Tíminn - 19.11.1982, Blaðsíða 10

SUNGIÐ AF FRA-
BÆRRI KUNNÁTTU
Tónlistarfélagið
■ Tónlistarfélag Reykjavíkur hlýtur
að vera elsta músíkstofnun landsins fyrir
utan Ríkisútvarpið og Tónlistarskólann
stofnað fyrir 50 árum (27. júní 1932).
Félagið tók þá að sér rekstur Tónlistar-
skólans og Hljómsveitar Reykjavíkur,
sem hvort tveggja hafði verið stofnað
nokkru fyrr; Tónlistarskólinn hefur víst
starfað blómlega síðan, en á ýmsu gekk
með Hljómsveit Reykjavíkur, þótt vafa-
laust megi með sanni segja að hún hafi
verið forveri Sinfóníuhljómsveitar
íslands. En Tónlistarfélagið sýnir engin
ellimörk og hefur löngum verið með
heldri tónlistarstofnunum bæjarins, trútt
þeirri stefnu sinni að gefa félögum sínum
kost á að heyra fremstu erlenda og
íslenska einsöngvara og einleikara flytja
sína list.
Nú síðast, laugardaginn 13. nóvem-
ber, komu þar fram sænska sópransöng-
konan Ingrid Stjemlöf og austurríski
píanóleikarinn og söngkennarinn Erik
Werba, og fluttu ljóðasöngva eftir þrjá
sænska menn (Stenhammar, Nystroem
og Rangström), Debussy, Brahms,
Liszt, Mahler og Dvorák. Það hafði
frétst eftir Werba að Stjernlöf væri
meðal skærustu söngstjarna á sviði
ljóðasöngs, auk þess sem skráin segir
hana liðtæka í óperum og kirkjulegri
tónlist, enda söng hún af frábærri
kunnáttu og músíkalíteti. Röddin fannst
okkur að vísu ofurlítið mött, og ekki tók
söngkonan á af fullum kröftum fyrr en
í aukalögunum, enda var skýringin sú
að sögn kunnugra að hún hefði vott af
kvefi og hefði ekki viljað hætta á það að
„ganga af röddinni dauðri“ í miðjum
konsert. En Ingrid Stjernlöf söng sem-
sagt mjög vel, og undarlegt að maður
skuli ekki vilja . hætta á það að „ganga
af röddinni dauðri“ í miðjum konsert.
En Ingrid Stjemlöf söng samsagt mjög
vel, og undarlegt að maður skuli ekki
hafa heyrt hennar getið áður. Og ekki
þarf að tala um Werba sem hvarvetna
er hin mesta tónleikaprýði.
Efnisskráin var mestmegnis mjög
skemmtileg, og auk þess óvenjuleg því
flest þarna höfðu fáir heyrt áður. Og enn
sem fyrr voru Fransmenn fremstir, því
Trois chansons de Bilitis eftir Debussy
þótti mér skemmtilegast af öllu. Loks er
að geta tónleikaskrárinnar, sem var eins
og skrár eiga að vera, með öllum textum
prentuðum, frummál og þýðing hlið við
hlið. 18.11.
Sálumessa
Kór Langholtskirkju, einsöngvarar og
Stravinski 100 ára
■ Igor Stravinsky fæddist í Rússlandi
18. júní fyrir 100 árum. Þessa afmælis
hefur verið minnzt víða um lönd meðal
tónlistarmanna, og á síðustu tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar íslands var tekið
ofan fyrir afmælisbarninu með því að
flytja Sinfóníu hans í þremur þáttum. í
tónleikaskrá er dálítil afmælisgrein eftir
Jón Þórárinsson; þar segir í niðurlagi:
„Listin skapar svipmót hverrar aldar,
mótar lífsskoðanir og lífsviðhorf, sem ef
til vill ráða mestu um hamingju okkar
eða hamingjuleysi, þegar alls er gætt.
