Tíminn - 17.10.1982, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 17. OKTÓBER 1982
is..i 1 leiðslu kváðust hafa orðið vitni
að ósjálfráðri skrift og dátali, og auk
þess hefðu hlutir færst úr stað án þess
að nokkur snerti við þeim, líkamn-
ingar sést og einkennilegar raddir sem
engan líkama virtust hafa. Allir fóru
fundirnir fram í myrkvuðu herbergi.
Frá fyrirbærum á andafundum var
greint af stakri samviskusemi í blöðum
þeim er studdu sjónarmið andatrúar og
greinir þar hvergi minnstu efasemda um
að brögð séu í tafli eða að aðrar
skýringar kunni að vera á fyrirbærunum
en sú að framliðið fólk sé að verki.
Aftur á móti greina andstæðingablöð
andatrúarmanna frá því að ekki sé allt
sem sýnist á fundunum. í Reykjavík,
blaði Jóns Ólafssonar, segir frá því 10.
mars 1096 að í ljósskímu sem barst inn
í sal þar sem miðilsfundur var haldinn
með Indriða hafi hann sést „hjálpa stól
af stað“. Rann hann á hengilampa, sem
féll niður á Björn Jónsson ritstjóra, og
■ Skúli Thoroddsen alþingismaður.
hafi hann gengið langa hríð með um-
búðir af þeim sökum!
Tilraunafélagið leystist upp eftir að
Indriði miðill lést fyrir aldur fram úr
berklum árið 1912.
Stjórnmál og andatrú
Á árunum upp úr 1905 réð almenn
stjórnmálaafstaða manna oftast viðhörf-
um þeirra til andatrúar. Frumkvöðlar
Tilraunafélagsins voru andstæðingar
stjórnar' Hannesar Hafstein, og blöð
stjórnarsinna Reykjavík og Þjóðólfur,
sem Hannes Þorsteinsson alþingismaður
ritstýrði, gerðu óspart gys að andatrú og
töldu hana bera vott um barnaskap og
á stundum vísvitandi svik. ísafold,
Fjallkonan og Þjóðviljinn héldu uppi
hörðum vörnum og gætti þar hvergi
efasemda.
Eitt frægasta deilumál þessara ára
varðar „lækningar" Indriða miðils á Jóni
nokkrum Jónssyni bónda frá Stóra-Dal,
en í afstöðu sini til þess skiptust menn
eftir pólitískum sjónarmiðum.
Jón hafði leitað sér lækninga í
Reykjavík sökum alvarlegs innanmeins,
en læknar þar fengu ekkert að gert.
Leitaði hann þá á náðir Tilraunafélags-
ins og var efnt til lækningafundar með
Indriða.
Einar H. Kvaran greinir frá því í
fjallkonunni 10. mars 1906 að Indriði
hafi með „andlegum holskurði tekið
eitraða klessu með krabbameinsbakter-
íum“ úr maga Jóns. Hafi lækningar
staðið yfir í þrjár vikur og líði
sjúklingnum stórum betur. Að sögn
Einars er það norskur læknir, að
sjálfsögðu látinn, sem fer í aðra öxl
Indriða og veitir honum yfirnáttúru-
legan kraft fram í fingurna.
Reykjavík segir aftur á móti um
lækningar Indriða 17. mars: „Enginn
frýr hr. Einari Hjörleifssyni vits, svo
annað hvort hlýtur þetta flan hans að
vera sprottið af trúgirni, og er þá á æði
háu stigi, eða hann er samsekur í
kuklinu, og þá er það takmarkalaus
ófyrirleitni að bera þetta á borð fyrir
auðtrúa almenning." Enn frentur segir
að telja megi eðlilegt að sjúklingnum
hafi eitthvað létt á milli, einkum og sér
í lagi ef hann hafi trú á lækningunum.
Aftur á móti sjái þessa heims læknar
engan mun á honum, og sé það álitamál
hvort læknar og lögregla eigi ekki að
skerast í leikinn.
Rétt áður en þetta tölublað Reykja-
víkur fer í prentun berst sú fregn að Jón
Jónsson frá Stóra-Dal sé látinn og
greinir blaðið frá því.
t blöðum andatrúarmanna kemur
■ Jón Ólafsson ritstjóri.
að líklega hafi banamein
Jóns verið lungnabólga, en við krufn-
ingu Guðmundar Björnssonar landlækn-
is og þriggja annarra lækna á líkinu
kemur í Ijós að svo var ekki, en lifur
hans enn undirlögð af krabbameini og
það dánarorsökin.
Ekki rufu andatrúarmenn öll tengsl
sín við Jón eftir þetta. Við útför hans í
Reykjavík 24. mars beittu þeir sér fyrir
því að sunginn var sálmur sem skrifaður
hafði verið ósjálfrátt á miðilsfundi eftir
forsögn H.C. Andersen og Jónasar
Hallgrímssonar. Eitt erindi hans er á
þessa leið:
Hann skildi eftir engi blóm
við aldurtilans dyr
sem höfðu ilm eða annað skrúð
en aðeins frostrósir.
