Tíminn - 17.11.1982, Blaðsíða 9
■ Einn af fundarstjórum flokksþingsins, Valur Arnþórsson á tali við Tómas Árnason og Steingrím Hermannsson. Tímamynd EUa
Steingrímur Hermannsson:
3000 km. af bundnu
slitlagi á 10 árum
Framsóknarflokkurinn er upphaflega
stofnaður til stuðnings og fulltingis
sjálfsbjargarvitleitni almennings og sam-
tökum fólks til styrktar í baráttunni fyrir
frelsi og betra og fegurra lífi. Stundum
heyrist að það sé galli á Framsóknar-
flokknum að hann hefur ekki stuðst við
erlend kenningakerfi. En sannleikurinn
er sá að aldrei hefur þetta gert flokknum
villugjarnt. Meginhugsunin hefur verið
skýr frá upphafi og mótast nánar af
langri reynslu og er nú glöggt leiðarljós
og stendur framar kenningakerfum þeim
sem áður þóttu svo einfaldur átrúnaður
og handhægur en hafa veðrast mjög og
aflagast með ýmsu móti við notkunina
og ekki skilað þeim árangri sem menn
álitu að þeir mundu gera. í því efni er
reynslan ólygnust.
Framsóknarstefnan er sprottin af ramm-
íslenskri rót og þau tengsl verða ekki
rofin. En Framsóknarflokkurinn hefur
reynt að sameina það besta sem við
þekkjum frá öðrum þjóðum íslenskum
staðháttum og mun leitást við að gera
svo framvegis. Framsóknarflokkurinn
vill byggja upp á íslandi sannkallað
frjálst lýðræðis- og menningarþjóðfélag
efnalega sjálfstæðra manna sem leysa
sameiginleg verkefni eftir leiðum sam-
taka, samvinnu og félagshyggju. Þjóð-
félag þar sem manngildi er metið meira
en auðæfi og vinnan, þekkingin og
framtakið er sett ofar og látið vega meira
en auðdýrkun og fésýsla.
Á 65 ára starfsferli Framsóknarflokks-
ins héfur flokkurinn átt mikinn þátt í að
móta íslenskt þjóðfélag, hann hefur
barist fyrir þjóðfélagsréttlæti handa
öllum landsmönnum án tillits til búsetu.
Oft hefur þar verið á brattann að sækja.
Þótt margt megi finna að þjóðfélagsgerð-
inni á íslandi mun það þó mála sannast
að hér ríkir meira jafnræði ásamt frelsi
en í flestum ef ekki öllum þjóðfélögum
sem við þekkjum. Byltingarnar í ís-
lensku þjóðfélagi seinustu áratugi hafa
valdið vissri upplausn sem kemur einnig
glöggt fram í skorti á sjálfsaga og mikilli
kröfugerð á hendur öðrum en sjálfum
sér. Þjóðin verður að læra að stilla
kröfum á hendur öðrum í hóf þannig að
grundvöllur sé fyrir bættum kjörum
fólks.
■ Hér fer á eftir sá hluti ræðu
Steingríms Hermannssonar á flokks-
þinginu um stjómarsamstarfið og þá stjóm-
málalegu kreppu sem komin er upp.
Ríkisfjármálin hafa staðið vel. Árviss
aukning rekstrarútgjalda veldur þó
áhyggjum. Stöðugt verður minna til
ráðstöfunar til nauðsynlegra fram-
kvæmda, sem þá verður að fjármagna
með lántökum. Þessa þróun verður að
stöðva. Leita verður Ieiða til þess að
tryggja á hagkvæmari hátt þau félagslegu
markmið, sem við aðhyllumst. Væri
ekki ódýrara t.d.að veita þeim foreldr-
um skattaívilnun, sem vilja hafa börn
sín heima, fremur en að byggja og reka
rándýr dagvistunarheimili. Er ekki
skynsamlegra að veita aðstoð til þess að
gamalmenni geti dvalist hjá sínum
afkomendum fremur en-að safna þeim
saman á dýrum elliheimilum. Að slíkum
leiðum til sparnaðar verður að leita.
í orðum mínum, sérstaklega um
efnahagsmálin hefur ekki dulist nokkur
gagnrýni á aðgerðir ríkisstjómarinnar.
Ég sé enga ástæðu til að leyna því, að við
framsóknarmenn erum ekki ánægðir
með árangurinn á því sviði. Við viður-
kennum það sem hefur mistekist. Hins
vegar hef ég einnig leitast við að draga
upp mynd af ríkjandi ástandi og ástæð-
um. Ég hef einnig vakið athygli á ýmsu,
sem ríkisstjóminni hefur vel tekist. Það
er æði margt, sem okkur .framsóknar-
mönnum hefur tekist að ná fram, ef allt
væri til talið. Báðar hliðar málsins þarf
flokksþingið að hafa í huga, þegar
störfin em metin.