Igor Stravinsky er einn þeirra manna,
sem sterkastan svip hefur sett á okkar
tíma, og áhrif hans, bein og óbein, verða
vart ofmetin. Hann var eitt af mikil-
mennum aldarinnar.,,
Sinfónía í þremur þáttum, hin 3.
„hreinna" sinfónia Stravinskys (gagn-
stætt t.d. ballett-músík og óperum), var
samin í Hollywood og frumflutt 1945.
Verkið er litríkt mjög, eins og annað
eftir Stravinsky, og þarna gætir einnig
töluverðra jazz-áhrifa í misgengum takti
(syncopated) sem, mér er sagt, hinir
eldri sinfóníkkerar, sem veðraðir eru í
dans- og jazztónlist, eiga betra með að
ná tökum á en hinir ungu sprotar
tónlistarskólanna. Ekki heyrði ég samt
annað en vel tækist til undir öruggri
stjórn Jacquillat - hinn góðkunni píanisti
Martin Berkofsky átti þarna mikilvægan
þátt og fórst vel úr hendi.
Þótt fáir efist um mikil áhrif Stravin-
skys á tónlist 20. aldar, eru samt ekki
allir sammála um það, hversu heillavæn-
leg þau séu, eða hvort Stravinsky hafi í
rauninni verið skemmtimaður fyrst og
fremst, og undir glæstu (eða hávaða-
sömu) yfirborði sé hismi eitt. Um þetta
getur framtíðin ein sagt með vissu, en
hitt er víst, að listamaður sem um er sagt
að hann hafi sjaldan farið troðnar slóðir,
tekizt á við ný viðfangsefni með óvænt-
um hætti í hverju verki - verið alla ævi
leitandi og nýskapandi í orðsins fyllsta
skilningi, eins og Jón Þórarinsson segir
í fyrrnefndri grein, hann er eins fjarri
því lað vera sporgöngumaður tízkunnar
og framast má verða.
Fyrst á efnisskrá tónleikana voru
Tilbrigði um frumsamið rímnalag óp.
7 eftir Árna Björnsson. Það er sérkenni-
leg heiðríkja yfir flestum verkum Árna,
í þeim kveður að vissu leyti við
„íslenzkan tón“, sem þó er miklu léttari
og tærari en t.d. „íslenzkur tónn“ Jóns
Leifs eða Hallgríms Helgasonar, sem
báðir gera þykkar útsetningar. Eins og
kunnugt er batzt óvæntur endi á ævistarf
Árna Björnssonar einmitt þegar hann
var að komast á bezta skeið, og þau verk
eftir hann, sem við heyrum endrum og
sinnum benda til þess, að íslenzk tónlist
hafi orðið fyrir talsverðu áfalli með því
slysi Árna.
Annað verkefnið á efnisskrá var
fiðlukonsert Mózarts í D-dúr K 218;
pólski fiðluleikarinn Konstanty Kulka
(f. 1947) lék einleik. Þessi fiðlukonsert
er léttur og áhyggjulaus, og Kulka
spilaði hann með miklum þokka og
tæknilegri fullkomnun. Tónlistarskólar
austantjalds hafa nánast yfir sér helgi-
sagnablæ hér vestra, og jafnan þykir það
tíðindum sæta þegar menn að austan
láta til sín heyra. Samt verð ég að játa
það, að leikur Kulka hreif mig lítið -
mér fannst þessi áreynslulausa fullkomn-
un allt að því leiðinleg. En margir voru
á öðru máli, og Kulka fékk dúndrandi
lófaklapp og spilaði þá mjög glæsilegt
aukalag.
Og þriðja verkið á skránni var svo
Sinfónía Stravinskys, eins og áður sagði.
13.11 Sigurður Steinþórsson
Háskólatónleikar
■ Á fimmtu hádegistónleikum vetrar-
ins í Norræna húsinu lék Pétur Jónasson
á gítar. Efnisskráin var fjölbreytt og
spannaði hin tvö stóru tímabil gítarsins,
Jóhann Sebastían Bach og jafnaldra
hans, og nútíma spænska tónlist. í fyrra
flokknum voru tilbrigði Luys de Narváes
við stefið „Hafðu auga með kúnurn"
eftir óþekkt tónskáld, og Lútusvíta nr.
