Tíminn - 28.10.1982, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1982
■ Borgarráð.
að fjárhagur borgarsjóðs almennt er
mjög traustur.
Varðandi samanburð milli fyrstu 6
mánaða áranna 1978 og 1982 er sláandi,
að 1978 var yfirdráttarskuld alla mánuð-
ina en 1982 innstæða á hlaupareikningi
alla mánuðina nema þann fyrsta.
Það er alls ekki sama að eiga 40
milljón króna innstæðu í banka eða
skulda 19 milljónir. Það er því allt annað
að taka við 1. júlí 1982 en 1. júlí 1978.
Skuldir
Eðlilegt hlýtur að vera að bera
heildarskuldir á hverjum tíma saman við
heildartekjurnar. Sé það hlutfall óbreytt
frá einu ári til annars, þótt tölurnar
hækki, eykst greiðslubyrðin ekki.
í skýrslunni kemur fram að séu árin
1977 og 1981 borin saman kemur í Ijós
að 1977 voru heildarskuldir 20.6% af
tekjum þessa árs, en 1981 voru þær
19.9%. Þannig hafði greiðslubyrði
vegna skulda lækkað sl. 4 ár.
Við tölurnar 1981 verður hins vegar
manni tekst ekki svo til í starfi sínu, sem
til er ætlast. Slík tilvik eru ekki bundin
við þetta embætti, þau gerast allt í
kringum okkur í þjóðfélaginu og þykja
ekki tiltökumál. Þá eru menn ekki á
réttri hillu eins og sagt er. Fjölmargar
ástæður geta legið til þess að svo fer og
breytir engu, þótt um sé að ræða góðan
dreng og vel menntaðan. Það þarf
enginn að áfellast mann, þótt svo fari,
né lá þeim bæjarfulltrúum sem þá vel
vilja skipta um mann.
Það er hins vegar hinn mesti
óþverraskapur að nota sér slík tilvik til
að þyrla upp pólitísku moldviðri um
þessháttar mannaskipti eins og gerðist
hér í Kópavogi. Það er gert til þess eins
að koma höggi á pólitíska andstæðinga,
en hittir hins vegar fyrir þá sem síst
skyldi, þ.e. þann sem látinn er vikja og
fjölskyldu hans.
Stjórnmálamenn ganga að því sem
gefnu, þegar þeir gefa sig að þeim starfa,
að þeir fái marga glennuna frá andstæð-
ingunum. Almenningur á von á því og
tekur ekki alvarlega. Það er háttur
stjómmála. Sá sem látinn er víkja úr
embætti, þarf ýmislegs annars við en að
reynt sé að gera hann að píslarvotti með
brambolti og látum. Afleiðingin er
einfaldlega sú að almenningsálitið dæm-
ir hann. Honum og fjölskyldu hans er
bölvun ein að þessum látum. Hér er því
'verið að troða; á fólki í þeim tilgangi
einum og koma höggi á pólitíska
andstæðinga.
Bæjarfulltrúar meirihlutans stóðu
einhuga að því að breyta til, þrátt fyrir
einstaka yfirlýsingar sumra stuðnings-
manna þeirra um annað. Sjálfstæðis-
menn áttu þess kost að styðja fyrrver-
andi bæjarstjóra til áframhaldandi starfs
með atkvæðum sínum, en gerðu það
ekki. Stuðningur þeirra náði ekki svo
langt. Þeir beittu offorsi og ósanninda-
vaðli í málflutningi sínum gegn meiri-
hlutanum, andstæðingum sínum og
bæjarstjórinn fyrrverandi var einn
þeirra, þótt þeir þættust vera að taka
upp hanskann fyrir hann.
að gera þá athugasemd, að þar eru taldar
með skuldir sem áður töldust til
Byggingarsjóðs borgarinnar.
Samanburðurinn er því í raun mun
hagstæðari fyrir þá, sem með fjármál
borgarinnar fóru á síðasta kjörtímabili.
Inn í stöðu borgarsjóðs blandast að
sjálfsögðu versnandi staða þeirra fyrir-
tækja sem eiga undir högg að sækja með
gjaldskrárhækkanir. Þannig skulda
strætisvagnarnir borgarsjóði 4 millj. og
rafmagnsveitan 5.4 millj. hinn 30/6 sl.
Vatnsveitan á hins vegar jafnan
inneign hjá borgarsjóði fyrri hluta árs.
Það er föst regla.
Inneign húsatrygginga er einnig árviss
þótt hún sé með hæsta móti nú.
