Tíminn - 19.10.1982, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÓBER 1982
■ Reagan hefur mætt á nokkrum kosningafundum undanfarið og verið vel tekið.
Refsiadgeröir Reagans
eru orðnar hlægilegar
Jafnframt hættulegar vestrænu samstarfi
■ TILKYNNING, sem Reagan forseti
birti síðastliðinn föstudag, hefur vakið
heimsathygli af ýmsum ástæðum, en þó
einkum vegna þess, að hún þykir í algeru
ósamræmi við þær kröfur, sem Banda-
ríkin gera til anriarra vestrænna ríkja
varðandi verzlun við Sovétríkin.
Tilkynning Reagans var á þann veg,
að hann væri reiðubúinn til að leyfa sölu
á tuttugu og þremur milljónum tonna
korns íil Rússa á nýbyrjuðu fjárhagsári.
Þetta er um fimmtán milljónum tonna
meira en búið var að samþykkja að selja
Rússum.
Þetta er líka nokkru meira en Rússar
keyptu af Bandaríkjamönnum á síðast-
liðnu ári. Þá mun innflutningur á korni
til Sovétríkjanna hafa numið 45-46
milljónum tonna, og var tæpur
helmingur þess frá Bandaríkjunum.
Síðan Bandaríkin hótuðu fyrirtækjum
í Vestur-Evrópu refsiaðgerðum, ef þau
seldu vélar eða efni til gasleiðslunnar,
sem flytja á gas frá Síberíu til
Vestur-Evrópu, hefur Reagan verið
tregari til þess en ella að veita leyfi til
meiri kornsölu til Sovétríkjanna en búið
var að semja um, þ.e. átta milljónir
tonna.
Bændur í Bandaríkjunum, sem geta
ráðið úrslitum í kosningum í miðríkjum
Bandaríkjanna, eiga miklar kornbirgðir
óseldar og hafa krafizt þess að mega
selja meira korn til Sovétríkjanna. Þeir
hafa beitt auknum þrýstingi í sambandi
við þingkosningar, sem fara fram 2.
nóvember. Frambjóðendur repúbli-
kana, flokks Reagans, hafa þózt sjá fram
á ósigur, ef þeirmisstu bændafylgið. Þeir
hafa knúið Reagan til að láta undan
þrýstingi bændanna.
Reagan lét líka tilkynningu sína hafa
fullkomlega pólitískan blæ. Hann lét
þess getið, að það hefði orðið Banda-
ríkjunum til verulegs tjóns, þegarCarter
setti bann á kornsölu til Sovétríkjanna
umfram það, sem búið var að semja um.
Rússar hefðu þá sniðgengið Bandaríkin
og aukið korninnflutning frá öðrum
löndum.
ÞESS GAT Reagan ekki, að Carter
hafði fyrirskipað bannið sem refsiaðgerð
vegna inrásarinnar í Afganistan. Hérvar
tvímælalaust um þá refsiaðgerð að ræða,
sem kom Rússum verst.
En hún kom bandarískum bændum
jafn illa og því sneru þeir baki við Carter
í forsetakosningunum 1980 og kusu
Reagan, sem lofaði að aflétta banninu.
Það gerði hann líka á síðastliðnu ári.
Hið nýja leyfi Reagans eykur ekki að
ráði kornsölu Bandaríkjanna til Sovét-
ríkjanna miðað við síðastliðið ár. Menn
áttu hins vegar minni von á því, að
Reagan veitti þetta leyfi riú sökum þess,
að hann hefur krafizt þess af bandalags-
ríkjunum í Vestur-Evrópu, að þau
beittu Rússa þeim refsiaðgerðum vegna
atburðanna í Póllandi, að þau riftu
samningum um sölu á vélum og efni til
áðurnefndrar gasleiðslu.
■ Pym óttast um vestræna samvinnu.