1 eftir Bach. Þessa svítu hefi ég heyrt
Pétur leika áður, og afburðar vel í bæði
skiptin. í síðari flokknum voru Etýður
nr. 7 og 8 eftir Villa-Lobos, og tvö verk
eftir Federico Moreno-Torroba, sem
lézt á þessu ári: Arada úr Suite
Castellana, og Madronos. Arana hefur
orðið einhverjum dægurlagahöfundi að
innblæstri - það er að uppistöðu til
slagari frá æskuárum mtnum sem
mig minnir að byrji svona: „Sól, singdu
mín spor“.
Þrátt fyrir ungan aldur (f. 1959) er
Pétur Jónasson orðin einn af heldri
hljóðfæraleikurum okkar, „sann-pró-
fessjónal gítarleikari“. Hvað sem hann
leikur, frá hinu smæsta til hins stærsta,
ber vitni vandvirkni og öguðum vinnu-
brögðum, mikilli tæknilegri kunnáttu og
góðri tónlistargáfu. Hið síðastnefnda
segi ég vegna þess að Pétur flytur tónlist
sína, en spilar hana ekki einungis eða
lætur hana spila sig sjálfa. Enda hefur
hann víða komið fram erlendis, í
Mexíkó, Skotlandi, Danmörku, Noregi,
Svíþjóð, Bandaríkjunum og Kananda.
Vinir gítarsins og aðdáendur Péturs
Jónassonar fylltu Norræna húsið á
þessum hádegistónleikum.
13.11 Sigurður Steinþórsson
hljómsveit fluttu Requiem Mozarts í
Fossvogskapellu helgina 7. og 8.
nóvember. Jón Stefánsson stjómaði. í
vandaðri söngskrá kemur fram að Móz-
art lauk aldrei við Sálumessuna, og
fullgekk raunar aðeins frá fyrstu tveimur
þáttunum, Inngöngubæn og Miskunnar-
bæn. Nemandi hans Sússmeyr gekk
endanlega frá verkinu, og samdi suma
kaflana alveg sjálfur. Hafandi lesið þetta
í söngskránni var auðvelt að ímynda sér
hversu miklu betri tónlist Mózarts sjálfs
er en Sússmayrs; það kemur ekki síst
fram í hljómsveitarhlutanum, sem virð-
ist vera miklu tærari hjá Mozart, enda
segir í skránni að tónlist Sússmayrs þyki
of litskrúðug og leikhúsleg.
Eins og kemur fram í leikritinu
Amadeusi samdi Mozart Sálumessu
fyrir tilstilli huldumanns nokkurs, sem
raunar er vitað að var sendiboði greifans
Walsegg sem stundaði þá iðju að kaupa
óþekkt verk og láta gefa þau út í sínu
nafni. Walsegg fékk Sálumessuna og
hún mun hafa verið frumflutt við
minningarathöfn um konu hans; síðar
auglýsti Konstanza, ekkja Mózarts, eftir
verkinu og fékk það þannig að það ber
ópustöluna K 626.
Flutningur Sálumessu tókst mjög vel.
Kór Langholtskirkju er með allra beztu
kórum landsins, eins og hann hefur
margsýnt, og líklega mjög hæfilega stór
fyrir flutning kirkjuverka (64 söngvarar,
þar af 17 í altrödd), og stjórnandinn Jón
músíkalskur og röggsamur. Hljóðfæra-
leikaramir voru flestir, sýndist mér, úr
hinni nýstofnuðu íslensku hljómsveit,
og í henni var það nýnæmi að þeir
Kjartan Óskarsson og Óskar Ingólfsson
léku á bassetthom í stað klarinetta svo
sem háttur var á hafður í upphafi.
Bassetthornin hafa ekki eins bjartan tón
og klarinettan.
