Tíminn - 03.11.1982, Blaðsíða 8

8
MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 1982.
Útgelandi: Framsóknarfiokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgreiðslustjórl: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elfas Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrfmsson. Umsjónarmaður Helgar-Tfmans: Atll
Magnússon. Biaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eirfkur St.
Elrfksson, Friðrik Indriðason, Helður Helgadóttir, Slgurður Helgason (fþróttir), Jónas
Guðmundsson, Kristfn Lelfsdóttir, Skafti Jónsson. Útlltsteiknun: Gunnar Traustl
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarklr: Flosi Kristjánsson, Kristfn
Þorbjarnardóttir, Marla Anna Þorsteinsdóttir. Rltstjórn, skrlfstofur og auglýslngar:
Sfðumúla 15, Reykjavfk. Sími: 86300. Auglýsingasíml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrlft á mánuði: kr. 130.00.
Setnlng: Tæknldeild Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Mesta
hagsmunamál
sparifjáreigenda
■ Vafalaust hefur bankastjórum Seðlabanka íslands
gengið gott til, þegar þeir hækkuðu vextina fyrir
síðustu helgi. Þeir hafa gert sér grein fyrir því, að
sparifjáreigendur höfðu frekar dregizt aftur úr en hið
gagnstæða í verðbólgukapphlaupinu.
Hitt virðist ekki hafa verið eins vel ígrundað,
hvernig hlutur sparifjáreigenda yrði bezt tryggður.
Um það þarf ekki að deila, að mesti óvinur
sparifjáreigenda er verðbólgan. Ekkert er óhagstæð-
ara sparifjáreigendum en sífelld aukning hennar.
Reynslan er yfirleitt sú, að þeirbera skarðan hlut frá
borði í verðbólgukapphlaupinu.
Eins og kringumstæður eru hér nú, dregur vaxta-
hækkunin ekki úr verðbólgunni, heldur hið gagnstæða.
Þegar atvinnurekendur eða einstaklingar, sem standa
í framkvæmdum, geta ekki risið undir vaxtahækkun-
inni, eiga þeir ekki annarra kosta völ en að knýja fram
hækkanir á vöru sinni eða þjónustu. Afleiðingarnar
verða kauphækkanir, verðhækkanir og gengissig eða
m.ö.o. aukin verðbólga.
Eftir örskamma stund verður sá hagnaður, sem
hækkun vaxtanna færði sparifjáreigendum, farin út í
veður og vind og meira til.
Staða sparifjáreigenda verður verri en hún var.
Þetta þarf ekki að rekja nánara, því að sparifjáreig-
endur þekkja vel þessa reynslu.
Ótvírætt er það því mesta hagsmunamál sparifjár-
eigenda að náð verði taumhaldi á verðbólgunni og
dregið úr vexti hennar.
Með bráðabirgðalögunum um efnahagsmál er
stefnt að þessu marki. Launþegar, bændur og sjómenn'
gefa talsvert eftir af launahækkunum. Verðbólgan
stefndi þannig í lækkunarátt. Undir þeim kringum-
stæðum var mikil vaxtahækkun óheppileg, því að hún
rífur að verulegu leyti niður þann árangur, sem var í
þann veginn að nást. Það er andstætt hagsmunum
sparifjáreigenda.
Enginn er svo vitur eða fróður að hann geti ekki
aukið þekkingu sína. Bankastjórar Seðlabankans
þurfa að lesa fræði sín betur og raunar ríkisstjórnin
einnig, því að engin skýr viljayfirlýsing birtist frá
henni. Augljóst er, að eftir vaxtahækkunina er
verðbólguvandinn orðinn meiri en hann var.
Dýrþrjú
prósent
■ Aðdáendur Margaret Thatcher dást að því, að hún
sé búin að koma verðbólgunni niður í 7.3%.
Það gleymist oft í þessu sambandi, að þegar
Thatcher tók við stjórnartaumum vorið 1979, var
verðbólgan 10.3%.
Lækkun í stjórnartíð hennar nemur því þremur
prósentum.
En hvað hefur þetta kostað? Stórkostlega aukið
atvinnuleysi, hrun fjölda fyrirtækja og mikinn sam-
drátt fjárfestingar hjá atvinnuvegunum. Engar horfur
eru á, að efnahagsvandi Breta leysist í náinni framtíð.
Leiftursókn Thatchers er ekki til fyrirmyndar.
Þ.Þ.
Bolli Héðinsson hagfræðingur:
VALDDREIFING SAM-
HLIÐA STJÓRNAR-
SKRÁRBREYTINGU
— markmiðið að landið verði eitt kjördæmi
■ Þegar rætt er um breytingar á
kjördæmaskipaninni ætti að eiga sér stað
önnur umræða henni samofin og í reynd
mjög nátengd. En það er umræðan um,
hvernig hægt sé að draga úr miðstýringu
allra mögulegra og ómögulegra hluta frá
Reykjavík og stuðla að því, að ákvarð-
anir séu teknar sem næst þeim, sem þurfa
við þær að búa. Á meðan íslenska
stjórnkerfið er jafn meingallað og raun
ber vitni, þá er ekki nema eðlilegt að
þeir, sem í hinum fámennari kjördæm-
um búa, séu vantrúaðir á, að kjördæma-
breytingin færi þeim nokkuð annað en
takmarkaðri möguleika til að hafa áhrif
á gang sinna stærstu sem smæstu mála.