Bætt eftirlit
með innheimtu
Sjálfstæðismenn gera mikið úr því að
tekjur borgarsjóðs hafi hækkað umfram
verðbólgu á sl. 4 árum.
Vissulega hafa þær hækkað nokkuð.
Bæði vegna hækkunar á gjaldstuðlum og
einnig sökum þess að betra skipulagi var
komið á varðandi álagningu og eftirlit
með fasteignasköttum.
Hins vegar ætti ekki að gleymast að
þessi ár hefur verðbólgan verið meiri en
oftast áður og farið vaxandi þannig að
kaupgeta teknanna hefur stöðugt verið
minni þegar þær innheimtust en þegar
gjöldin voru lögð á.
Því fer þó víðsfjarri að auknar tekjur
borgarsjóðs á undanförnum árum hafi
horfið í verðbólguna, þótt hún hafi að
vísu tekið sinn toll. Á síðasta kjörtíma-
bili voru reistar og tóku til starfa
fjölmargar nýjar stofnanir sem vitanlega
þurftu fjármagn til rekstrar auk stofn-
kostnaðar.
Nýjar stofnanir
Þessu gleyma þeir sjálfstæðismenn í
málflutningi sínum. Eða hafa þeir fylgst
svona illa með því, sem hefur verið að
gerast? Hafa þeir ekki tekið eftir
tveimur nýjum skólabyggingum í Breið-
holti II og sundlaugarmannvirkjum í
Breiðholti III.?
Hafa þeir ekki tekið eftir tveimur
nýjum vistheimilum fyrir aldraða, sem
tekin voru í notkun á síðasta kjörtíma-
bili? Hafa 12 nýjar dagvistarstofnanir,
sem reistar hafa verið og teknar í notkun
sl. 4 ár virkilega farið framhjá borgar-
stjóra og fulltrúum Sjálfstæðisflokksins
hér í borgarstjórn, svo og þrjár
æskulýðsmiðstöðvar?
Eðlilegt er að þessar og þvílíkar
spurningar vakni eftir lestur greinargerð-
ar frá borgarstjóra í tilefni af fjárhags-
úttektinni og eftir að hafa hlustað á mjög
svo óvandaðan málflutning hans í
sjónvarpinu í einkaviðtali fyrir skömmu.
Þegar greinargerð Ólafs Nílssonar er
skoðuð í heild verður úttekt hans að
skoðast sem staðfesting á því að
fyrrverandi meirihluti hélt með festu á
fjármálum borgarsjóðs og skilaði góðu
búi í hendur núverandi valdhafa.
Grundvöllur að góðri fjármálastjórn
er vönduð og raunhæf fjárhagsáætlun.
Þær fjórarfjárhagsáætlanir, sem fyrrver-
andi meirihluti bar ábyrgð á, voru
þannig unnar, að ekki þurfti að hrófla
við þeim á fjárhagsárinu.
Þetta segir meira en margt annað um
fjármálastjórnina,
landfari
Flugstöð í kraum
andi skuldasúpu
■ 1 Mbl. 26. sept. s.I. lætur
seðlabankastjóri það álit sitt í ljós,
að íslendingar hafi notfært sér hinn
greiða aðgang að erlendum lánum á
undanförnum árum úr hófi fram.
Verði nú hlé á hagvexti, eða jafnvel
samdráttur í þjóðarframleiðslu.
samfara auknum viðskiptahalla við
útlönd, er ljóst, að skuldabyrðin
hlýtur að þyngjast mjög á næstunni,
segir seðlabankastjóri. Og ennfrem-
ur segir hann. „Þessi staða
innanlands ásamt háum raunvöxtum
og óvissu á erlendum lánamörkuð-
um, hlýtur að kalla á róttæka
edurskoðun á lántökustefnu fslend-
inga.“
Seðlabankastjóri er m.ö.o. þarna
að segja, að lengra verði ekki haldið
á sömu braut. Skuldasöfnun íslend-
inga erlendis er komin úr hófi fram,
komin að éndimörkum. Við blasir,
að erlendar skuldir íslendinga nemi
hvorki meira né minna en heil 45%
af þjóðarframleiðslunni í lok ársins,
upplýsir seðlabankastjórinn, og er
þá greiðslubyrðin í ár af þessari
erlendu skuldasúpu talin nema 22%
af útflutningstekjum þjóðarinnar.
