Tíminn - 18.11.1982, Blaðsíða 10

■ Næstkomandi sunnu-
dagskvöld kl. 19.30 verö-
ur eitt helsta meistaraverk
bandarískra leikhúsbók-
mennta þessarar aldar
frumsýnt í Þjóðleikhúsinu,
en það er „Long Days
Journey Into Night“, eftir
Eugene 0*Neill, sem hefur
hlotið íslenska heitið
„Dagleiðin langa inn í
nótt“, í þýðingu Thors
VHhjálmssonar. Leikrit
þetta var áður sýnt í
Þjóðleikhúsinu 1959, en
þá var það nefnt„Húmar
hægt að kvöldi“.
Leikstjóri Dagleiðarinnar löngu er-
Bandaríkjamaðurinn Kent Paul, en
hann hefur getið sér gott orð vestra fyrir
sviðsetningar sínar á verkum O’Neill.
Aðstoðarleikstjóri er Árni Ibsen og
leikmynd og búninga gerði Bretinn
Quentin Thomas, en hann hefur að
undanförnu starfað í Bandaríkjunum,
og er þetta í fimmta skiptið sem hann
starfar með leikstjóranum Paul. Leikrit-
ið tekur á fjórða tíma í flutningi, og þess
vegna var ákveðið að breyta sýningar-
tímanum og byrja kl. 19.30
í hlutverkum í Dagleiðinni íöngu eru
leikararnir Rúrik Haraldsson, Þóra
Friðriksdóttir, Arnar Jónsson, Júlíus
Hjörleifsson, (hans fyrsta stóra hlutverk
á sviði) og Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir.
O’Neill lést árið 1953 og það var ekki
fyrr en þremur árum eftir dauða hans,
eða 1956 sem Dagleiðin langa var fyrst
sviðsett. Var það vegna þess að O’Neill
vildi ekki að verkið yrði sviðsett á meðan
hann sjálfur var á lífi, því verkið er mjög
svo sjálfsævisögulegt.
Tímamenn skruppu niður í Þjóð-
leikhús ívikunni, þarsem þeirm.a. hittu
leikstjórann, aðstoðarleikstjórann og
leikmyndagerðarmanninn að máli.
Kvalafull leit
Paul leikstjóri var að því spurður hvað
væri aðalþema þessa verks:
„Ja, þú spyrð ekki beinlínis smátt! Ég
get svo sem reynt að svara í stuttu máli,
en rétta svarið býr þó í verkinu í heild,
sem tekur á fjórða tíma í flutningi. Þetta
verk gengur í meginatriðum út á
kvalafulla leit á sjálfskilningi - kvalafull-
ar tilraunir til þess að fyrirgefa, þá
einkum þeim sem standa þér næst. Auk
þess sem reynt er til þess ítrasta að skilja
þá sem standa manni hvað næst. Þetta
var aðferð O’Neill til þess að nálgast
fullkomnunina - Hann gat aðeins fyrir-
gefið í leikverkum sínum, en ekki í
rauanveruleikanum. Hann var í raunveru-
leikanum afar strangur og siðvandur
maður, sem gat aldrei fyrirgefið það sem
honum þóttu aðrir brjóta af sér í hans
garð. Dóttir hans giftist til að mynda
Charlie Chaplin, og eftir það sleit hann
öllu sambandi við hana. Hann gat því
einungis fyrirgefið í list sinni, en ekki í
raunveruleikanum.
Fjölskyldan í þessu verki er mjög svo
mótuð eftir fjölskyldu O’Neill, en þó er
það ekkert grundvallaratriði til skilnings
á verkinu, að menn þekki líf skáldsins.
Textinn er á einhvern hátt þannig að
hann hittir beint í mark. Það eina sem
áhorfandinn þarf að gera, til þess að ná
því sem hægt er að ná útúr verkinu, er
að vera opinn fyrir því. Ef svo er, þá eru
aðstæður þannig í verkinu og rökræður
allar, að næstum því hver sem er gæti
ímyndað sér að hann eða hún væri í,
eða hefði verið í samskonar aðstæðum
og um ræðir í leikritinu."
„Siglir hjá hefðbundn-
um söguþræði“
Árni Ibsen. aðstoðarleikstjóri segir
okkur örfáar etningar um Dagleiðina:
„Verkið lýsir einum haustdegi í lífi
Tyrone-fjölskyldunnar, sem er af írsku
bergi brotin;, og við kynnumst gleði
hennar, og sorgum, draumum og von-
brigðum. O’Neill siglir hjá hefbundnum
söguþræði, en skapar þess í stað heil-
steyptar og lifandi persónur og þróar
þær með ferð þeirra í gegnum einn dag.
■ Stund milli stríða — þeir Árni Ibsen aðstoðarleikstjóri, Quentin Thomas leikmyndargerðarmaður og Kent Paul bera saman bækur sínar
á æfingu. Tímamyndir — Róbert
Þjóðleikhúsið frumsýnir á sunnudagskvöld, kl. 19.30
frægasta verk bandaríska leikskáldsins Eugene O’Neill:
DAGLEIDIN LANGA
■ Kent Paul leikstjóri og Arnar Jónsson ráðgast um hlutverk Arnars.