Jafnframt hefur hann hótað að beita
refsiaðgerðum þau fyrirtæki í Vestur-
Evrópu, sem stæðu við samninga sína
við Rússa.
Reagan sýndi það um sama leyti og
hann nær þrefaldaði kornsöluleyfið til
Sovétríkjanna, að hann ætlar að standa
við hótun sína um að refsa þeim
evrópsku fyrirtækjum, sem halda samn-
inga sína við Rússa varðandi gas-
leiðsluna. ítölsku fyrirtæki var neitað í
Bandaríkjunum um útflutningsleyfi á
efni, sem átti að fara í pípur, sem
fyrirtækið hafði samið um sölu á og áttu
að fara til Alsír.
UTANRÍKISRÁÐHERRAR Efna-
hagsbandalags Evrópu héldu fund í
Danmörku um helgina og mun ekki
annað frekar hafa borið þar á góma en
þessa tvo atburði, eða annars vegar
fréttina um aukið kornsöluleyfi Reagans
til Sovétríkjanna og hins vegar refsi-
aðgerðina gegn hinu ítalska fyrirtæki.
Samkvæmt frásögn New York Times
á sunnudaginn var, mun fjórum
ríkisstjórnum í löndum Efnahagsbanda-
lagsins hafa borizt bréf frá Bandaríkja-
stjórn fyrir fundinn í Danmörku, þar
sem hún lýsir sig reiðubúna til að hætta
við refsiaðgerðirnar vegna gasleiðslunn-
ar, ef viðkomandi ríki dragi úr
viðskiptum við Sovétríkin á annan hátt,
t.d. með lakari lánskjörum.
Þessi skilaboð munu ekki hafa vakið
neinn fögnuð á ráðherrafundi Efnahags-
bandalagsins, ef marka má ummæli Pym
utanríkisráðherra Breta eftir fundinn.
Hann lét svo ummælt, að deila
Bandaríkjanna og Vestur-Evrópu
varðandi gasleiðsluna væri að eitra
vestrænt samstarf. Þótt Pym nefndi ekki
sökudólginn, mátti vel lesa út úr
ummælum hans hver hann var.
Reyndin er sú, að viðskiptalegar
refsiaðgerðir skaða ekkert fremur þann,
sem er beittur þeim, en hinn, sem beitir
þeim. Þetta álit kemur m.a. í ljós í
viðtali, sem Newsweek birti nýlega við
verzlunarmálaráðherra Breta, Peter
Rees. Dæmið um kornsölu bandarískra
bænda til Sovétríkjanna er glöggur
vitnisburður um þetta.
Þá kemur það oft meintum sökudólgi
vel, að geta kennt refsiaðgerðum
erlendra aðila um erfiðleika í efnahags-
málum. Refsiaðgerðir þær, sem Banda-
ríkin hafa nýlega boðað gegn Póllandi,
koma Jaruzelski ekki illa, því að hann
getur kennt þeim um vaxandi efnahags-
erfiðleika.
Önnur vestræn ríki munu því ekki
ætla að fara í þessa slóð Bandaríkjanna.
Staðreyndin er sú, að eftir kornsölu-
leyfið til Sovétríkjanna, eru refsiaðgerð-
ir Reagans orðnar að vissu leyti
hlægilegar, en jafn skaðlegar samt fyrir
vcstrænt samstarf.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar :
Gemayel krefst
brottflutnings
erlendra herja
■ Amin Gemayel forseti Líbanons
ávarpaði allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna í gær og lýsti stuðningi við
kröfuna um að Palestínumenn fái að
byggja eigið ríki, og skoraði á
ísraelsmenn og Palestínu að setjast
að samningaborði og semja um
ágreiningsefni sín.
Gemayel krafðist þess í ræðunni
að allt erlent herlið yrði þegar í stað
á brott úr Líbanon. Hann lýsti
fórnum líbönsku þjóðarinnar á
undanförnum ófriðarárum og mælt-
ist til aðstoðar þjóða heimsins við að
reisa efnahagþjóðarinnar úr rústum.