Nú virðast allir sammála um að
þarna verði að spyrna fast við fótum,
og takmarka eins og kostur er
erlendar lántökur. Ófáar ræðurnar
eru haldnar í dag þar sem þessi
stjónarmið eru tíunduð. Og þannig
er í bráðabirgðalögum ríkisstjórnar-
innar frá 21. ágúst s.l. líka sérstök
áhersla lögð á, að erlendar lántökur
verði takmarkaðar til samræmis við
markmið um viðskiptajöfnuð. Til að
auðvelda þetta enn frekar, er í
þessum sömu lögum meira að segja
ákvæði um, að ríkisstjórninni sé
heimilt, þar sem ástæða þykir til, að
beita sér fyrir frestun á umfangsmikl-
um byggingarframkvæmdum opin-
berra aðila og fyrirtækja í allt að 18
mánuði. En þrátt fyrir að allir séu
svona innilega sammála um, að
áframhaldandi skuldasöfnun erlendis
dugi hér alls ekki lengur, virðist sá
skilningur dvína harla fljótt, og
hverfa eins og dögg fyrir sólu, þegar
að alvörunni og framkvæmdinni
kemur. Gleggsta dæmi þess er hið
margumtalaða „flugstöðvarmál."
Ekki ætti að þurfa neinn
hagfræðiprófessor til að sjá og skilja
ósamræmið í því, að takmarka
erlendar lántökur til samræmis við
markmið um viðskiptajöfnuð, og
minnkun erlendra skulda, á sama
tíma og ráðist yrði í byggingu rán-
dýrrar flugstöðvar, fyrir tugi milljóna
bandaríkjadala, og þá með enn einni
erlendu lántökunni að sjálfsögðu.
Flugstöðvar, sem sýnt hefur verið
fram á, að alveg að ósekju gæti beðið
a.m.k. örfá ár í viðbót, úr því sem
komið er, þó ekki væri nema bara á
meðan séð verður, hvernig þjóðinni
reiðir af í þeim miklu efnahagsþreng-
ingum, sem að henni steðja í dag. Þar
að auki myndi slík frestun á
flugstöðvarframkvæmd styrkja þann
sparnaðarmóral, sem svo mjög er
nauðsynlegur meðal þjóðarinnar í
dag, ef stjórnvöldum eiga að takast
þau áform í efnahagsmálum, sem
þau hafa einsett sér. Á sama hátt
myndi þessi flugstöðvarframkvæmd
nú, örugglega valda miklu sálrænu
áfalli í þeim efnum, einmitt á þeim
tíma sem krafist er af þjóðinni
ráðdeildarsemi, sparnaðar og hóg-
værðar í kröfugerð, og það
margtíundað fyrir henni, að nú sé
komið að endimörkum erlendrar
skuldasöfnunar, svo framarlega sem
þjóðin kjósi efnahagslegt sjálfstæði.
Menn hljóta þess vegna að sjá, að
með þessari flugstöðvarframkvæmd
nú, erum við enn einu sinni farnir að
þykjast stærri en við erum, þykjast
hafa efni á að framkvæma hluti langt
umfram það sem við raunverulega
höfum efni á.
Því er það mjög ánægjulegt, þegar
jáfn ábyrgur stjórnmálaleiðtogi og
formaður Framsóknarflokksins, lýsir
því yfir í blaðaviðtali fyrir skömmu,
að æskilegt sé að hafa flugstöðina
minni, og að byggingu hennar verði
frestað, þar til efnahagsástæður eru
betri. „Eins og ástandið er núna, sé
ég ekki hvernig við eigum að geta
komið meiri erlendum lántökum við,
segir Steingrímur Hermannsson, í
nefndu blaðaviðtali. Tilefni þessa
viðtals í Þjóðviljanum var sú ályktun
sem Kjördæmisþing Framsóknar-
manna á Vestfjörðum samþykkti
nýlega, þess efnis, að fresta skyldi
byggingu flugstöðvar vegna efna-
hagslegra áfalla. í þessari ályktun
kjördæmisþingsins kemur einnig
fram sú skoðun, að meðan svo margt
er ógert í samgöngumálum innan
lands, sé ekki verjandi, að ráðast í
svo stóra og fjárfreka framkvæmd
sem byggingu flugstöðvar á Kefla-
víkurflugvelli. Virðist ssm þessi
skoðun vestfirskra Framsóknar-
manna á flugstöðvarmálinu höfði til
almennrar skoðunar Framsóknar-
manna í dag, og nægir þar t.d. að
benda á ummæli sem höfð eru eftir
■ formanni þingflokks Framsóknar-
flokksins í Mbl. 26. sept. sl. þar sem
hann segir, að þessi flugstöðvarbygg-
ing sem um hefði verið rætt, væri of
stór að sínu mati, og margt annað
væri ógert í landinu, sem skorti fé til.
