inflúensa grípi um sig víða um heim. í
Bandaríkjunum eru læknar nú að
undirbúa búlusetningu gegn inflúensu,
sem getur verið alvarlegur og hættulegur
sjúkdómur, sérstaklega öldnu fólki og
öðrum cinstaklingum með skert
líkamsþrek. Bólusetja verður fólk áður
en inflúensan er farin að breiðast út
vegna þess að ónæmið verður að hafa
sinn tíma til að myndast.
í ár vita vísindamenn og læknar meira
um inflúensuvírusa en áður, en samt er
margt óráðið enn og ýmsar ráðgátur þar
um virðast illleysanlegar.
Tvö lyf hafa verið gerð, sem virðast
geta hindrað eða bætt þá inflúcnsu. sem
kemur í faraldri. Lyfin heita amantadine
og rimantadine. Einnig hefur verið búið
til bóluefni úr lifandi inflúensuvírusum,
sem virðist gefa lengra ónæmi en
bóluefni úr dauðum vírusum, sem mest
hefur vcrið notað.
Það hefur mikið áunnist í því að
kynnast efnafræðilcgri og lífeðlisfræði-
legri gerð inflúensúvírusa og einnig
hegðun þeirra og reynt hefur verið að
ráða gátuna um það af hvcrju þeir ráðast
á niannkynið á vissum tímum en láta það
afskipalaust annars.
Árið 1976 voru fjölda margir
sprautaðir í Bandaríkjunum gegn
svínainnflúensunni, cn það dró úr
ónæmisaðgerðuin, þcgar kom í Ijós að
aukning varð á sérstakri tegund
lömunarsjúkdóms á meðal þeirra er
höfðu verið sprautaðir.
Allt benti til að eitthvað í bóluefninu
kæmi af stað lömunartilfellunum, en
ekki var vitað hvað það var. Ef til vill
eitthvað í bóluefninu sjálfu eða eitthvað
annað í sambandi við sprautuna.
Ekkert hefur samt komið í Ijós sem
bcndir til þess að önnur innflúensuból-
uefni hafi hliðstæð áhrif.
Og ekkert virðist benda til þess að um
aukningu sé að ræða á áðurnefndum
lömunarsjúkdómi í sambandi við
bóluefni sem notuð hafa verið frá 1976.
Bóluefnið sem nú er notað virðist því
ekki hafa neinar slíkar aukaverkanir.
Á hverjum vetri ganga yfir inflúensuf-
araldrar, en fyrirfram er erfitt að scgja
hvaða inflúensuvírus verði um að ræða.
í læknaháskólanum í Houston er nú
unnið að því að rannsaka hvort hægt sé
að segja fyrir um hvaða inflúensuvírusar
muni næst ráðast á mannkynið og eru
nú taldar nokkrar horfur á því að slíkt
takist.
Vísindamennirnir hafa komist að því
að þegar inflúensufaraldur er að réna
veikjast ýmsir af öðrum inflúensuvírus
er olli þeim faraldi og líkur eru til þess
að sá vírus muni valda næsta faraldri, að
minnsta kosti á þeim stað, þar sem
rannsóknir fórú fram.
Rannsóknir þessar fóru fram á
Houston og nákvæmar rannsóknir á
vírusunum sýndu að þeir biðu ekki í
Houston og umhverfi hennar yfir
sumarmánuðina, þegar engin inflúensu-
tilfelli voru, heldur fóru suður á bóginn
og komu síðan aftur um veturinn í
örlítið breyttri mynd.
Þrjár aðaltegundir inflúensuvírusa
eru kallaðar A,B, og C. Þetta eru
skyldar tegundir sennilega afkomendur
einnar vírusategundar. Með tilraunum
er auðvelt að greina þær í sundur.
C-inflúensa er sjaldan alvarleg. B-inflú-
ensa getur farið víða um og verið
alvarleg, en þó jafnast hún ekki á við
A-inflúensu, sem getur farið um allan
heim á nokkrum mánuðum og orsakai
það að milljónir manna veikjast og
þúsundir manna deyja af afleiðingum
hennar.
T.d. hafa 150.000.00 Bandaríkjamenn
dáið úr inflúensu eða afleiðingum
hennar síðan árið 1968.