Mál sem fram að þessu hefur verið
fjallað um í ráðuneytum og stofnunum,
sem oft á tíðum hafa lítið vit á hver
raunveruleikinn er.
Fram til þessa má segja, að nauðsyn-
legt hafi verið fyrir dreifbýliskjördæmin
að hafa „sinn“ þingmann „fyrir sunnan"
til þess að reka erindi kjördæmisins þar.
Ekki aðeins til að reka erindi kjördæmis-
ins á löggjafarsamkomunni Alþingi,
heldur þarf þingmaðurinn einnig að
vasast í ótal öðrum málum. Ef sæmilega
væri staðið að dreifingu valdsins um
landið mætti einfaldlega afgreiða mörg
þessara mála heima í héraði án afskipta
stofnana og ráðuneyta „fyrir sunnan.“
Ég er ekki reiðubúinn að benda
nákvæmlega á hvaða samtök eða stofn-
anir það ættu að vera, sem tækju við
hinum ýmsu verkefnum, sem ríkið hefur
nú á sinni könnu. Hér gætu komið til
fjórðungssambönd, sýslur, hreppar eða
kaupstaðir. Einnig má gera ráð fyrir, að
þegar menn væru búnir að setja sér það
að markmiði að dreifa valdinu frá.
Reykjavík, þá kæmu e.t.v. fram enn
önnur samtök eða stofnanir, sem þætti
heppilegt að fela hin ýmsu verkefni, sem
leyst hafa verið í Reykjavík fram til
þeSsa.
í raun væri heppilegast að eins margir
málaflokkar og nokkur kostur væri,
hyrfu .frá miðstjórnarvaldinu í Reykja-
vík og yrðu í höndum heimamanna á
hverjum stað. Alþingi yrði þá einungis
til að móta heildarstefnuna, en ekki væri
karpað þar um hluti sem aðrir menn,
mun hæfari alþingismönnum, eru betur
fallnir til að taka ákvarðanir um. Eftir
sem áður er ljóst, að á Alþingi yrði tekist
á um málefni einstakra landshluta og
héraða og kæmi þá til álita skipting
fjármuna milli þeirra. Engu að síður
mætti búast við, að þar yrðu hagsmunir
þjóðarinnar allrar látnar sitja í fyrirrúmi
og tekið tillit til heildarhagsmuna, en
ekki farið eftir poti einstakra þingmanna
fyrir hönd sinna kjördæma svo og
pólitískum hrossakaupum.
Formlega valdið og hid
óformlega
Fram að þessu hefur einungis verið
rætt um hið formlega vald, sem betur
TÖFRA-
FLAUTAN
■ Ég minnist þess varla að hafa
skemmt mér jafnvel í leikhúsi, né verið
jafnánægður og hrifinn á sýningu og á
frumsýningu Töfraflautinnar hjá ís-
lenzku óperunni á fimmtudagskvöldið.
1 rauninni er ekki ofsagt að sýningin sé
stórkostleg. Að vísu mætti segja, að í
sýninguna vanti visst „pomp og prakt",
með því að Töfraflautunni var upphaf-
lega lýst sem „Machinen-Komödie“ -
vélbragðagamanleik - og þar var átt við
sviðsbrellur til að skemmta mönnum
eins og drekann í upphafi, drengina þrjá
komandi inn á sviðið í loftbelg
(„Flugwerk"), og Mónóstatos í vagni
sem sex ljón draga. En þessar brellur
sjást sjaldan núorðið, enda gera þær
varla annað en að beina athygli áhorf-
enda frá tónlistinni, sem er með hinni
dásamlegustu sem Mózart samdi. Og í
staðinn hefur náðst sérlega stílhrein og
falleg sýning.
Töfraflautan byrjaði vel, því for-
leikurinn, undir stjórn töframannsins og
dugnaðarforksins Gilberts Levine, var
með ósviknasta Mózart sem hér hefur
heyrzt. Og sviðið er mjög stílhreint og
haganlegt: Menn þykjast sjá, að hér hafi
sitthvað nýtilegt verið tekið úr hinni
bráðsnjöllu sviðssetningu Sveins Einars-
sonar á Silkitrommunni í vor, t.d. það
að hafa sviðið á tveimur hæðum, og ná
þannig tvöföldu flatarmáli, og að hafa
drengina þrjá tvöfalda í roðinu, líkama
og söngrödd, eins og tízkudömuna í
Silkitrommunni.
