Tíminn - 11.11.1982, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR XI. NÓVEMBER 1982
HEIMSÓKN í REIKNISTOFNUN HÁSKÓLA ÍSLANDS:
FJÖLBREYTT ÞJÓNUSTUVERKEFNI
REIKNISTOFNUNAR H/ISKÓLANS
■ Brynja Halldórsdóttir, dcildarstjóri í verkefnadeild, og Helgi Jónsson,
deildarstjóri í vinnsludeild Reiknistofnunar, að störfum við tölvuskjáinn.(Tímamynd:
Anna)
■ Reiknistofnun Háskólans var stofn-
uð vorið 1976, en áður hafði Raunvís-
indastofnun Háskólans annast reikni-
þjónustu frá árinu 1964.
Um hlutverk Reiknimiðstöðvarinnar
segir í reglugerð frá 11. mars 1976:
Reiknistofnunin skal annast rekstur
reiknimiðstöðvar við Háskóla íslands til
úrvinnslu verkefna kennara og nemenda
og annarra starfsmanna Háskólans og
stofnana hans, einnig annast reikniþjón-
ustu fyrir aðila utan Háskólans, þó skulu
þarfir Háskólans hafa forgang, einnig að
gangast fyrir námskeiðum og fyrirlestr-
um til kynningar á nýjungum og fást við
hver þau verkefni önnur, er stuðlað geta
að eflingu þjónustustarfsemi Reikni-
stofnunarínnar.
Síðan Reiknistofnunin hóf starfsemi
sína hefur orðið mikil og ör þróun í
tölvumálum Háskólans. Sú þróun byrj-
aði með tveimur raunarlegum gjöfum.
Árið 1976 gaf IBM á íslandi þríþætta
gjöf til Reiknistofnunar Háskólans, þar
á meðal var tölva af gerðinni IBM
360/30.
En frá því að tölvunotkun hófst við
Háskólann og þar með á íslandi, sem
var árið 1964, var sama tölvan starfrækt
um 12 ára skeið. Hún var af gerðinni
IBM 1620 og var orðin all úrelt, enda
gefin Þjóðminjasafninu 1976. Þetta segir
all mikið um tölvuþróunina að 12 ára
gömul vél skuli vera talin safngripur.
Samstæðan IBM 360/30 var mun
stærri og afkastameiri en gamla IBM
1620. Varð gjöf IBM á íslandi því mikil
lyftistöng fyrir Háskólann og til þess að
renna traustum stoðum undir hina nýju
Reiknistofnun.
Hin gjöfin var frá ríkisbönkunum, en
það var tölvuteiknari af gerðinni CAL-
COMP 836. Og til þess m.a. að stjórna
honum, var keypt tölva af gerðinni PDP
11/34 og var þessi búnaður tekinn í
notkun sumarið 1977. Með þessari vél
hófst svonefnd sívinnsla, þ.e. notkun
útstöðva og þá einkum skjáa við tölvu-
vinnslu.
{ árslok 1977 voru 4 útstöðvar tengdar
við vélina, en ári seinna voru þær orðnar
12. Var þá skipt um vél og keypt tölva
af gerðinni PDP 11/60. í árslok 1979
voru útstöðvarnar orðnar 24 og var þá
tekin ákvörðun um kaup á stórri og
fullkominni tölvu af gerðinni VAX
11/780. Var hún tekin í notkun í júlí
1980.
Auk ofangreinds tölvubúnaðar hefur
Reiknistofnunin haft aðgang að IBM
tölvu Skýrsluvéla ríkisins og Reykjavík-
urborgar um fjarvinnslustöð (spjaldales-
ara og línuprentara).
Sérfræðileg þjónusta hjá
Reiknistofnun Háskólans
Auk reksturs tölvu tekur Reiknistofn-
unin að sér þjónustuverkefni á sviði
reiknifræði og tölvuvinnslu. Þar eð
stofnunin er ekki rannsóknastofnun
heldur þjónustumiðstöð, á hún sjaldan
frumkvæði að fræðilegum rannsóknum.
