Tíminn - 28.10.1982, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjórl: Gfsli Slgurðsson. Auglýsingastjóri: Stelngrimur Gfslason.
Skrifstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgreiðslustjórl: Slgurður Ðrynjólfsson
Rltstjórar: Þórarlnn Þórarlnsson, Elfas Snœland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrfmsson. Umsjónarmaður Helgar-Tfmans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttlr, Bjarghlldur Stefánsdóttlr, Eirfkur St.
Elrfksson, Friðrik Indrlðason, Heiður Helgadóttir, Sigurður Helgason(fþróttlr), Jónas
Guðmundsson, Krlstfn Leifsdóttlr, Skaftl Jónsson. Útlltstelknun: Gunnsr Traustl
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Elnarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttlr. Myndasatn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson, Kristfn ,
Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorstelnsdóttir. Rltstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Sfðumúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýslngasfml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 130.00.
Setning: Tæknldelld Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Niðurtalningin
■ í ræöu, sem Halldór Ásgrímsson flutti í
útvarpsumræðunum frá Alþingi síðastl. mánudags-
kvöld, vék hann í upphafi að orsökum þess, að
niðurtalningarstéfnan hefði ekki ekki borið þann
árangur, sem til var ætlazt. Halldór Ásgrímsson sagði:
„Þegar núverandi ríkisstjórn var mynduð, hafði
niðurtalningarstefna Framsóknarflokksins fengið
mikinn hljómgrunn. Ríkisstjórnin var mynduð eftir
langa stjórnarkreppu og setti hún sér það mark að
hefta verðbólguna í áföngum, án þess þó að lögbinda
aðgerðirnar í upphafi tímabilsins. Fara átti leið
samninga og samkomulags og grípa inn í þegar það
teldist nauðsynlegt.
Því verður ekki neitað, að við framsóknarmenn
erum óánægðir með að ekki hefur náðst meiri árangur
en raun ber vitni. Fyrir því eru ýmsar ástæður.
Áhrif hagsmunahópa í þjóðfélaginu eru öflug.
Hinir ýmsu hópar hafa mikinn metnað fyrir hönd
umbjóðenda sinna svo oft sjást þeir ekki fyrir. Þessi
sami metnaður hefur í reynd stórlega dregið úr
möguleikum ríkisstjórnar til virkrar hagstjórnar. í
nafni þröngra sérhagsmuna er haldið uppi baráttu
undir ýmsum kjörorðum, eins og um aukin
ríkisútgjöld, lægri skatta, lægri útlánsvexti, hærri
innlánsvexti og jafnvel á tímum samdráttar í
þjóðartekjum krefjast menn hærri launa og minni
verðbólgu, sem í raun þýðir meiri skuldir og aukna
verðbólgu. Því skulum við gera okkur ljóst að
lífskjör, sem haldið er uppi með taprekstri og erlendri
skuldasöfnun, eru skaðleg stundarblekking, sem mun
leiða til enn meiri erfiðleika í framtíðinni.
Vegna þeirrar stöðu, sem nú hefur verið lýst og
þeirrar ákvörðunar ríkisstjórnarinnar að lögbinda
ekki ákveðin þrep í niðurtalningunni reyndist
nauðsynlegt að ganga til langvinnra samninga um
sérhvert skref í baráttunni við verðbólguna. Þetta
reyndist seinvirk leið og höfum við framsóknarmenn
ekki dregið dul á óánægju okkar um framvindu mála,
enda þótt segja megi að skilningur hafi farið vaxandi
hjá samstarfsmönnum okkar í ríkisstjórn.“
Tvær leiðir
Halldór Ásgrímsson vék síðar í ræðu sinni að
leiðum til að ráða niðurlögum verðbólgu:
„Ef ráða á niðurlögum verðbólgu eru aðeins tvær
meginleiðir:
Sú fyrri byggist á niðurtalningu, sem verður að vera
í markvissum og undanbragðalausum skrefum í stað
tímafreks samningaþófs, sem sýnt hefur að leiðir ekki
til viðunandi niðurstöðu. Ég vil taka sérstaklega fram,
að í ljósi reynslunnar er það mín skoðun að aðgerðir
til niðurtalningar verðbólgu verði að lögbinda, eigi
að ná tilætluðum árangri í baráttu gegn henni.