Heldur virðist nú skáldunum hafa
daprast flugið hinum megin!
Sigurganga andatrúar
Deilur um andatrú héldu áfram um
nokkurt árabil, m.a. urðu miklar deilur
í framhaldi af ferðalagi Einars H.
Kvarans og Indriða miðils út um sveitir
í nóvember 1908. Skúli Thoroddsen
alþingismaður slóst í hóp þeirra um
skeið og var m.a. aðstoðarmaður á
frægum andafundi í Bolugngarvík. Þar
kom fram andi Þórðar nokkurs á Hala,
en þegar betur var að gáð reyndist hann
enn í fullu fjöri.
Með árunum dró hins vegar úr
ofsanum í skrifum blaða um andatrú, og
ein eða önnur tegund hennar eignaðist
nokkur ítök með fólki óháð stjórn-
málaskoðunum þeirra. Á síðari árum
hefur hins vegar gætt mikillar hnignunar
í starfi andatrúarmanna, og hreyfingin
er ekki svipur hjá sjón ef borið er saman
við upphafsárin og fyrri hluta aldarinnar.
í ritgerðinni í Kirkjuritinu,sem fyrr er
nefnd, telur Helga Þórarinsdöttir þrjá
meginþætti hafa stuðlað að vexti
andatrúar hér á landi.
í fyrsta lagi hafa ríkjandi andrúmsloft
í trúmálum verið furðulegur samsetn-
ingur af áhugaleysi og efahyggju,
samfara ýmsum vakningahreyfingum
sem borist höfðu til landsins kringum
aldamótin. Við slíkar aðstæður eigi alls
kyns hreyfingar auðveldar með að grípa
um sig.
í annan stað hafi forvígismenn
andatrúar hérlendis verið slík stór-
menni, og með svo sterk málgögn að
baki sér, að við liggi að það sé
undrunarefni að hópur andatrúar-
manna hafi ekki orðið enn stærri í
upphafi en raun varð á. Þar hafi eflaust
ráðið úrslitum afstaða pólitískra and-
stæðinga andatrúarmanna.
í þriðja lagi beri að athuga hugarfar
þjóðarinnar gagnvart yfirnáttúrlegum
efnum. Skyggnir menn, draumspakir og
forsjáendur, draugar, bolar, skottur og
mórar, uppvaktir eða heimalagðir,
höfðu lifað með þjóðinni ásamt álfum,
huldufólki, dvergum eða öðrum vættum
í „einni guðdómlegri harmóníu allt frá
Fróðárundrum“. Hjátrúin íslenska hafi
staðið af sér þrjú mismunandi trúar-
bragðaskeið oj lifði enn góðu lífi í
upphafi 20. aldar þrátt fyrir vissa
efahyggju sem bærði á sér meðal yngri
menntamanna. Þarna var hún lifandi
komin, að vísu í öðrum og vísindalegri
búningi, en engu að síður gamall
kunningi.
Þegar þessir þrír þættir leggist saman
og fléttist hver inn í annan verði að
segjast að vaxtarskilyrði andatrúar hafi
verið með ólíkindum hagstæð á íslandi.
5
Elektro
Helios
Lúxus heuTHlistæki
HAUSTTILBOÐ
Fyrir litlu heimiiin, meðan birgðir endast
Elektro Helios
Kæliskápur KG161
Úrvals kæliskápur fyrir lítil
heimiii eöa sumarhús.
Mjög lítil straumnotkun.
132 lítra 15 lítra frystihólf.
Mál: Breidd 55 cm. Hæö:
85 cm. Dýpt 60 cm.
Kr. 5.845.-
Elektro Helios
uppþvottavélin DB 40
Tekur lítiö pláss, getur staöiö
á borði. Tekur fullan borö-
búnaö fyrir 4. Einstaklega
fljótvirk og lágvær. Vólin
getur veriö laustengd viö
krana. Mál: breidd 46 cm.
Hæð: 47 cm. Dýpt 53 cm
Kr. 7.455.-
EINAR FARESTVEIT & CO. HF
Bergstaðastravti 10 A Sími 16995
MAGNI LEGGUR SPILIN
Á BORÐIÐ, ÞÚ VELUR
Vöru— og brauðpeningar, vöruávísanir, peningaseðlar,
og mynt, gömul umslög, póstkort, frímerki.
Allt fyrir safnarann.
Póstsendum.
Hjá Magna
Laugavegi 15
Sími 23011
Spáspilin og
bækurnar
TAROT
BÆKUR
TAROT
SPÁSPIL
Margar gerðir
Skýringabók kr. 250.00
ótal gerðir á ensku.