Hins vegar taka starfsmenn stofnunar-
innar mikinn þátt í ýmsum rannsóknar-
verkefnum á vegum annarra aðila, þar
sem um reiknifræðilega eða tölfræðilega
vinnslu gagna er að ræða. Enn fremur
vinna þeir að því að kynna sér nýjungar
á sviði tölvuvinnslu, gera tilraunir með
þær og kynna þær hérlendis.
Haldin hafa verið margvísleg nám-
skeið, og ýmis leiðbeiningarrit gefin út.
Þá fer mikill tími starfsmanna í að
aðstoða tölvunotendur við að nota
hugbúnaðinn, þ.e. stjórnkerfi tölvunn-
ar, þýðendur fyrir hin ýmsu forritunar-
mál og svonefnd stöðluð forritasöfn.
Þessum söfnum hefur fjölgað mikið og
eru nú til forritasöfn, sem auðvelda
mjög notkun tölvu, m.a. á sviði tölfræði,
aðgerðarrannsókna, hagrannsókna,
textavinnslu, burðarþolsútreikninga,
landmælinga og verkáætlanagerðar, svo
dæmi séu tekin. Þá má nefna SEED-
gagnasafnskerfið, sem Erfðafræðinefnd
Háskólans notar (fyrsta „data base“-
kerfið hér á landi), svo og safn forrita
fyrir tölvuteiknarann.
Dæmi um þjónustuverk-
efni Reiknistofnunar Há-
skólans.
Hér verða til fróðleiks nefnd nokkur
dæmi um þjónustuverkefni, sem unnin
hafa verið á Reiknistofnun á síðustu
þremur árum. f flestum tilvikum er um
rannsóknarverkefni að ræða, sem stjórn-
að er af aðilum utan Reiknistofnunar,
en forritun og reiknifræðileg úrvinnsla
yfirleitt unnin á Reiknistofnun af sér-
fræðingum stofnunarinnar.
Tölvukerfi fyrir stjórnsýslu Háskóla
íslands, svo og fyrir áfangaskólann, þ.e.
námsferils- eða nemendabókhald unnið
í samvinnu við Menntamálaráðuneytið,
fjóra fjölbrautaskóla og Menntaskólann
í Hamrahlíð. Skrifað í COBOL-forrit-
unarmálinu.
Úrtaksgerð úr þjóðskrá og úrvinnsla
skoðanakannana m.a. fyrir Félagsvís-
indadeild, Hagvang, Hagstofu íslands
og fjölmarga aðra aðila.
Flugáhafnakerfi til að skipuleggja
ferðir flugáhafna í samvinnu við Þorgeir
Pálsson og Flugleiðir h.f.
Kosningaspá og útreikningar á breytt-
um atkvæðaseðlum (m.a. útstrikanir) í
samvinnu við Þorkel Helgason og
Guðmund Guðmundsson.
Kerfi til úrvinnslu á fitumælingum
loðnu fyrir Rannsóknastofnun fiskiðn-
aðarins.
Eftirlíking (simulation) af loðnuveið-
um fyrir Loðnunefnd með GPSS-málinu
Líkt var eftir vetrarvertíð, frá upphafi
til enda, m.a. til að kanna væntanleg
áhrif öflugra fjarlægðabóta fyrir loðnu-
skipin.
Gerð forrita til eftirlíkingar í rennslis-
ferlum Skeiðarárhlaupa með aðstoð
NAG-safnsins, en það er rannsóknar-
verkefni Svens Þ. Sigurðssonar og Helga
Björnssonar.
Hönnun upplýsingakerfis fyrir Land-
helgisgæsluna í samvinnu við Þorgeir
PálsSon.
■ „Tölvan okkar héma cr með stærstu
tölvum hér á landi“, sagði Jóhann
Gunnarsson, forstöðumaður Reikni-
stofnunar háskólans, í viðtali við
Tímann.
„Sigurður Nordal fann upp orðið
tölva á fyrstu árum tölvunotkunar hér á
landi og hefur hann þar fundið gott orð,
sem flestum getur fallið í geð og fer vel
Nemendur í tölvunarfræðum við Háskólann við nám hjá Oddi Benediktssyni, prófessor.