Hjá ýmsum framsóknarmönnum gæt-
ir tortryggni í garð okkarsamstarfsaðila,
■ í ræðu sinni í upphafi 18. flokksþings
Framsóknarmanna nefndi Steingrímur
Hermannsson nokkra áfanga varðandi
samgöngumál og sagði:
í hafnarmálum hefur verið unnið með
ekki síst Alþýðubandalagsins. Það er út
af fyrir sig ekki óeðlilegt. Við emm mjög
mótfallnir þeirri tilhneigingu Alþýðu-
..bandalagsins að auka sem mest allskon-
ar ríkisumsvif og afskipti. Við undrumst
íhaldssemi þeirra í efnahagsmálum og
takmarkaðan skilning á skaðsemi verð-
bólgunnar. Hins vegar ber okkur að
viðurkenna rétt pólitískrá andstæðinga
til þess að hafa aðrar skoðanir en við.
Um sum grundvallaratriði em þó stefnur
þessara flokka líkar. Við frámsóknar-
menn og þeir Alþýðubandalagsmenn
sem á annað borð aðhyllast lýðræði og
það hygg ég, að þeir geri sem betur fer
flestir, viljum jöfnuð, öryggi og lágmarks
rétt öllum til handa.
Þótt menn séu á verði, er í öllu
samstarfi aðalatriði að starfa af flestu en
af heilindum og drengskap. Ef slíkt er
ekki til staðar er tilgangslaust að gera
tilraun til samstarfs.
Að sjálfsögðu hafa samstarfsaðilar
okkar lagt áherslu á að koma sínum
málum fram og orðið nokkuð ágengt.
Það höfum við einnig gert. Ég er
óhræddur við að leggja málin á vogaskál-
ina.
Ef einhver spyr mig að því, hvort
þetta stjómarsamstarf hafi verið þess
virði, svara ég hiklaust, já, ef með því
hefur tekist að koma í veg fyrir
atvinnuleysisbölið.
Ég sagði í upphafi míns máls að óvissa
ríkir nú í íslenskum stjórnmálum eftir
að einn stuðingsmaður Gunnars Thor-
oddsen lýsti því yfir óvænt eftir setningu
bráðabirgðalaganna 21. ágúst s.l., að
hann styddi ekki lengur ríkisstjórnina.
svipuðum hætti óg áður var. Fleiri hafnir
nálgast það að fullnægja þörfum nýrri
og stærri skipa, en verkefnin framundan
virðast ótæmandi. Ég hef látið undirbúa
frumvarp til laga um breytingu á
Eftir á að hyggja tel ég að rétt hefði
verið að kveðja þing strax saman og láta
á það reyna hvort stjórnarandstaðan
hefði staðið við stóru orðin. Ef bráða-
.birgðalögin hefðu verið felld, var
sjálfsagt að rjúfa þing og efna strax til
kosninga.
Ég taldi einnig koma til greina að láta
málið koma til atkvæða í neðri deild
Alþingis strax og þing kom saman, rjúfa
þing, ef málið yrði fellt og efna til
kosninga um miðja nóvember.
Ég veit að margir framsóknarmenn
eru mér sammála um, að slík málsmeð-
ferð hefði verið æskileg. Um það var þó
ekki samstaða og því um tómt mál að
tala. Þing verður ekki rofið án samþykkis
allra sem að stjórninni standa. Þeir sem
voru því mótfallnir að rjúfa þing og efna
til kosninga fyrir áramótin hafa einnig
sterk rök fyrir sínu máli. Það var
vissulcga umhugsunarvert að stofna í
hættu þeim ráðstöfunum í efnahagsmál-
um, sem tókst að ná samstöðu um eftir
mikla vinnu s.l. sumar.
í þessari stöðu taldi ég það einu
ábyrgu leiðina að bjóða stjórnarandstöð-
unni til viðræðna um meðferð brýnustu
þingmála. Því lagði ég það til. Þetta
studdi þingflokkur framsóknarmanna
einróma. Viðbrögðstjómarandstöðunn-
ar hafa valdið mér vonbrigðum. Krafan
um að ríkisstjórnin segi af sér jafngildir
kröfu um stjórnleysi um lengri eða
skemmri tíma. Það væri ábyrgðarlaust.
Alþýðuflokkurinn hefur að vísu séð
sig um hönd. Hann kveðst nú reiðubúinn
að ræða við ríkisstjórnina um framgang
mikilvægustu þingmála, að uppfylltum
hafnarlögum, sem ég geri ráð fyrir að
leggja fram fljótlega. Með því vona ég,
að ráðin verði bót á ýmsum þeim
annmörkun, sem mér virðast hafa komið
í ljós, bæði í undirbúningi, hönnun og
þremur skilyrðum. Þau er auðvelt að
uppfylla.
Fyrsta skilyrðið er, að bráðabirgðalög-
in verði án tafar lögð fram á Alþingi.
