Tíminn - 21.10.1982, Blaðsíða 8
8
FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 1982
Útgefandi: Framsóknartlokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Gfsli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gfslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgrelöslustjórl: Siguróur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarlnn hórarlnsson, Elfas Snœland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstinn Hallgrfmsson. Umsjónarmaóur Helgar-Tfmans: Atli
Magnússon. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, BJarghlldur Stefánsdóttlr, Eirfkur St.
Eirfksson, Frl&rlk Indrl&ason, Hel&ur Helgadóttir, Sigur&ur Helgasoa(fþróttir), Jónas
Gu&mundsson, Krlstfn Lelfsdóttlr, Skaftl Jónsson. Útlltstclknun: Gunnar Traustl
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Gu&Jón Elnarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosi Kristjánsson, Kristfn ,
Þorbjarnardóttlr, Marfa Anna Þorsteinsdóttir. Rltstjórn, skrifstofur og auglýslngar:
Sf&umúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýsingasfmi: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrlft á mánu&l: kr. 130.00.
Setning: Tæknldelld Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Þyngsti bagginn
■ Ef bornir væru saman reikningar íslenzkra
fyrirtækja, t.d. í sjávarútvegi, og hliðstæðrafyrirtækja
í nágrannalöndunum, myndi fljótt koma í ljós, að einn
kostnaðarliðurinn væri langsamlega mestur hér.
Það er fjármagnskostnaðurinn. Vextir eru langtum
hærri hér en í nokkru nálægu landi.
Sennilega myndi það einnig koma í ljós, að
launakostnaður íslenzkra fyrirtækja væri sízt hærri en
hinna erlendu fyrirtækja. Lakari staða íslenzkra
fyrirtækja myndi miklu fremur stafa af fjármagns-
kostnaðinum en launakostnaðinum.
En það eru ekki aðeins atvinnurekendur, sem hata
þessa sögu að segja. Þetta gildir ekki síður um
einstaklinga, sem hafa ráðizt í eða eru að ráðast í að
eignast þak yfir höfuðið. Þurfi þeir að taka lán vegna
þessara framkvæmda að einhverju ráði, reynist
vaxtakostnaðurinn þeim fljótt ofvaxinn.
Tvímælalaust er það nú mesta viðfangsefnið í
íslenzkum efnahagsmálum að draga úr þessum
gífulega kostnaðarlið.
En hvernig verður það gert? Því er fljótsvarað, að
það má ekki gera á kostnað sparifjáreigenda einhliða,
þótt sanngjarnt sé, að þeir taki þátt í því til jafns við
aðra að lækka. þennan óeðlilega þungbæra kostnaðar-
lið.
Það, sem orsakar það, að vextir eru eins háir hér
og raun ber vitni, er verðbólgan. Til þess að koma í
veg fyrir, að sparifjáreigendur búi við lakari kjör en
aðrir, verður að láta innlánsvextina vera í nokkru
samræmi við verðbólguna. Frumskilyrði þess, að hægt
sé að lækka vextina að ráði, er að draga úr
verðbólgunni.
Með bráðabirgðalögunum, sem nú liggja fyrir
þinginu, er stefnt að því að draga verulega úr hraða
verðbólgunnar. Nái þau fram að ganga, spáir
Þjóðhagsstofnun, að verðbólgan verði á næsta ári um
40%. Verði frekari ráðstafanir gerðar þá til að draga
úr verðbólgunni, mætti vel hugsa sér, að hún væri
komin niður í 20% í árslok.
Slíkt er þó óhugsanlegt, ef vextirnir haldast óbreyttir
og breytast ekki í samræmi við efnahagsaðgerðir, sem
gerðar eru til að draga úr veðbólgunni. Annars mun
hinn mikli fjármagnskostnaður halda áfram að vera
atvinnurekstrinum fjötur um fót.
Það er eðlilegt, að bankamenn vilji hafa vextina
háa, einkum á tímum, þegar þeim berst takmarkað
innlánsfé. En orsök þess, þegar spariféð dregst annað,
er oftast röng gengisskráning. Þá hlið þarf ekki síður
að athuga en vextina, m.a. með tilliti til of mikils
innflutnings og erlendrar skuldasöfnunar.
Mbl. og
togaramir
Morgunblaðið heldur áfram að taka undir þá
kenningu, að togaraflotinn sé of stór um nær 40%.
Það segir, að þetta sé afleiðing fyrirgreiðslupólitíkur-
innar.
Fróðlegt væri að fá umsögn þeirra Sjálfstæðisflokks-
manna, sem sæti hafa átt í stiórn Fiskveiðasjóðs og
Framkvæmdastofnunar. Hafa þeir látið stjórnast af
fyrirgreiðslupólitík? Þessar tvær stofnanir hafa lánað
mest til togarakaupa.
