Tíminn - 17.10.1982, Blaðsíða 13

SUNNUDAGUR 17. OKTÓBER 1982
kvikmyndasjá
13
Umsjón: Friðrik Indriðason
„ótukt"
Hollywoó
■ Leikstjórinn/ handritahöfundurinn
Paul Schrader er íslendingum vel
kunnur því hérlendis hafa verið sýndar
flestar myndir hans, þ.á. m. Blue Collar,
The Hardcore Life, og American Gigolo
en auk þess hefur hann átt handrit að
myndum eins og Taxi Driver, Obsession
og Raging Bull.
Schrader telst til svokallaðra „ótukta"
í Hollywood (The Hollywood brats) en
þessi hópur er áhrifamesti hópur
kvikmyndagerðarmanna í Bandaríkjun-
um um þessar mundir og til hans teljast
menn á borð við Scorsese, Spielberg og
Coppola. Þeir hafa allir átt náið samstarf
í einni eða fleiri myndum en Schrader
þykir sú „ótukt“ sem er mest einmana,
mest gefinn fyrir að fara eigin leiðir.
Það er margt sem tengir þessa menn
saman og sumt af því skrítið, Schrader
og Scorsese eiga það til dæmis sameigin-
legt að upphaflega'ætluðu þeir báðir að
verða prestar, raunar býr Schrader að
strangtrúuðu kalvinista uppeldi sem gert
hefur það að verkum að hann gengur í
hlutverk krossfara í mörgum mynda
sinna, sögupersónur hans eru yfirleitt
menn í baráttu við ýmiskonar spillingu.
Það sem er öllum hópnum (The
Hollywood brats) sameiginegt hinsvegar
er ódrepandi áhugi á mynd John Ford
„The Searchers" sem þeir horf á öllum
stundum og segjast hafa fengið margar
hugmyndir sínar úr. Einnig afneita þeir
frjálslyndi/frelsi sjöunda áratugarins og
hneigjast að afturhvarfi til hefðbund-
inna aðferða í kvikmyndagerð.
Maður hempunnar
Schrader er fæddur inn í strangtrúað
umhverfi kalvinista og eins og fyrr
greinir var ætlunin hjá honum að læra
til prests. Fyrir áhrif frá Pauline Kael
innritaðist hann í kvikmyndadeild
UCLA háskólans, tók meistaragráðu í
faginu þar og varð síðan ritstjóri Cinema
tímaritins þar sem hann varð að eigin
sögn...„alltof alvarlegur kvik-
myndagagnrýnandi...“. Hann hætti
síðan kvikmyndagagnrýninni og gerðist
handritahöfundur. þessum tíma
(uppúr 1970) átti hann í miklum
persónulegum vandamálum, skilnaður,
ástarsamband sem fylgdi í kjölfarið fór
í vaskinn, magasár o.fl. en í lok þessa
tímabils semur hann svo handritið að
Taxi Driver (1972) en sú mynd var
síðan gerð af Scorsese 1975-76. Eftir það
vann hann, ásamt bróður sínum Len, að
handriti myndarinnar The Yakuza, gerð
af Sidney Pollack með Robert Mitchum
í aðalhlutverki.
Síðan varð Schrader óstöðvandi.
Deja vu skrifar hann árið 1973 og selur
svo Brian de Palma (önnur ,,ótukt“) og
notaði De Palma handritið í mynd sinni
Obsession. Á þessum tíma skrifaði hann
einnig handritið að myndinni Rolling
Thunder en þegar hún var gerð 1977
afneitaði hann handritinu. Hann vann
■ Nastassia Kinski í Cat People
mynd, gerist í New Orleans og fjallar
um fólk er breytist í ketti eða allavega
eitthvað kattarkyns.
Einangraðar persónur
Svipað og gerist hjá mörgum úr
„ótuktarhópnum" eru sögupersónur
Schraders einangraðar, þ.e. frá því
umhvefi sem þeir lifa í og hrærast og eru
gjarnar til að nota ofbeldi sem svar/svör
gegn umhverfinu, dæmi um þetta eru
persóna John Milius Dirty Harry í
samnefndri mynd, persónan Travis
Bickle í Taxi Driver, faðirinn í The
Hardcore Life. Hér er yfirleitt um að
ræða myndir sem eru hreinskilin játning
kynslóðar sem tortryggir það „frelsi"
sem lofað er af ýmsum félagslegum/
frjálslyndum hópum.
Paul Schrader var nýlega staddur í
Bretlandi á fyrirlestraferð og tók Ian
Penman á NME tímaritinu viðtal við
kappann en hér á eftir fylgja glefsur úr
því.
Fyrstu spurningarnar fjalla um nýj-
ustu mynd Schraders Cat People en um
hana segir hann að honum hafi fundist
að kvikmyndavélin sjálf ætti að vera ein
af sögupersónum myndarinnar, allavega
hafi hann litið þannig á málin... „hún
starfaði sjálfstætt í myndinni... hún var
ekki einfaldur viðtakandi atburða, hún
átti ekki sögupersónum að þakka tilveru
sína - hún var viljasterk og mjög
sjálfstæð öfugt við hefðbundna kvik-
myndatökuvél sem horfir á persónur og
ef þær hreyfa sig fylgir hún þeim eftir.