Einsöngvarar vom Ólöf Harðardóttir,
Elísabet Waage (alt), Garðar Cortes og
Halldór Vilhelmsson. Tveir hinir síðast-
nefndu þykja mér jafnan sóma sér vel
sem söngvarar kirkjuverka, bæði í rödd
og útliti: Ólöf er hvarvetna til sóma, en
Elísabet Waage gerði sínu hlutverki góð
skil. Eöa, eins og sjá má, flutningurinn
tókst í hvívetna mjög vel, og ber fagurt
vitni skapara sínum Mózart.
18.11. Sig. St.
Töfraflautan
Á fimmtu sýningu Töfraflautunnar
hygg ég, tók æfingastjórinn Marc Tardue
við stjóminni af Gilbert Levine, og
Eiríkur Hreinn Helgason hóf að syngja
Papageno til skiptis við Steinþór Þráins-
son. Hinn nýi stjórnandi mun þegar í
stað hafa gert breytingar í ýmsum
smáatriðum, sem voru til bóta, en samt
hlýt ég að segja að mér þótti ákveðnari
og fjörmeiri svipur yfir frumsýningunni
en hinni síðari sem ég sá (fimmtudaginn
11. nóv.). Eiríkur Hreinn stóð sig mjög
vel sem Papageno, ekki síður en
Steinþór; ég tel þó að Steinþór leiki
betur, að því leyti að Papageno hans sé
ennþá geðugra veraldarinnar bam, en
■ Ingrid Stjemlöf.
jafnframt fórni hann meira af sönglist
fyrir leikinn. Rödd Steinþórs fer einnig
sérlega vel í samsöng.
Enn er ástæða til að nefna Mónóstat-
os, Júlíus Vífil Ingvarsson, sem var
miklu betri á þessari sýningu en frumsýn-
ingunni. Mónóstatos er vanþakklátt
hlutverk í Töfraflautunni, og raunar
óviðeigandi á vorum tímum þegar
„black is bautiful" - það varð t.d. að
hætta við Tarzan-myndahátíð í Boston
fyrir nokkmm ámm þegar í ljós kom að
í þeim moraði allt af kynþáttafordóm-
um. En Mónóstatos á að vera svartur og
ljótur, og auk þess leiðinlega þrællund-
aður. Helstu aríu hans bætti Mózart við
á síðustu stundu vegna þess að söngvar-
inn var óánægður með hlutverkið, og sú
aría er mjög erfið, bæði hröð og liggur
fremur illa, að ég held.
Sömuleiðis bar Guðmundur Jónsson,
Sarastró, af sjálfum sér á síðari sýning-
unni. Þótt Guðmundur segist vera
orðinn bassi er hann samt baritón ennþá
og heldur sinni soggrein jafn hreinni og
tærri eins og fyrir 30 ámm með
neftóbaki. En aría Sarastrós mætti ekki
lægra liggja til að Guðmundur næði ekki
neðsta tóni, og sömuleiðis leyfir ekki af
því að Garðar Cortes, Tamínó, gæði
sína efstu tóna lífi.
Og loks nefni ég Næturdrottninguna,
Lydiu Ruecklinger, sem mér heyrist
menn vera mis-ánægðir með. Ég held
því fram að það sé munur á ópem og
konsertsöng, því óperan er bæði leikhús
og konsert. Næturdrottningin á ekki að
vera neinn trillandi söngfugl, heldur
grimmur örlagavaldur - menn segja
meira að segja að María Theresa sé
fyrirmyndin að einhverju leyti - og þess
vegna finnst mér Ruecklinger hæfa
hlutverkinu mjög vel. Hún vinnur það
upp með krafti og persónuleika sem
kann að vanta á í léttleika. En vafalaust
gerir það söng hennar bölvun að þurfa
að syngja á íslensku. Ef það er þá
íslenska.
Töfraflautan heldur áfram að vera
fínasti menningarviðburður borgarinar,
og svo mun verða meðan hún endist á
fjölunum.