P.P.
á vettvangi dagsins
Æskilegt ad
NATO-ríkin taki
upp nánari ef na-
hagssamvinnu
Rætt vid Ólaf Jóhannesson utanrfkisráðherra
um allsherjarþingið og ráðherrafund NATO-ríkja
■ Ólafur Jóhannesson utanríkisráð-
herra var á ferð í Vesturheimi ekki alls
fyrir löngu þar sem hann ávarpaði
allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna og
tók þátt í fundi utanríkisráðherra
Atlantshafsbandalagsríkjanna í
Kanada. Ólafur varð við þeim tilmælum
Tímans, að segja nokkuð frá för sinni
og þeim málefnum sem bar á góma.
Allsherjarþingið er orðið með hefð-
bundnum svip, sagði Ólafur. Fyrstu
dagar þingsins fara í almennar umræður.
Þar mæta utanríkisráðherrar velflestra
aðildarríkjanna og flytja sín ávörp. í
einstaka tilfelli mætir forsætisráðherra,
eða annar þjóðarleiðtogi, og flytur
ávarp. Þetta eru stundum langar ræður
og margar eru auðvitað vel samdar og
góðar. Þarna koma fram margs konar
skoðanir og menn skiptast náttúrlega í
ýmiss konar hópa. Aðildarríkin eru
orðin 157 og þarna kemur mislit hjörð.
Á fyrstu þrem vikum þingsins, eða
svo, er ekki um veruleg nefndarstörf að
ræða. Nefndirnar eru settar á laggirnar,
formenn kjörnir og talsmenn skipaðir og
svo framvegis. Nefndastörfin hefjast
fyrir alvöru eftir að almennu umræðun-
um lýkur.
Ég flutti þarna ávarp í almennu
umræðunum og hefur það verið birt hér
og ekki ástæða til að fjölyrða um.
Það sem kom fram í þessum
umræðum, sem mér þótti einna vænst
um að heyra, var hj á franska forsætisráð-
herranum, þar sem hann lýsti því yfir að
Frakkland vildi undirrita hafréttarsátt-
málann. Þar með er það tryggt að
nokkur ríki Efnahagsbandalagsins muni
undirrita sáttmálann. Önnur eru enn
óviss, en ef til vill gæti þessi ákvörðun
Frakklands komið einhverju róti á það
mál. En hafréttarsáttmálinn verður
undirritaður, eins og staðið hefur til, í
desember n.k. Undirritunin fer fram á
Jamaica í stað Venezúela, þar sem gert
var ráð fyrir að hún færi fram, en
Venezúela er á móti og því þykir ekki
rétt að undirritunin fari þar fram.
Meirihluti ríkja SÞ mun undirrita
hafréttarsáttmálann og kemur hann því
í gildi, en auðvitað veikir það raunveru-
legt gildi hans ef svo og svo mörg af
hinum stærri iðnríkjum taka ekki þátt í
samþykkt hans.
NATO-rád-
herrar á fundi
- Það var ákveðið í sumar áður en
haldið var til allsherjarþingsins að
haldinn yrði sérstakur aukafundur utan-
ríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins í
Kanada 2. og 3. október. Þangað fór ég,
en fundurinn var haldinn í fjallahóteli í
Quebec ríki. Þetta var óvenjulegur
fundur að formi til. Dagskrá var ekki
fyrirfram ákveðin og á fundinn áttu
aðeins að mæta ráðherrar sem máttu
hafa einn aðstoðarmann hver á sjálfum
fundunum, sem héldu áfram yfir
matmálstímana. Hluta fundartímans
voru ráðherrarnir einir að störfum.
Það var dálítii kaldnæðni í því að það
var utanríkisráðherra Þýskalands, Gen-
scher, sem var aðalhvatamaðurinn að
þessum fundi, en þegar að honum kom,
var hann farinn frá, og mætti embættis-
maður í stað þýska utanríkisráðherrans.
Þetta var fróðlegur fundur og gagnleg-
ur, og með öðrum brag en þeir fundir
Atlantshafsbandalagsins sem ég hef
sótt, frjálslegri og menn opnuðu sjálf-
sagt sinn hug meira en venja er til á
fundum sem þessum, enda engar
ályktanir gerðar og engin fréttatilkynn-
ing gefin út. Aðeins í jok fundarins hafði
kanadíski utanríkisráðherrann viðtal
við blaðamenn. Á þessum fundi hitti ég
nokkra nýja utanríkisráðherra, sem
komið hafa f embætti eftir að sfðasti
utanríkisráðherrafundur var haldinn,
svo sem utanríkisráðherra Dana. Kana-
díski ráðherrann hafði einnig tekið við
fyrir þremur vikum, er fundurinn var
haldinn.
