Tíminn - 16.10.1982, Blaðsíða 6

6
LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1982
Otgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Augiýsingastjóri: Steingrlmur Gislason.
Skrlfstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrelðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elfas Snæland Jónsson. Rltstjórnarfuiltrúi: Oddur
V. Olafsson. Fréttastjórl: Kristlnn Hallgrfmsson. Umsjónarmaður Helgar-Tlmans: Atll
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghlldur Stetánsdóttlr, Elrlkur St.
Elrfksson, Friðrik Indriðason, Helður Helgadóttlr, Sigurður Helgason.(fþróttir), Jónas
Guðmundsson, Krlstfn Lelfsdóttlr, Skaftl Jónsson. Útlltstelknun: Gunnar Traustl
Guðbjörnsson. Ljósmyndlr: Guðjón Elnarsson, Guðjón Róbert Agústsson, Elln
Ellertsdóttlr. Myndasafn: Eygló Stefánadóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson, Kristln
Þorbjarnardóttlr, Marla Anna Þorstelnsdóttir. Rltstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Sfðumúla 15, Reykjavfk. Slml: 86300. Auglýslngaslml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð I lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 130.00.
Setnlng: Tæknidelld Tlmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Rlkisútvarpið og
afnotagjöldin
■ Miklar umræður hafa orðið um álit nefndar
þeirrar, sem fjallaði um breytingar á útvarpslögunum
og þó einkum þann þátt þess, sem gerir ráð fyrir því
að leyfður verði rekstur einkastöðva, sem verði þó
háðar vissum skilyrðum.
Vitanlega væri það æskilegt, að nokkur samkeppni
gæti skapazt milli fleiri hljóðvarps- og sjónvarpsstöðva,
eins og tíðkast víða erlendis. En jafnframt verður að
taka tillit til þess, að aðstaðan er á margan hátt önnur
hér en þar.
Þar kemur að sjálfsögðu kostnaðurinn fljótt til
greina. Það hefur óneitanlega kostnað í för með sér
að fjölga stöðvunum. Meirihluti útvarpslaganefndar
hyggst leysa þetta á þann veg, að afnotagjöld
útvarpsins verði hækkuð eða nánara sagt á þann veg,
að einkastöðvarnar fái tekjur af auglýsingum, en sú
tekjuskerðing, sem af því hlýst fyrir Ríkisútvarpið,
verði bætt því með hækkun afnótagjalda.
í reynd þýðir þetta, að útvarpsnotendur allir verða
að greiða hærri afnotagjöld vegna einkastöðvanna, án
tillits til þess, hvort þeir fái notið þeirra eða ekki. Hætt
er við, að þetta geti sætt gagnrýni þeirra, sem engin
not hafa einkastöðvanna.
Við þetta hlýtur einnig að koma sú athugasemd, að
afnotagjöld útvarpsins eru þegar alltof lág til þess að
hægt sé að halda uppi sæmilegum útvarpsrekstri.
Vegna fjárskorts hefur verið og er ekki unnt að búa
dagskrána eins vel úr garði og ella væri. Þetta gildir
einkum um það útvarpsefni, sem er kostnaðarsamt í
vinnslu.
Ef vel væri þyrftu afnotagjöld útvarpsins að hækka
af þessari ástæðu einni, en hingað til hefur það staðið
í veginum, að þau eru inn í framfærsluvísitölunni.
Hætt er við að áfram verði reynt að halda
afnötagjöldunum niðri, nema samkomulag náist um
það við launþegasamtökin að taka þau út úr
framfærsluvísitölunni. Það myndi verða alveg óhjá-
kvæmilegt, ef þau ættu einnig að standa óbeint undir
rekstri einkastöðvanna, því að þá hlyti hækkun þeirra
að verða mjög veruleg.
Þess er svo enn að gæta, að þörf er endurnýjunar
á útvarpsstöðinni á Vatnsenda og mörgum öðrum
dreifingartækjum útvarps. Enn er hlustunár- og
móttökuskilyrðum fyrir hljóðvarp og sjónvarp víða
ábótavant. Nógu fljóttverðurvartúrþessubætt, nema
með einhverri hækkun afnotagjaldanna.
Þá hafa margir haft áhuga á, að hljóðvarpið bæti
við sig nýrri rás og fjölbreytni þess þannig tvöfölduð.
Það mál er sennilega úr sögunni, ef einkastöðvarnar
kæmu til á þann hátt að það skerti tekjumöguleika
Ríkisútvarpsins.
Það var mikilsvert og gott framtak hjá menntamála-
ráðherra að láta taka útvarpsmálin til athugunar.