Mæðgingin Mary Tyrone og Edmund Tyrone leita huggunar hvort hjá öðru,
Móðir Tyronebræðranna, Mary er leikin af Þóru Friðriksdóttur. Hér er hún ásamt sonum sínum James Jr. og Edmund (Júh'us Hjörleifsson)
Titillinn vísar þannig til eðlis verksins,
en jafnframt vísar hann til mannsævinn-
ar, leitar höfundarins að sjálfsþekkingu
- og, síðast en ekki síst, vísar hann til
Bandaríkjanna og heimsins %alls, því
verkið er samið í seinni heimstyrjöld-
inni.“
„Mörgum stíltegund-
um ægði saman“
- Hvemig hugmyndafræði býr svo að
baki leikmyndinni í Dagleiðinni löngu?
Um það er leikmyndagerðarmaðurinn
Quentin Thomas spurður: „Þetta er
mjög natúralísk leikmynd hjá mér. Ég
gerði mér ferð í húsið, þar sem leikritið
átti að gerast, til þess að fá rétta mynd
af því hvemig sumarhús O’Neill hefði
verið. Þetta hús er núna O’Neill-safn.
Nú, þama sá ég samsagt húsið, sem var
í raun og sannleika „holiday home“ -en
þar á ég við að þarna ægði saman
mörgum stíltegundum, því augljóslega
höfðu hlutir verið fluttir þangað, þegar
eitthvað nýtt hafði verið fengið á
heimilið, þannig að þarna var í raun
samankomið ýmiskonar dót, húsgögn,
og fleira, sem tilheyrði nokkrum stílteg-
undum. Þó var þetta alls ekki ljótt og
fráhrindandi, heldur þvert á móti, mjög
aðlaðandi. Eitt skemmtilegt dæmi um
sérstöðu þessa húss, sem alls ekki er
hægt að kalla kot, eða a.m.k. þyrfti
maður að vera vellauðugur til þess að
gera slíkt, er að í húsinu er ekki og var
aldrei eldhús! O’Neill fjölskyldan fór í
matsöluhús við hliðina og borðaði. Ég
reyni sem sagt að skapa þessa sérstöku
mynd í leikmynd minni, og um leið að
koma ákveðnum tilfinningum henni
tengdum á framfæri." „Og tekst meist-
aralega vel,“ segir Paul leikstjóri, sem
virðist vera afar ánægður með samstarfíð
við Thomas, og þá ekki síður við
aðstoðarleikstjórann, Árna Ibsen, því
hann segir, þegar blaðamaður spyr hann
hvort ekki sé neinum erfiðleikum háð
að leikstýra íslenskum leikurum: „Nei,
það hefur ekki verið erfitt. Það koma
upp samskonar spursmál hjá leikurum,
sama hvaða tungumál þeir tala. Ef
einhver spursmál hafa komið upp sem
ég hef átt erfitt með að leysa úr, þá hefur
hann Árni alltaf getað greitt úr vandan-
um - reyndar hefur hann verið ómetan-
leg hjálparhella."
„Verður undir í
lífsbaráttunni“
Hlutverk James Tyrone Jr. er í
■ James Tyrone Jr. (Arnar Jónsson)
skenkir „lífsins vökva“.
höndum Arnars Jónssonar. Blaðamaður
biður Arnar að lýsa sínu hlutverki
stuttlega: „Þessi eldri bróðir, James Jr.
er leikari, og hefur hann nánast verið
neyddur út á þá braut af föðurnum.
Hann verður yfirleitt undir í lífsbarátt-
unni, og það er einhverskonar sjálfseyð-
ingarhvöt í honum. Hann hefur fyllst
sjálfshatri og biturleika, vegna þess hve
oft hann hefur orðið undir. Þó má segja
að James Tyrone Jr. sé að eðlisfari
ákaflega hress og glaðvær íri, sem er
metinn í vinahóp og þykir góður
sögumaður.
Þessi jákvæða hlið hans er ef til vill
það sem helst snýr að fólki í verkinu, en
það er ýmislegt annað sem býr undir.
Þetta hlutverk er mjög erfitt, en að
sama skapi skemmtilegt. Þetta er eitt af
þeim hlutverkum þar sem maður verður
að glíma heilmikið við sjálfan sig,
þannig að það gerir miklar kröfur til
manns:“
Það er Rúrik Haraldsson, sem leikur
James Tyrone eldri, en það er stærsta
hlutverk sýningarinnar. Rúrik var því
miður veikur, þegarTímamenn ráku inn
nefið í Þjóðleikhúsinu, þannig að sú er
ástæðan fyrir því að ekki er spjallað við
hann hér. Er óskandi að Rúrik verði
orðinn jafngóður á sunnudagskvöldið,
þannig að ekki þurfi að seinka frumsýn-
ingu þessa mikla verks. Er þá ekkert
eftir annað en óska sýningargestum
góðrar skemmtunar! -AB
/ 1
n$sn)R

- UTSETT *
FYRIR
SÆLKERAI
S/líJÖR