(Tímamynd: GE)
stafa minni, þjónað 40-50 notendum
samtímis, hefur vinnsluhraða sem nemur
0,8 milljón aðgerðum á sekúndu, og er
með stærri tölvum á landi hér. „Litlar"
tölvur úr stærsta flokknum geta farið
niður fyrir VAXinn að stærð og af-
köstum. Ætli við verðum ekki að taka
upp undirflokkinn súpermini?
Þú sérð að tækniþróunin er að gera
alla þessa flokkun meira og minna
marklausa.
„TÖLVIIR ERU AD VERÐA MINNA
GALDRATÆKI í AUGUM FÓLKS”
— rætt við Jóhann Gunnarsson, forstöðumann Reiknistofnunar Háskóla íslands
í íslensku máli. En orðið tölva hefur
verið misnotað og notað um allt mögu-
legt, t.d. vasareiknivélar, sem alls ekki
flokkast undir það nema einstaka, þær
allra stærstu. Tölvan er svona hálfgert
töfraorð, það hefur einhver galdur frá
völvunni færst yfir á þetta orð fyrir
tilverknað Sigurðar heitins Nordal. Þetta
er skínandi gott orð, en það er erfitt að
eiga við þessa misnotkun. Reiknivélar
hafa ekki innritanlegt og breytilegt
minni. Almennt séð eru alls konar hlutir
kallaðir tölvur, sem ekkert eiga skylt við
tölvur."
Þrír flokkar...
„Til þæginda eru tölvur stundum
flokkaðar í 3 flokka: mikrótölvur eða
örtölvur, minitölvur og svo það sem
heitir á útlensku mainframe computer.
Þær stærstu af síðastnefnda flokknum
nefna menn oft súpertölvur. Engar
slíkar eru til hér á landi, en þær eru
meðal annars notaðar við geimferðir og
á stærstu veðurstofum úti í heimi, og í
kjarnorkurannsóknarstöðvum til dæmis.
dæmis.
Mörkin á milli flokka eru óljós og
sífellt að taka breytingum. Örtölvur til
almenningsnota voru fyrst seldar sem
leikföng. Þær höfðu minni frá 1 og upp
í 16 k (þúsund stafi), takmarkaða
möguleika til tengingar aukabúnaðar,
engin eða ófullkomin stýriforrit og
kannski eitt forritunarmál, sem var oft
aðeins mállýska vegna takmarkana sem
vélin setti.
Nú má fá örtölvur með miklu stærra
minni, stýriforrit eru nær sjálfsögð og oft
er úrval forritunarmála.
Einnig fæst fjöldi notendaforrita til
margvíslegra nota, svo sem alls konar
bókhalds, áætlanagerðar, ritvinnslu.
Þannig eru örtölvur komnar langt inn á
það svið, sem kennt var við smátölvur
eða minitölvur.
Minni frá 16 k upp í 500 k, möguleiki
til að tengja seguldiska (harða diska),
allfjölhæf stýriforrit, handhægir pakkar
af notendaforritum, öll helstu forritun-
armál, meiri vinnsluhraði möguleiki á
samtímavinnslu fleiri verkefna; þetta
hefðu flokkunarmenn nefnt sem helstu
einkenni minitölva.
VAX tölvan okkar hér á Reiknistofn-
un telst til þessa flokks samkvæmt
fræðibókum. Hún getur haft 4 milljón
Arkitektúr stærsta flokksins, ef við
höldum samt áfram, leyfir fleiri inntaks-
og úttakstæki, þar á meðal fjölda stórra
seguldiska, enn fleiri samtíma notendur,
aðalminni, sem skiptir tugum milljóna
stafa, og svo framvegis.
Ég skal ekki spá neinu um það hvenær
við fáum til íslands vél sem kallast gæti
súpertölva. Spá mín yrði trúlega of
íhaldssöm.
Með hverju árinu sem líður fáum við
meira afl fyrir sama verð. Notkunin er
sífellt að fara inn á ný svið, og eitt af
því sem er ánægjulegt við þróunina eins