Einkastöðvar eiga vafalaust eftir að koma til
sögunnar, og því þarf að íhuga vel hvernig því verður
bezt komið fyrir, án þess að það skerði nauðsynlega
starfrækslu og vaxtarmöguleika Ríkisútvarpsins, svo
að það geti annað því hlutverki að vera ein helzta
menningarstofnun þjóðarinnar.
í þessum efnum verður fyrst og fremst að treysta á
Ríkisútvarpið, þótt einkastöðvar geti orðið gagnlegar
til skemmtunar og afþreyingar, ef rekstri þeirra verða
sett skynsamleg takmöric.
P.P.
á vettvangi dagsins g ;JJ
Syrpa um
erlendan
ferðaiðnað
■ Einn vinsælasti sjónvarpsþáttur í Þýskalandi er Traumschiff, eða Draumaskipið.
Þættirnir gerast allir um borð í skemmtiferðaskipum, og nú hefur verið ákveðið að
gjöra nokkra þfetti um borð í hinu 19.000 tonna skemmtiferðaskipi ASTOR, sem
er í eigu ferðasamsteypunnar TUI.
Myndin er af Lepach forstjóra TUI og Wolfgang RAdemann, framleiðanda
sjónvarpsþáttanna. Skipið er í bakgrunni.
■ Sennilega er ekkert ríki eins mikið í
fjölmiðlum,það er smáríki eins og ísrael.
Miðjarðarhafsbotnar eru púðurtunna
heimsins um þessar mundir, ásamt
Austurlöndum nær. ísrael, eða ísraels-
ríki, sér heiminum fyrir nægum fréttum
af hemaði, en minna er greint frá öðmm
málefnum landsins.
Hemaðarátökin í Libanon hafa þó
haft mikil áhrif á efnahag landsins og
koma illa niður, þar á meðal í
ferðaiðnaði ísraelsmanna.
Sem dæmi um þetta, þá hafa sænskar
ferðaskrifstofur orðið að gefa ísrael svo
að segja upp á bátinn, en Ísraelsferðir
Svía fóru vaxandi, það er að segja
vetrarferðir. Nú er svo komið að aðeins
ein stór, sænsk ferðaskrifstofa verður
með ferðir til ísraels í vetur. Þaö eru
Fritidsresor. - Skrifstofan hefur þó
minnkað sætaframboð um a.m.k. helm-
ing. Verður farin ein ferð á viku með
Boeing 727.
Mikið hefur verið um afpantanir í
Svíþjóð á vetrarferðum til ísraels í
vetur, en aðeins 500 staðfestu pöntunina
en ferðaskrifstofan gat annað um 6000
ferðamönnum í vetur til ísrael.
Þriðja ferðaskrifstofan Atlas Resor,
ætlaði að flytja allt að 3.750 manns til
ísraels í vetur, en aðeins 3% sætanna
seldust.
Að sjálfsögðu er það hernaðarástand-
ið, sem veldur þessu. Menn fara ekki til
vígvallanna í vetrarffí.
Erfitt að reka flugfélag í
110% verðbólgu.
En það eru fleiri, sem fá að kenna á
þessu en sænskar ferðaskrifstofur. ísra-
elska ríkisflugfélagið EL AL hefur átt
við mikla- og vaxandi örðugleika að
etja, sem rekja má til stríðsreksturs og
mikillar verðbólgu.
Peningaleg raunasaga þessa flugfélags
er orðin löng. Hana má rekja a.m.k.
þrjú ár aftur í tírnann.
Það komst í heimsfréttimar 1979,
þegar formaður EL AL hótaði að hætta
rekstri EL AL ef starfsfólkið kæmi ekki
til vinnu, en stöðugar vinnudeilur höfðu
þá staðið lengi. Starfsmennirnir tóku
Abraham Shavit formann alvarlega og
hinir átfa starfshópar, sem voru í
verkfalli, undirrituðu nýja kjarasamn-
inga, rétt áður en úrslitakostir, eða
fresturinn rann út, en það var 31.
desember 1979.
Þessi kjarasamningur veitti Shavit
tækifæri til þess að hrinda í framkvæmd
víðtækri, fimm ára áætlum um endur-
skipulagningu, er tryggja átti peninga-
lega framtíð EL AL. Starfsmenn urðu
að þola 20% kjaraskerðingu og gripið
var til víðtækra sparnaðarráðstafana.
En útlitið var svart og aðeins tveim
vikum eftir að samningar náðust
tilkynnti flugfélagið að það gerði ráð
fyrir um það bil 20 milljón dollara tapi
á því reikningsári, er lauk í mars 1980.