Vísindamönnum hefur tekist á
undanförnum árum að gera nákvæmar
rannsóknir á inflúensuvírusum. Hættu-
legasti eiginleiki vírusanna er sá að þeir
geta breytt sér. Andstætt flestum öðrum
vírusategundum sem hafa áhrif á menn,
geta inflúensuvírusarnir, sérstaklega
A-vírusar, breytt sér skyndilega, þannig
að ónæmi gegn einum veitir enga vörn
gegn öðrum. Vísindamenn töldu að slík
breyting ætti sér stað að meðaltali einu
sinni átíu árumog faraldrarnir árin 1957
og 1968 studdu þá trú. En síðan hefur
þó enginn slíkur faraldur komið. Álitið
er að fjölbreytni inflúensuvírusanna sé
vegna þess að erfðaefni þeirra er
óvenjulega komið fyrir í hverri eind
vírussins. Erfðaefnið er átta aðskildir
hlutar af RNA og af því að kjarnasýran
myndar átta hluta í vírusnum er talið að
hlutarnir geti flutst yfir á aðra vírusa.
Eitt af aðalatriðunum í nýjustu
rannsóknum er því að reyna að hindra
þessar breytingar á inflúensuvírusum og
jafnvel nota þær til að eyðileggja
vírusana sjálfa. í yfirborði inflúensuvír-
usa eru tvö eggjahvítuefni, sem eru
nefnd hemagglutinin og neuraminidase.
Hamagglutinið virðist hjálpa vírusunum
að ráðast inn í lifandi frumur.
Neuraminidasið hjálpar m.a. nýmynd-
uðum víruseindum að komast út úr þeim
frumum, sem þær mynduðust í. 12
tegundir af hemagglutinum þekkjast í
dag á A-inflúensuvírusum og að minnsta
kosti 9 neurominidase eggjahvítuefni
geta breytt vírusnum.
Talið er að inflúensuvírusar, sem
ráðast á nienn, geymist og breytist í
ýmsum dýrum ogfuglum. Svínainflúens-
an 1976 var kölluð svo vegna þess að
vírusinn virtist náskyldur vírus, sem
algengur er í svínum. Það er talinn vera
sami vírusinn, sem orsakaði Spönsku
veikina árið 1918 og drap milljónir
manna um allan heim. Ekki er vitað
hvort vírusinn var í svínum áður en hann
réðst á menn eða öfugt.
Sem betur fer barst veikin ekki mikið
út árið 1976 vegna mikilla varúðarráð-
stafana og ónæmisaðgerða. En því
miður koma öðru hvoru upp tilfelli af
svínainflúensu.
•Sú staðreynd að inflúensuvírusar bera
erfðaefni sitt í aðskildum hlutum er talin
geta orðið til þess að hægt sé að búa til
ný afbrigði, sem hafa mikla smitunareig-
inleika, en verði samt ekki skaðlegir
mönnum, eins og er með ýmsa vírusa í
bóluefnum við öðrum sjúkdómum. Þeir
vírusar gætu þá breytt eða komið í
staðinn fyrir hættulegu vírusana, sem
hafa hrjáð mannkynið og því er
hugsanlegt að þar komi að inflúensu
verði útrýmt.
VERÐKONNUN
Á
VÖRUVERÐI
ÍSEX
VERSLUNUM
■ Dagana 22.-24. september aður ca. 4% af vöruverðinu í
s.l. fór fram verðkönnun á verslunum í Borgarnesi. Könn-
vörum í nokkrum verslunum í unin sýnir verulegan verðmis -
Borgarnesi, Kópavogi og mun milli verslana. Þannig kosta
Reykjavík. Annaðist Borgar- þær 21 vörutegund, sem til voru
fjarðardeild Neytendasamtak- í öllum verslunum 337,30 kr. í
anna gagnasöfnun í Borgarnesi, þeirri verslun, sem var með
en Verðlagsstofnun í Reykjavík. hagkvæmasta verðið, en 377,45
Gagnaúrvinnslu annaðist Verð- kr., þar sem verðið var hæst, eða
lagsstofnun. Þegar bornar eru 11,9% hærra.
saman niðurstöður verslana í Vörumarkaður KB var með
Borgarnesi annars vegar og í lægsta verðið, en Kjörbúð KB
Reykjavík hins vegar, verður að með hæsta verðið. Þrjár verslan-
taka tillit til flutningskostnaðar. ir voru undir meðalverði og þrjár
Lauslega áætlað nemur sá kostn- yfir meðalverði.