Síðari meginleiðin er leiftursókn, sem lands-
fræg er orðin og miðar að því að ná sem mestum
árangri í einu vetfangi án tillits til annarra áhrifa,
þar á meðal á atvinnu.
Sjálfstæðisflokkurinn mun reyna að segja að
niðurtalningin hafi verið reynd, og ekki skilað
nægilegum árangri. Því verði að reyna nýja,
bragðbætta leiftursókn. Ég vara við slíkri stefnu.
Verum þess minnug, að við höfum þrátt fyrir
allt fetað okkur áfram, og minnumst þess einnig
að í þjóðfélagi okkar, sem var komið á ystu nöf
þjóðfélagsátaka árið 1978, gætir nú á ný aukins
skilnings og samstarfsvilja.
Áframhaldið verður að byggja á þeim grunni,
en með meiri festu. Leiftursókn mun kollvarpa
þessum grundvelli og leiða til átaka og
skilningsleysis. Ekki er að efa að böl atvinnuleys-
isins mun einnig eitra andrúmsloftið í þjóðfélag-
inu.“ Þ.Þ.
borgarmál
Fyrrverandi meiri-
hluti hélt með festu
á fjármálum borgarinn-
ar og skilaði góðu búi
eftir Kristján Benediktsson, borgarfulltrúa
■ Úttekt sú, sem gerð var á fjárhags-
stöðu Reykjavíkurborgar hinn 30. júní
1978, beindist fyrst og fremst að því að
gera reikningsskil fyrir borgarsjóð og
fyrirtæki hans fyrir sex fyrstu mánuði
ársins 1978 með hliðstæðum hætti og
ársreikningur hafði verið gerður undan-
farandi ár. Þannig var um að ræða
rekstraryfirlit og eignabreytingayfirlit
frá 1. janúar til 30. júní og efnahagsyf-
irlit miðað við 30. júní.
Úttekt sú á fjárhagsstöðu Reykjavík-
urborgar, sem nú liggur fyrir, er einnig
miðuð við 30. júní og sýnir rekstrar- og
eignabreytingayfirlit frá 1. janúar og
efnahagsyfirlit miðað við 30. júní.
í greinargerðinni nú er þessu til
viðbótar gerður allýtarlegur samanburð-
ur á stöðunni 30. júní 1978 og 30. júní
1982 og fjallar 5. kafli greinargerðarinn-
ar um þann samanburð.
Við uppgjör á stofnun eins og
borgarsjóði á miðju ári hljóta að koma
upp mörg álitamál, þótt reynt sé að nota
sömu mælikvarða.
Margt kann að hafa breyst milli
áranna 1978 og 1982, sem haft hefur
áhrif á niðurstöðuna. Vægi einstakra
tekjustofna hefur t.d. breyst og þar með
greiðslur gjalda innan ársins.
Veltufjárstaðan
Hinn 1. júlí sl. var reikningur
borgarsjóðs og fyrirtækja ársins 1981
samþykktur með 19 atkvæðum í borgar-
stjórninni. Engum borgarfulltrúa ætti
því að vera ókunnugt um hvernig
fjárhagsstaða borgarinnar var um sl.
áramót. Þá var veltufjárhlutfallið 1.65
og skuld á hlaupareikningi borgarsjóðs
í Landsbankanum 16 millj.
Sex mánuðum síðar eða hinn 30. júní
var veltufjárhlutfallið komið upp í 1.83
og inneign í Landsbankanum rúmar 40
millj. kr.. Þannig fór fjárhagsstaðan
batnandi á fyrra helmingi þessa árs sé
veltufjárhlutfallið notað sem mæli-
kvarði.