Órói og vinnudeilur voru þá taldar
meginorsök fyrir tapinu, en auk þess
minni ferðamannastraumur á flugleið-
inni til Bandaríkjanna.
Var gert ráð fyrir að það tæki tvö ár,
að vinna tap þetta upp.
Stjórnvöld stóðu við bakið á formanni
EL AL Shavit í aðgerðum hans til þess
að koma~félaginu á réttan kjöl.
Allt sem unnt er að komast af án, og
óhagkvæmt er í rekstri, verður afnumið,
sagði hann. Um það bil 1000 starfsmönn-
um var sagt upp störfum og hætt var við
ýmsar flugleiðir, auk þess sem gamlar
og eyðslufrekar flugvélar átti að selja.
En árangurinn lét • sér standa og á
árinu 1979 - 1980 varð tap EL AL 99
milljónir dollara. Ástæðan var 120%
verðbólga í landinu sem hækkaði allan
tilkostnað og auk þess var verð á
flugvélaeldsneyti í Israel 40 centum
dýrara á gallon, en heimsmarkaðsverð.
Trúmál og flugmál
Ástæðurnar fyrir þessu mikla tapi eru
margar. Um það bil 35% af erlendum
kostnaði fór í öryggisgæslu. Flugvéla EL
AL verður að gæta sérstaklega fyrir
hryðjuverkamönnum. Þá kenna menn
aukinni samkeppni um hluta af þessu,
einkum á arðbærustu flugleiðunum, og
örðugt reyndist að selja úreltar þotur.
Þó hefur riú tekist að útvega fjármagn
til þess að kaupa Boeing 737 og Boeing
767 í staðinn fyrir hinar eyðslufreku B-
707 þotur.
Með þessu móti tókst að draga úr
tapinu og tapaði EL AL 50 milljónum
dollara minna, árið eftir.
En Adam var ekki lengi í paradís og
nú var það hvorki peningalegi vandinn
eða starfsliðið er vandræðunum olli,
heldur pólitíkin og trúmálaskoðanir.
Begin varð að gjöra samninga við
strangtrúarmenn, til að halda völdum í
fsrael og nú var EL AL bannað að fljúga
á hegidegi gyðinga, Sabbath, eða frá
sólsetri á föstudegi til sólseturs á
laugardegi.
Þctta þýddi ekki aðeins það, að draga
varð úr flugi. Aukakostnaðurinn myndi
hafa orðið um 40 milljónir dollara á ári,
við þetta tekjutap og mannahald.
Allt fór í bál og brand og farið var
með málið fyrir dómstóla til að kanna
lögmæti bannsins. Fóíki var sagt upp og
áður en varði, höfðu hinir átta
vinnuhópar hjá EL AL, eða samnings-
félög, sett á allsherjarverkfall. Og eftir
13 daga verkfall, fór Begin sjálfur á
menningarmál
Saga Irlands
F.S.L. Lyons: Ireland
Since the Famine.
Fontana Paperbacks 1979
(6. útg.).
880 bls.
■ Fáar þjóðir í norður Evrópu hafa
gengið í gcgnum jafnmiklar þrcngingar
á undanförnum eitt hundrað og fimmtíu
árum og frændur vorir írar. Þeir hafa
barist við lirikalcga fátækt, harkalega
erlenda stjórn, svo ekki sé minnst á
trúardeilur og þann mikla harmleik, sem
þeim hefur fylgt.
Höfundur þessa rits, F.S.L. Lyons er
prófessor í sögu síðari alda við
háskólann í Kent. Hann hefur áður
samið allmörg rit um ýmsa þætti írskrar
sögu, en þessi bók er fyrsta tilraun hans
til að setja saman heildarverk um sögu
föðurlands síns síðustu hálfa aðra
öldina.
t bókinni er saga írlands rakin frá 1850
og- fram um miðjan síðasta áratug.
Höfundur rekur stjórnmalasöguna og
byrjar á því að lýsa stjórnmálaástandinu
í landinu um miðja 19. öld, þeim
breytingum, sem síðan hafa verið gerðar
að frumkvæði stjórnvald#, og þó enn
frekar frelsisbaráttu íra, uppreisnum og
öðrum vopnuðum átökum, stofnun
heimastjórnar, stofnun írska lýðveldis-
ins og átökunum á N-írlandi, sem
flestum ættu að vera kunn. írskri
menningarsögu eru gerð góð skil í
þessari bók og síðast en ekki síst ber að
netna grcir.argóöa kafla um sögu
efnahagsmála a írlandi. en sá þattur vill