18.11. Sig. St.
Sigurður
Steinþórsson
skrifar um tónlist
árnað heilla
Sjötugur
Baldur Gestsson,
bóndi og oddviti
Ormsstöðum, Dalasýslu
■ í dag 19. nóvember á Baldur á
Ormsstöðum sjötugsafmæli. Hann er
fæddur að Ormsstöðum í Klofnings-
hreppi, sonur hjónanna Guðrúnar Jóns-
dóttur og Gests Magnússonar, bónda og
hreppstjóra þar. Baldur hlaut í foreldra-
húsum góða fræðslu samhliða því er
hann vandist öllum bústörfum. Nám
stundaði hann við bændaskólann á
Hvanneyri og brautskráðist þaðan 1937.
Hann var um skeið barnakennari og
stundaði ýmsa vinnu þess á milli þar til
hann hóf búskap að Ormsstöðum árið
1943 og hefur hann búið þar síðan.
Verið góðbóndi og setið föðurleifð sína
með prýði, ræktað og byggt. Á Baldur
hafa hlaðist mörg opinber störf, enda er
hann vel af guði gerður til að fást við
lausn vandasamra mála og með sanni
má segja að hann hefur vaxið af verkum
sínum. í fomsögum var einum manni
svo lýst: „Þú ert fyrir oss um ráðagerðir
og vitsmuni." Það hefur oft hvarflað að
mér, er ég hef unnið með Baldri að
framangreind lýsing passaði vel við
hann. Það vantar alltaf mikið, þegar
Baldur mætir ekki á fundi, þar sem taka
þarf mikilsverðar ákvarðanir í héraðs-
málum, því hann er skýr í hugsun og
fundvís á lausn vandasamra mála, enda
margur sem til hans leitar.
Baldur hefur verið og er oddviti
hreppsnefndar og sýslunefndarmaður
frá 1946. Formaður Búnaðarfélags
Klofningshrepps og lengi fulltrúi á
fundum Búnaðarsambands Dalamanna
og Forðagæslumaður sinnar sveitar.
Formaður stjórnar Ræktunarsambands
Vestur-Dalasýslu. {stjórn Mjólkursam-
lags Dalasýslu og gjaldkeri þess. í stjórn
Kf. Saurbæinga, Skriðulandi. í jarða-
nefnd Dalasýslu frá upphafi. í áratugi
kjörinn af sýslunefnd til að endurskoða
hreppareikninga. Um margra ára skeið
fulltrúi Dalamanna á fundum Stéttar-
sambands bænda. Margt fleira mætti
nefna, en allt sýnir þetta að Baldur nýtur
óskoraðs trausts allra þeirra er hann
þekkir. Hann er vökull og farsæll
forystu- og félagsmálamaður.
Baldur er góður heim að sækja,
gestrisinn, ráðhollur og gamansamur.
Kvæntur er hann Selmu Kjartansdóttur
Eggertssonar frá Fremri-Langey. Þau
eiga þrjár dætur. Auður gift Grétari
Sæmundssyni, rannsóknarlögreglu-
manni í Reykjavík. Unnur kennari í
Vestmannaeyjum, gift Haraldi Þórarins-
syni, verslunarmanni og Alda sauma-
kona í Reykjavík. Uppeldissonur er
Gestur, systursonur Baldurs. Margur
unglingurinn hefur dvalið að Orms-
stöðum og fengið þar haldgott veganesti.
Mörg gamalmenni hafa jafnan verið þar
í lengri eða skemmri tíma og notið
umhyggju og fyrirgreiðslu húsbænd-
anna. Heimilið á Ormsstöðum hefur
verið og er hjálparhella sinnar sveitar.
Það er þjóðlegt og oft er þar gestkvæmt
og bæði hafa hjónin gaman af að kynnast
lýð og landi.
Á þessum merkisdegi húsbóndans
færi ég fjölskyldunni bestu heillaóskir og
húsbóndanum óska ég sjötugum alls
hins besta, en jafnframt þakka ég
skemmtileg og góð kynni og farsæl störf
í þágu Dalahéraðs.
Lifðu heill. Ásgcir Bjamason