Dæmið lítur þannig út sé miðað við
fyrri helming áranna 1978 og 1982:
Veltufjárhlutfallið var
2,58 31/12 1978 1,65 31/12 1982
2,30 30/06 1978 1,83 30/06 1982
Versnaðum0,18 Batnað um 0,22
Borgarstjóri hefur gert sér mat úr því
að veltufjárhlutfallið nú er lægra en 1978
eða 1.83 á móti 2.30. Ólafur Nílsson
segir um veltufjárstöðuna að hún verði
að teljast viðunandi.
Veltufjárhlutfallið segir að sjálfsögðu
ekki alla söguna um stöðuna hverju
sinni, þótt oft sé við þær miðað.
Góð greiðslustaða
Þrátt fyrir lægra veltufjárhlutfall núna
en um mitt ár 1978 fullyrði ég að
greiðslustaða borgarsjóðs er mun betri
nú en þá og hefur verið allt þetta ár. í
skýrslunni kemur fram, að handbært fé
borgarsjóðs hinn 30. júní sl. var 63.4
millj. kr., en handbært fé er að
sjálfsögðu sá þáttur í veltufjármunum,
sem mestu máli skiptir. Útistandandi
kröfur innheimtast oft illa eins og
alkunna er.
Handbært fé var nánast ekkert 30.
júní 1978. Veltufjármunirnir voru þá
næstum eingöngu óinnheimt gjöld og
inneignir hjá opinberum aðilum. Hinn
30. júní 1978 var skuld á hlaupareikningi
borgarsjóðs í Landsbanka 3.7 millj. kr.
sem svarar til 19 millj. króna núna.
Hinn 30. júní á þessu ári var innstæða
í Landsbankanum 40.3 milljónir króna.
Þarna er mismunur er nemur tæpum 60
millj.
Segjum sem svo að þessar 40.3
milljónir hefðu verið notaðar til að
greiða niður skammtímaorkulán og
hlaupareikningurinn staðið á sléttu 30.
júní, þá hefði veltufjárhlutfallið orðið
2.13 ístað 1.83.
Ef þeir veltufjármunir og skammtíma-
skuldir, sem voru til staðar 30. júní 1978,
væru reiknaðir til verðlags í dag og
mismunurinn á þeim og mismuninum á
veltufjármunum og skammtímaskuldum
30. júní 1982 hefði verið notaður til að
greiða skammtímaskuldir, þá hefði
veltufjárhlutfallið orðið 2.30 hinn 30.
júní sl.
Jafnvel ágæt fasteignakaup eins og
kaupin á Pósthússtræti 9 gera veltufjár-
stöðuna lakari. Með þeim húsakaupum
jukust skammtímaskuldir og þar með
lækkaði veltufjárhlutfallið.
Samt eru þessi húsakaup að mínum
dómi ágæt fjárfesting fyrir borgina.
Tölum um veltufjárhlutfall verður því
að taka með varúð, einkum þegar um
uppgjör á miðju ári er að ræða.
Mestu máli skiptir auðvitað að
greiðslustaða borgarsjóðs var frábær-
lega góð 30. júní sl. með 40 miiljóna
innistæðu í Landsbankanum og svo hitt
á vettvangi dagsins
Pólitískt moldviðri
vegna bæjarstjóraskipta
eftir Skúla Sigurgrímsson, bæjarfulltrúa í Kópavogi
■ Að loknum sveitarstjórnarkosning-
um á s.l. vori hafa sveitarstjórnir um
land allt verið að mynda nýja meirihluta
til samstarfs innan bæjarstjóma eða
endurnýja þá gömlu. Á þessum tíma-
mótum, þegar starf liðinna ára er gert
upp, eru áætlanir gerðar fyrir næsta
fjögurra ára timabil. Eitt er það, sem
jafnan vekur nokkra athygli við þessi
tímamót, en það er hvort bæjarstjórar
er endurráðnir eða nýir menn taka við.
Nú hafa talsverðar brevtingar orðið í
þessum störfum um land allt. Yfir-
leitt þykir þetta eðlilegur hlutur, en
í einstaka tilfellum hefur verið blásið
upp pólistísku moldviðri um þessi
mannaskipti.