Þarna koma margir fram, bæði ein-
söngvarar og 26 manna kór, auk hljóm-
sveitar. Ég ætla ekki að nefna hér nema
fáa, enda er það aðalatriðið, að sýningin
er afar jafngóð - hún hefur á sér
verulega fínan heildarsvip. Þó verður
ekki hjá því komizt að nefna tvo nýliða,
sem enginn gat vitað hvers mætti af
vænta, nefnilega Steinþór Þráinsson sem
Papagenó (Eiríkur Hreinn Helgason
.mun taka við af honum á 4. sýningu),
og Lydíu Ruecklinger frá Austurríki
sem Næturdrottninguna. Steinþór Þrá-
insson er ágætur bassasöngvari; rödd
hans fe|lur vel að öðrum röddum í
tvísöng, en alveg réttilega slær hann ögn
af ströngustu kröfum sönglistarinnar í
þágu leiksins. Og einnig sem trúðleikari
stendur hann sig prýðilega.
Lydia Ruecklinger fannst mér aldeilis
stórkostleg í hlutverki Næturdrottningar
innar. Þegar hún birtist fyrst er umgjörð-
in höfð sem áhrifamest, en að auki hefur
þessi unga söngkona mikla persónu til
að bera, sem stundum mun vanta á hjá
að öðru leyti tæknilega fullkomnum
Næturdrottningum. Hlutverk Nætur-
drottningarinnar er „kóloratúr“, með
háum erfiðum aríum. Á neðra hluta
raddsviðsins er rödd Lydíu Ruecklinger
e.t.v. dálítið óhefluð ennþá - hún á víst
talsvert eftir ólært sökum æsku - en að
mínu viti er það ennþá betra svona, því
Næturdrottningin á hvort sem er ekki að
vera neinn engill. Ég tala að vísu ekki
af mikilli reynslu, en þessi Næturdrottn-
ing ber af þeim sem ég hefi áður heyrt
og séð.
Það er mikil heppni fyrir íslenzku
óperuna, og fyrir fslendinga á breiðum
grundvelli, að eiga jafn glæsilega og
hæfileikafulla söngkonu og Olöf Harðar-
dóttir er, - og í hlutverki Pamínu bætir
hún ennþá einni glæsifjöður í hatt sinn.
Og Garðar Cortes er prýðlegur Tamínó.
Enn má nefna það, að þótt sparlega
sé farið með sviðsbrellur, þá eru þær vel
heppnaðar, sem hafðar eru með. Papa-
genó tekst yfirleitt vel að samhæfa
Pan-flautu sína við hljómsveitina, og
sömleiðis klukknapsilið, og Tamínó
feilaði ekki nema cinu sinni með
töfraflautuna, sem var mjög vel útfærð.
Og yfirleitt var allt þarna fullkoinlega
tímasett, svo aldrei hljóp snurða á
þráðinn, nema þegar Næturdrottningin
sprengdi púðurkerlingu og hvarf um leið
svo rækilega, að öll ljós siokknuðu í
hljómsveitargrytjunni. Smámál úr því
hjólin byrjuðu að snúast aftur strax og
ljósamenn höfðu áttað sig.
Þessi sýning er auðvitað margfaldur
sigur og ekki auðgert, eða kannski
ástæða til að tala um það hver eigi þar
mestan hlut að máli. En óhjákvæmilega
hlýtur hljómsveitarstjórinn Gilbert Le-
vine að eiga verulega hlut, enda er það
einkenni þessarar sýningar að vera ekki
sízt tónlistarlega vel heppnuð. Og auk
þess vitum við, sem höfum séð „Búum
til óperu“, að hlutur tónlistarstjórans er
mestur. En leikstjórinn, Þórhildur Þor-
leifsdóttir, hefur líka unnið stórkostlegt
starf og skapað sérlega heilsteypta og
stílhreina sýningu, þrátt fyrir hið þrönga
svið.
En þessi frábæri árangur á ennþá
dýpri rætur. Við höfum að vísu lengi átt
góða listamenn - Guðmundur Jónsson
var líka í Töfraflautunni hjá Þjóð-
leikhúsinu 1956, ásamt Hjálmari Kjart-
anssyni. Núna syngur Guðmundur Sar-
astro, mjög vel og af vitlegu látleysi,
enda á hann að vera göfugmenni. En nú
er grundvöllurinn orðinn breiðari en
nokkru sinni fyrr og mannvalið meira,
hvað sem um „toppana“ má segja, því
þeir eru víst hafnir yfir „lög um
tónlistarskóla" og önnur mannanna
verk. En þarna á ekki minnstan hlut
hinn bjartsýni og vígdjarfi Garðar
Cortes, með Söngskóianum og síðar
íslenzku óperunni.
Loks er að nefna þýðinguna á líbrettói
Schikaneders, eftir Böðvar Guðmunds-
son, Þorstein Gylfason og Þránd Thor-
oddsen. Það sem skildist af söngvunum,
t.d. allt það sem Guðmundur Jónsson
sem Sarastro söng, virtist fara vel og
hnökraiaust í munni, enda veitti ég ekki
athygli neinum sérlega óíslenzkum
áherzlum. Og að sjálfsögðu bætir það
mikið skilning áhorfenda á söguþræð ■
inum að hafa a.m.k. hið talaða mál á
íslenzku. Þannig að allt var þetta af hinu
góða.