Þetta var þegar ákveðið að gera um
miðjan mánuðinn, enda var frumvarpið
lagt fram í efri deild í þessari viku.
Annað skilyrðið er að stjórnarskrár-
nefnd hraði störfum. Það ætti einnig að
vera auðvelt að uppfylla. Áður hafði
verið upplýst að nefndin stefni að því
skila af sér til þingflokkanna fyrir eða
um næstu mánaðarmót.
Þriðja skilyrðið er, að kosningar verði
ákveðnar í aprílmánuði. Ég Tiafði hvað
eftir annað lýst því yfir, að ég teldi það
eðlilega tímasetningu ogþað höfðu fleiri
gert, þegar Ijóst varð að kosningar verða
ekki fyrir áramót.
Þaðer að vísu heldur hvimleitt að taka
við skilyrðum frá Alþýðuflokknum, en
þau eru þess eðlis að nánast er útilokað
annað en að uppfylla þau. Líklega eru
þau sett fram fyrst og fremst til þess að
lyfta merki flokksins aðeins frá jörðu.
Stjómarflokkarnir voru sammála um
að sjálfsagt er að eiga viðræður við
Alþýðuflokkinn um framgang brýnustu
mála. Innan flokksins eru ýmsir ábyrgir
þingmenn, sem ég er sannfærður um að
vilja taka á málum af fullri ábyrgð. Á það
verðut a.m.k. að reyna.
Nú hefur þingflokkur Alþýðuflokks-
ins að vísu samþykkt að leggja fram
vantraust á ríkistjórnina. Er furða þótt
þjóðin spyrji, hvað meina þessir menn,
hver eru heilindin. Þau eru því miður
lítil. Þeir vita ekki fremur en fyrri daginn
í hvorn fótinn þeir vilja stíga.
framkvæmdum.
f póst- og símamálum tel ég mjög
mikilvægt fyrir dreifbýli landsins, að
Alþingi samþykkti frumvarp mitt um að
koma sjálfvirkum síma á öll býli á
landinu áfimm árum. Áætlun um þessa
framkvæmd var þegar gerð og liggur
fyrir. Eftir henni hefur verið unnið og
ég mun leggja áherslu á að svo verði á
meðan ég hef áhrif á þau mál. Mér er
Ijóst að sumum þykir, að þeir séu of
aftarlega í röðinni. Því miður er ekki
unnt að setja allar framkvæmdir á fyrstu
árin í fimm ára áætlun. Póstur og sími
önnuðust niðurröðun eftir reglum, sem
ég setti. Ég hygg, að að því hafi verið
staðið af fullum heilindum.
Töluvert hefur einnig áunnist til
jöfnunar á símakostnaði. í fyrsta sinn í
ár eru tekjur Póst og síma jafnar frá
þéttbýlissvæðinu Suðvestanlands og
dreifbýli landsins. Áður var þar á 20-30
af hundraði mismunur dreifbýlinu í
óhag.
í flugmálum hefur verið lögð sérstök
áhersla á öryggisþáttinn. Nokkur aukn-
ing fjármagns hefur fengist í þessar mjög
svo mikilvægu framkvæmdir, þó hvergi
nærri nóg. Allt þokast það þó í rétta átt.
Á Alþingi hef ég lagt fram frumvarp
um stjórn flugmála. Þar er m.a. gert ráð
fyrir ítarlegri áætlanagerð í anda vegaá-
ætlana. Vona ég, að það verði til bóta.
Það tókst að knýja fram endurnýjun
á skipakosti Skipaútgerðar ríkisins og
bætta aðstöðu einkum hér í Reykjavík-
urhöfn. Þetta vona ég að muni með
stórbættri þjónustu reynast farsælt fyrir
dreifbýli landsins.
í vegamálum hefur e.t.v. mest áunn-
ist. Alþingi féllst á tillögu mína um
langtímaáætlun í vegagerð. Þar er gert
ráð fyrir því að binda framlag til
vegamála við ákveðinn hundraðshluta
þjóðarframleiðslu. Er í því sambandi um
verulega aukningu að ræða frá því sem
verið hefur að meðaltali áður. Þetta
hefur þegar komið fram m.a. í stórauk-
inni áherslu á lagningu bundins slitlags.
Það er nú orðið 651 km en var fyrir
þremur árum aðeins 270 km. Samkvæmt
langtímaáætlun er gert ráð fyrir að
leggja um 3000 km á 10 árum. Þessar
auknu vegaframkvæmdir ná að sjálf-
sögðu einnig til fjölmargra annarra
stórra verkefna og átaks til þess að bæta
burðarþol og gerð alls vegakerfis
landsins. Þetta er að mínu mati einhver
aðbærasta framkvæmd, sem við getum
ráðist í.
Krafan um að ríkisstjórnin segi af sér „
JAFNGILDIR KROFU
UM STJÓRNLEYSI
sagði Steingrímur Hermannsson