í þessu sambandi er freistandi fyrir
íbúa afskekktrar byggðar að vekja
athygli á því hvernig samgöngumál-
um heils landshluta eins og t.d.
Vestfjarða er háttað. Mikill hluti
vegakerfisins þar er í algjörum
ólestri 6-7 mánuði á ári, t.d. vegna
snjóa og aurbleytu, þó mikið hafi
áunnist í þeim efnum undanfarin ár.
Þetta ófremdarástand hafa Vestfirð-
ingar þurft að gera sér að góðu, og
raunar í mörgu öðru á sviði
búsetumála, og sjá ekki fram á nein
snögg umskipti til betri vegar í þeim
efnum á næstunni, allra síst ef satt
reynist, að næstu fjárlög beri keim
kreppufjárlaga. Ömurlegt ástand
flugvalla víða um land, og allt það
mikla öryggisleysi sem því fylgir fyrir
stóran hluta þjóðarinnar, bætir hér
heldur ekki úr skák. Því er það ekki
nema von, að Vestfirðingum, sem og
öðrum þeim, sem telja sig hafa verið
mjög afskipta í fjárframlögum þess
opinbera, gremjist, þegar forsvars-
menn stjórnarandstöðunnar ætla sér
að blása í herlúðra til handaupprétt-
inga á Alþingi fyrir marmarasleginni
flugstöð. Engu er líkara, en að þetta
hjartfólgna flugstöðvarmál stjórnar-
andstöðunnar sé það eina, sem hún
hefur fram að færa til lausnar
aðsteðjandi vanda í efnahagsmálum
{slendinga og kraumandi erlendri
skuldasúpu. Svo mikið er óðagotið,
svo mikið er hið algjöra skilnings-
ileysi hennar á högum fólksins í
landinu og efnahagsástandi þjóðar-
innar í dag.
Utanríkisráðherra hefur nú tekist
að fá fjárveitingu frá Bandaríkja-
þingi til flugstöðvar áKeflavíkurflug-
velli framlengda um eitt ár, en þessi
fjárveiting átti sem kunnugt er að
falla niður 1. október s.l. Þarna ætti
að vera fólginn grundvöllur til
viðtæks samkomulags um, að
ákvarðanatöku um byggingu flug-
stöðvar yrði frestað a.m.k. fram yfir
næstu þingkosningar, sem fram eiga
að fara ekki síðar en á næsta ári, og
þá áður en að nýframlengd
fjárveiting Bandaríkjamanna gengur
úr gildi. Á hvorugt sjónarmiðið yrði
þá hallað, hvorki það sem tclur
erlenda fjárveitingu í íslenska
framkvæmd ósamboðna fullvalda og
sjálfstæðri þjóð, né hitt sjónarmiðið
sem telur hið gagnstæða. Á meðan
nýttist hins vegar dýrmætur tími til
frekari yfirvegunar í þessu stórmáli,
og þá í Ijósi breyttra aðstæðna,
þ.á.m. efnahagslegra. í raun má
segja, að nýsett bráðabirgðalög
ríkisstjórnarinnar ætlist til þess að
svo verði að málum staðið, sbr.
ákvæðið um frestun á umfangsmikl-
um byggingarframkvæmdum opin-
berra aðila og fyrirtækja í allt að 18
mánuði, þar sem ástæða þykir til.
Það skal þó tekið fram, að þegar
þetta er skrifað, er enn allt í óvissu
um, hvaða afgreiðslu þessi bráða-
birgðalög ríkisstjórnarinnar fá á
Alþingi, eða hvort efnt verði til
þingkosninga innan skamms.
Að framansögðu er ljóst, að sú
skoðun á vaxandi fylgi að fagna, og
öll rök hníga að því, að bygging
flugstöðvar á Keflavíkurflugvelli
verði slegið á frest, a.m.k. fram yfir
næstu þingkosningar. Þar kemur
ekki bara til, að jafn mikilvæg
ákvörðun og sú, að ljá máls á
móttöku erlends fjár í íslenska
framkvæmd, sé þess eðlis, að hún
þarfnist mun rækilegri skoðunar, þar
sem hún hefur verulega stefnumót-
andi áhrif á erlenda hersetu á fslandi
næstu áratugi, heldur og ekki síður
vegna þeirra augljósu efnahagslegu
takmarkana sem hvarvetna við
blasa í dag, og hér hefur verið gert
að umtalsefni. - Við byggjum
einfaldlega hvorki flugstöð eða
annað stórvirki á kafi í kraumandi
skuldasúpu. Um það geta sem flestir
vonandi orðið sammála...
Flateyri 17. okt. 1982
Guðmundur Jónas Kristjánsson