■ Unnið að þreskingu í Sovctríkjunum. Rússar eru mjög háðir innflutningi
á korni og bandarískir kornframleiðendur missa stóran spón úr aski sínum,
ef Rússar beina viðskiptum sínum til Evrópu.
Beina Rússar
kornviðskipt-
um til Evrópu?
■ Sovétríkin liafa nýverið gert stórar
pantanir á korni Irá vesturlöntlum.
Samið hefur verið um sölu á bandarísk-
um maís til Sovctríkjanna. alls l.ft
milljönum tonna og húist er við að brátt
verði tilkynnt um samninga unr sölu á
2(11) þús. tonnum til viðbótar. Einnig
hafa Sovétmenn nýlcga santið um kaup
á SOI) þúsund tonnum af hveiti frá.
Krakklándi.
Kornframleiðendur í Bandartkjunum
eru nú uggandi um aö sala á korni til
Sovctríkjanna dragist saman á nxstunni.
Kcmur þar margt til. llest bendir til betri
kornuppskeru í ár í Sovétríkunum. en
bandaríska landbúnaðarráðuncytið
hafði áætlað. Mctuppskcraá korni hclur
vcrið í ríkjum Efnahagsbandalags
Evrr.pu á þessu ári. og gæti það þýtt
aukna samkeppni um að kontast inn tt
.sovéska markaðinn. Það áö auki kunna
stjórnmálalegai ástæður að verða til'
þess að Sovctmenn kjósi að beina
viðskiplum sínum annað en til Banda-
ríkjanna. þar vegur þyngst hin harða
afstaða Bandaríkjastjórnar gegn gas-
leiðslunni frá Síbcríu til Evrópu.
Landhúnaöarráðherra Frakklands
ntun heitnsækja Moskvu bráðlega og
ræða langtíma sanming unt kornsölu til
Sovétríkjanna. Bandaríkjamenn og
Sovétmenn munu ræða um kornviö-
skipti i Vínarborg síöar í þcssunt
mánuði og hafa bandarískir ráðamenn
látiö hafa cftir sér að þar verði þeint
hoöiö að kaupa frá Bandaríkjunum allt
það korn sem þcir þurfa crlcndis frá.
Skaut 15 ára pilt
og var sýknadur
■ Saksóknari N-írlands hefur á-
kveðið að ekki skuli höfða mál á
hendur hermanni er skaut 15 ára
dreng til bana í fyrra. Drengurinn
var að gantast með vini sínum og
föður í garðinum heima hjá sér þegar
hermaður í nálægri varðstöð skaut
hann í höfuðið með riffli. Úrskurður
saksóknarans hefur vakið mikla ólgu
og dr. Denis Faul, kunnur baráttu-
maður fyrir mannréttindum á N-ír-
landi hefur harðlega mótmælt því að
„enginn breskur hermaður hefur
setið inni svo mikið sem einn dag
fyrir ódæði af þessu tagi.“ Hann litur
svo á að dómstólar N-írlands hafi
tryggt breskurp hermönnum að þeir
verði ekki dæmdir fyrir dráp á
óbreyttum borgurum.
Nóbelsverð-
launum í raun-
vísindum
úthlutað
■ í gær var tilkynnt hverjir hefðu
hlotið Nóbelsverðlaun í ’eðlis- og
efnafræði. Það var S-Ameríkumað-
urinn Aron Klug, sem hlaut verðlaun
í efnafræði fyrir rannsóknir sínar á
kjarnsýirum. Nóbelsverðlaunin í eðl-
isfræði hlaut Bandaríkjamaðurinn
Kenneth Wilson fyrir rannsóknir á
svonefndum fasabreytingum. Verð-
launin nema 2.3 milljónum íslenskra
króna.
e-