Á fundi þessum var mikið rætt um
efnahagsmál. Menn höfðu gert ráð fyrir
því að umræðan mundi kannski aðallega
snúast um þær mismunandi skoðanir
varðandi viðskipti við austrið sem eru á
milli Bandaríkjanna og Evrópuríkja.
Það var ekki mikið úr því.
Það sem aðallega var lögð áhersla á
var að ríkin hefðu samráð í framtíðinni,
en það sem búið var að gera lagt til
hliðar. Til dæmis var lítið sem ekkert
talað um ágreininginn sem upp kom
milli Bandaríkjanna og nokkurra
Vestur-Evrópuríkja um lagningu gas-
leiðslunnar.
Það kom fram sá vilji að framvegis
menningarmál
SYNING GUY FRISK
FRÁ ÁLANDSEYJUM
NORRÆNA HUSIÐ
GUY FRISK
Frá Álandseyjum
Málverkasýning
2.-17. okt.
Opið á venjulegum tíma.
Alandseyjar
■ Þótt Álandseyjar hafi komið undan
ís um svipað leyti og önnur Skandinavía,
hefur þó lengst af verið hljóðara um það
land en önnur á Norðurlöndum. Og
eiginlega hvergi á það minnst á íslandi,
fyrr en á allra síðustu árum, ef frá er
talið landfræðistagl, er hljóðarupp á þau
sannindi að saumnálar séu búnar til í
Newcastle við Tyne og túlipanar séu
ræktaðir í Hollandi. Þó með þeirri
undantekningu, að aldrei fylgdi það
landafræðinni hvað gjört var á þessum
6500 eyjum, er skólayfirvöld töldu að
þarna væru í Álandshafi. - Og við vorum
í rauninni engu nær um þessar einkenni-
legu eyjar, er þvælst höfðu undir
Rússum, Svíum og loks Finnum, er
fengu umráð yfir eyjunum, eftir að þeir
misstu lönd í Kirjálabotnum á hend-
urnar á Sovétmönnum, er nú stunda
þaðan botnrannsóknir og hafvillur á
kafbátum við strendur Svíþjóðar.
Og ef til vill sæti enn allt við hið sama,
ef norræn samvinna hefði ekki eflst
svona mikið á síðustu áratugum. Og eins
og svo oft áður, þá er það menningin
sem fyrst skýtur rótum.
Nokkuð hefur verið þýtt af bókum,
eða rituðu máli frá Álandseyjum, yfir
á íslensku, og svo hafa verið sýndar
myndir og munir, og við erum nú líklega
fróðari um þessar eyjar en nokkru sinni
fyrr.
En ekki veit ég hvers vegna mér hefur
ávallt fundist þessum eyjum svo vel lýst
í kvæði Karl-Erik Bergmann, en svo
þýðir Þóroddur Guðmundsson frá Sandi
kvæði hans Öldugangsylgja
Krapið sig hringar um hólma og sker,
hjúpast um kaðla og brýr,
það vaggandi sargar við svellhált grjótið
og sogast með þangið í stynjandi ylgju.
En aðgrunni marinn við mannhæðar
stalla
þá magnast og vex í norðan gjósti,
og fyrir brotsjó við hleinamar hrekjast
æ hlífðarlaus rekatré öldunum fyrir
aUt upp að fjörunnar hrímuðu hellum,
þau hefta sig blýföst við strandarvirkin,
unz vorið afhjúpar allt það, sem dylst,
en enn þá sjórinn þó freyðir og dunar
í sogandi iðum á stað og stund
og steypir hettum á fjörugrjótið,
sem geymir í hléum hverja flís,
svo hrekur úr norðrinu flök með bárum
sem vogrek um strandanna klungur og
klif.
Auðvitað er ekki mikil sveitasæla í
þessu Ijóði, eða búsæld, en ekki éru
menningartengsiin komin lengra inn á
landið en þetta hjá þeim er þetta ritar.
Álandseyingar eru enn sæfarar, fyrst og
fremst.
Guy Frisk
Ekki man ég fyrir víst hvenær ég fyrst
sá mynd eftir Álendinginn Guy Frisk,
enda ekki málið, heldur hitt að nú er
hann kominn með stóra sýningu til
íslands, í Norræna-húsið, eða alls 94
verk. Vatnslitamyndir, olíuverk og verk
unnin með blandaðri tækni.
. Guy Frisk (f. 1934) er maður með
langan listferil að baki, eða a.m.k. þrjá
áratugi, þar af nær áratug á gjörgæslu í
frægum myndlistarskólum. Hefur síðan
starfað sjálfstætt, sem málari og graf-
íker, og hefur m.a. skreytt opinberar
byggingar, og verk hans er að finna í
frægum söfnum. Þá hefur hann hlotið
margskonar frama annan.
Það er sannarlega fróðlegt að sjá