Myndin er að mestu leyti unnin á
„baklóðinni", næstum allt sviðið er
byggt frá grunni, að utan og innan, svo
þetta er í rauninni „borg hugans“ eins
mikið og New Orleans. Við byggðum
dýragarðinn sjálfir, ég held að dýra-
garðurinn í New Orleans minni meir á
Suðurhafseyjar.
Peman spyr nánar út í sviðsmyndina
og nefnir kirkju eina sem líkist gömlu
kvikmyndahúsi.
„New Orleans er ein' af þessum
töfrandi borgum...við fundum þessa
kirkju þar, hún var áður diskótek (hlær)
en varð síðan svört „endurkomukirkja"
og þeir höfðu ekki fjármagn til að
innrétta hana á ný svo húri lítur út eins
og diskótek enn í dag og þeir hafa
safnaðarsamkomur þar.“
Handrit Cat People er skrifað af Alan
Ormsby og Schrader er spurður hvort
hann háfi gert miklar breytingar á
handriti.
„Handritið sem ég fékk í hendurnar
var mun hefðbundnara en endanleg
útkoma er í myndinni...megnið af
hryllingsmyndum líta út fyrir að vera
mjög „grunnar" þ.e. aðeins til afþrey-
ingar en í rauninni ertu að vaða um í
djúpum vötnum.
Ef maður lítur á gömlu ævintýrasög-
urnar, þær sem lifa enn, eins og
Rauðhetta og Þrír bangsar...enginn
hefur sest niður og hugsað út meiningu
þeirra, samt hafa þær varðveist því þær
hafa á vissan hátt kynferðislegar mein-
ingar í ljósi uppeldis hinna ungu og þar
fram éftir götunum. Ég lít á Cat People
sem ævintýrasögu fyrir fullorðna, ég
held að hún fari fyrir brjóstið á mörgum,
og ég elska það en hún er jafnframt
hrífandi fyrir aðra - en margir verða
fyrir vonbrigðum.
Erótík
Mikil erótík er í Cat People og
Penman segir að honum sjálfum hafi
þótt hún (erótíkin) engu öðru lík...
„Ja, þetta fjallar ekki um kynlíf per
se“ segir Schrader...„þetta er ekki um
svitann á rúmlökunum og samböndin.
Ég held að ég hafi aldrei gert neitt um
kynlíf per se. Umfjöllunin er ávallt um
rangar rásir kynlífs, furðulegar rásir sem
kynlíf hreyfist stundum eftir. Ég held að
það sem ég felli mig best við er að hafa
þrjá karaltfera { þremur stólum, kynlíf,
trú og ofbeldi. Síðan er tónlist leikin,
allir þrír standa upp og hlaupa um,
slökkt á tónlistinni, allir setjast niður og
svo finnum við út hvað gerist.
Hvað gerist er kynlíf er í trúarstóln-
um, trúin í ofbeldisstólnum, og ofbeldið
í kynlífsstólnum? Það er það sem gerist
í lífinu, allar þessar ástríður lenda í
röngum stólum. Og á því hef ég meiri
áhuga en á kynlífi, trú og ofbeldi per se.“
Trúin
En hvernig kemur strangt trúarlegt
uppeldi Schrader fram í lífi hans og
verkum?
„Það gefur þér vissan vitsmunaleg-
an aga, mjög skipulagðan, mjögúthugs-
aðan. Það er góður menntunarlegur
bakgrunnur. Hinsvegar færðu bakslag
frá uppeldinu á sama hátt, því þú ert
alltaf að hugsa um hvað þú ert að gera
um leið og þú gerir það. Þessi vissa
tegund kalvinisma, Jansensimi - flest af
þessu fólki reynir að hugsa sér leið inn
í himnaríki, öfugt við tilfinningaríkari
trú þar sem fólk finnur sér leið.
Uppeldið gaf mér góðan menntunar-
bakgrunn og mikið af hugmyndum til
að vinna með en það er tilfinningalega
takmarkandi".
Hvað framtíðina varðar segir
Schrader að hann sé nú með tvö verk „í
maganum", annarsvegar er það handrit
fyrir Scorsese eftir bók Nikos Kazant-
zakis „Last Temptation Of Christ" og
hinsvegar tilraun að sjálfsævisögu jap-
anska skáldsins Yokio Mishima en hann
ætti að geta orðið, svo notuð séu orð
Schraders: „Nokkurs konar Travis
Bickle fyrir menntamenn."
- FRI
að fyrstu drögum handritsins að Close
Encounters of the Third Kind og síðar
að The Hardcore Life en þeirri mynd
leikstýrði hann einnig, hafði áður
leikstýrt sinni fyrstu mynd Blue Collar
1978. Þriðja myndin sem hann leikstýrir
er svo American Gigolo en hún hefur
notið mestra vinsælda af þeim myndum
sem hann hefur leikstýrt og nú er
komin á markaðinn myndin Cat people
með Nastassiu Kinski í aðalhlutverki,
byggð á samnefndri gamalli hryllings-
■ Paul Schrader
Krossfarinn Paul
Schrader
Einmana