í lögum um sveitarstjórnir er sérstak-
ur kafli um bæjarstjóra, sem síðan er
útfærður nánar í bæjarmálasamþykkt-
um. Lögin ákveða þeim ráðningartíma,
sem að jafnaði skal vera hinn sami og
kjörtimabil bæjarstjórnar. Hafi bæjar-
stjóri verið ráðinn til lengri tíma skal þó
hvorum aðila heimilt, að kjörtímabilinu
loknu, að segja ráðningarsamningi upp,
með 6 mánaða fyrirvara. Nú mun það
svo, þegar bæjarstjórum er sagt upp
störfum, að þeir hætta samstundis, en fá
greidd laun í 6 mánuði. Svo er það að
minnsta kosti hér í Kópavogi. í
framkvæmj hafa menn ekki talið sér
heimilt að ráða mann til skemmri tíma
en kjörtímabils, þcgar ráðning fer fram
við upphaf þess. Síðan segja lögin
orðrétt: „Nú næst eigi meiri hluti
bæjarstjórnar fyrir ráðningu bæjar-
stjóra, svo hann er í andstöðu við meiri
hluta bæjarstjórnar, og getur þá ráð-
herra ákveðið að, bæjarstjórnarkosn-
ingar skuli fara fram á ný.“
Sérstaða bæjarstjóra
Bæjarstjórar hafa þannig sérstaka
stöðu í hinu íslenska stjórnkerfi. Þeir
eru ekki kosnir beint af almenningi
heldur af bæjarstjórn og er staða þeirra
þannig greinilega miklu frekar hliðstæð
bæjarfulltrúum. Bæjarstjóri er pólitísk-
ur framkvæmdastjóri hins ráðandi
meirihluta í bæjarstjórn, höfuð em-
bættismanna og aðalverkstjóri þeirra.
Enn hefur ekki náð hingað sú þróun,
sem fyrir löngu hefur rutt sér til rúms
annars staðar á Norðurlöndunum, að
bæjarfulltrúar taka að sér framkvæmda-
stjórn fyrir hinum ýmsu málaflokkum
bæjarkerfisins.
Það þykir sjálfsagt hér á landi, að
■ Skúli Sigurgrímsson.
þingmenn taki að sér ráðherrastöður til
að veita forstöðu hinum ýmsu mála-
flokkum rfkisins fyrir hönd hins ráðandi
meirihluta á Alþingi. Hér ráða bæjar-
fulltrúar hins vegar „embættismenn“ til
að gegna fyrir sig framkvæmdastjórn
fyrir málaflokkum bæjarkerfisins og er
bæjarstjóri að sjálfsögðu höfuð þeirra.
Til samans eru embættismennirnir andlit
meirihlutans gagnvart bæjarbúum,
fylgja eftir samþykktum og ákvörðunum
hans. Því er það, að þegar kosið er til
bæjarstjórnar, er að verulegu leyti kosið
um hvernig bæjarstjóra hefur til tekist
með rekstur bæjarins, samskipti sín við
bæjarbúa og framkvæmd samþykkta og
ákvarðana bæjarfulltrúa. Störf hans eru
þannig óbeint lögð undir dóm kjósenda.
Eins og þetta er í pottinn búið er það
regin f tnjsskilningur, að bæjarstarfs-
menn almennt eigi möguleika á að hafa
áhrif á hvaða mann ríkjandi meirihluti
ræður sér sem framkvæmdastjóra nema
í gegnum atkvæðisrétt sinn f kosningum.
Þeir geta það ekki fremur en starfsmenn
ráðuneytanna geta haft áhrif á hvaða
þingmaður velst til að gegna embætti
ráðherra. Bæjarstjóri er á engan hátt
sambærilegur æviráðnum ríkis og bæjar-
starfsmönnum. Miklu frekar er staða
hans sambærileg bæjarfulltrúum og
ráðning hans bundin við kjörtímabil
þeirra.
Pólitískt moldviðri
Að sjálfsögðu tekst mönnum mis-
jafnlega að valdá hinu víðamikla, erfiða
og viðkvæma embætti bæjarstjóra.
Ýmsar ástæður geta legið til þess að