Rjörbúó .<L V.lru markaíur !Oi Verslun Jóns og Stcfáns Hvitár- skáli Stóntark- aóur KfCti Kópavogi Breiðholts-/ kjör Reykyavik
Sykur, Dansukker 2 kg. 20.30 1 R . 9fl
Púóursykur, Dansukker 1/2 kq. 9.10 8.10 7.65 10.70 8.70
Flórsvkur, Dansukker 1/2 kq. 7.70 7.05 6.20.
Sirrku nDlasykur 1 kq. • 22.20 19.50 25.25
Molasykur hardr. Dansukker 1/2 kq. 10.05 7.40
Hveití 5 Ibs. 18.6011 31.05" 28.902* 28.902 23.50" 31.7521
Solqryn haframýöl 950 qr. 26.35 2 3.70
Kelloqs Comflakes -500 qr.
Coco Puffs 12 oz. 48.70 38.75 51.50 45.90
Cheerios 7 oz.
Cerebos salt 750 qr. dós.
Roval lvftiduft 450 qr. 20.10 17.00 18.40
Vanilludropar lítió qlas 3.15 3.15
Roval vanillubúðinqur 90 qr. 5.45 4.7C 5.15 4.95 4.90
Vilko ávaxtasúpa 185 qr. 13.35 .
Maqql sveDoasúpa 65 qr.
Horo Ðéamaise sósa 27 qr. 4.95 5.05
Knorr kód og grill kryddery 88 gr. 11,70 _ 9,65 11,70 12,75 9,40
Honig spaghetti 250 gr. 14,20 1 2', 1 0 12,50 _ 14,60 16,60
Melroses te grisjur 40 gr. 9,25 8,7ö 9,30 _ 9,25 9,05
Braga kaffi 250 gr. 19,70 18,75 19,70 19,70 15,80 19,70
Frón mjólkurkex 4Ö0 gr. 16,65 14,35 16,90 17-,0^ 17,80 16,70
Ora grænar baunir 1/2 dós. 12,50 10,85 12,55 _ 11,10 12,25
Ora rauókál 1/2 dós 15.80 13.60 15,50 15.75 13.85 15.25
Ora fiskbúóingur 1/1 dós. 32,55 •29.50 31.55 33.35 31.30 31,55
Qra fiskbollur 1/1 dÓ6. 23,00 20,55 22,20 23,75 21,90 22,20
Ora traiskom 1/2 dós. 24,20 17,85"' 23,90 18,00 21,40 23,65
Appelslnusafi Sanitas 1 ltr. 20,00 - 24,85 24,60 22,25 21.00
Vals tómatsósa 430 gr. ’ 8,20 10.00 11,05 : 10,20 11,25
SS sinnep 200 gr. 7.65 _ 7.60 7,6 5 6.90 7.45
^99 1 kg. 39,50 _ 39,0U 45,00 35.00 48,00
Ljóna smjörliki 500 gr. 12,20 _ 12,10 12/20 12,20 12,20
Nautahakk l.fl. 1 kg. 112,00 _ 98.00 98,00 95,00 104.00
Serla WZ pappír 2 rúllur 13,55 _ 12.55 12.80 11,90 13,35
C-11 þvottaefni 650 gr. 17,35 14,25 20.50 - 15.95 19.65
Iva þvottaefni 550 gr. 18,25 16,20 17,95 18,05 20,15 20,15
Vex þvottaefni 700 gr. 18,35 15.40 18,00 _ 20,70 21,10
o ! 3 C' § r 27.3Q 20. -50 31.65 _ 29.95 30.50
Hreinol uppþvottalögur grann 0,5 1. 9,95 _ 9.95 9.95 11.30 9.75
Samtals veró þeirra 21 vörutegunda sem til voru í öllum verslunun. 377.45
Hlutfallslegur samanburóur, meóalveró = 100 104.9 93.7
1) Robin Hood hveiti 2) Pillsburys hveiti 1