Tíminn - 26.11.1982, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1982
7
erlent yfirlit
■ Weinberger vill ná Rússum á öllum sviðum í vígbúnaðarkapphlaupinu, og er geimurinn engin undantekning.
Vfgbúnadar-
kapphlaupid
hef ur f ærst
út í geiminn
■ Áriðl967gerðuSameinuðuþjóðirn-
ar samþykkt um að ekki mætti koma
vígvélumfyrirúti ígeimnum. Rannsókn-
ir úti í geimnum mætti aðeins gera í
friðsamlegum tilgangi. Petta var sam-
þykkt einróma og þykjast allar þjóðir
hafa staðið við samninginn og muni gera
það. En með hraðskreiðum tæknifram-
förum verður sífellt meira freistandi
fyrir þá sem hafa yfir gcimtækni að ráða.
aö notfæra sér gervihnetti í hernaðar-
legum tilgangi.
Það er gömul saga og ný í hersögunni.
að stríðandi herir reyni að ná á sitt vald
hæstu hæðum á þeim svæðum sem barist
er um. Það hefur ávallt verið talið vera
hernaðarlega yfirburði að hafa á sínu
valdi hæstu punktana í nágrenni vígvalla
og oft barist heiftarlega um þá vígstöðu.
Með nútímatækni hefur þessi vígstaða
færst út í himinhvolfið. Gervihnettir eru
á sveimi í allt að 90 þúsund km. hæð frá
jörðu. Kapphlaupið um yfirráð í geimn-
um er löngu hafið, þótt risaveldin, sem
ein hafa bolmagn til að koma sér fyrir í
háloftunum, þykist halda samninginn
um friðsamlega notkun geimsins gegna
gervihnettir mikilvægu hernaðarhlut-
verki.
Ekki er vitað til að kjarnorkuvopn séu
komin á braut umhverfis jörðu, en
tæknilega er ekkert því til fyrirstöðu að
svo sé. En fjarskipti margs konar fara
fram um gervihnetti, og þeir eru notaðir
sem miðunarstöðvar. Hernaðarlegt
mikilvægi þeirra er því mikið.
Risaveldin láta lítið uppi um það hvað
þau eru að bardúsa úti í geimnum.
Fréttir eru sagðar af geimskotum.
mónnuðum geimferjum og geimstöðv-
um, en hlutverk alls þessa eru meira og
minna leyndarmál.
Caspar Weinberger. varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, neitar því ekki að
miklum fjármunum er varið á vcgum
hernaðaryfirvalda til rannsókna og alls
kvns athafna úti í geimnum. En hann
segir að mest af því fé fari til að bæta
fjarskiptakerfi, njósnahnetti og veður-
spár. En hann staðhæfir að Sovétmenn
hafi lagt miklu meiri áherslu á að koma
sér upp vígstöðu úti í geimnum en
Bandaríkjamenn. og að þeim verði að
ná í þessu vígbúnaðarkapphlaupi eins og
öðrum.
Á fyrstu sex mánuðum þessa árs
sendu Rússar 79 flugskeyti með alls kyns
varningi út í geiminn. Á sama tíma í
fyrra sendu þeir 67 farmasömu leið. Þeir
hafa yfir að ráða eldflaugum sem borið
geta þunga farma út fyrir aðdráttarafl
jarðar.
Weinberger staðhæfir að Rússar hafi
gert miklar tilraunir með að senda
kjarnorkuvopn á braut umhvérfis jörðu
og segir hann að Bandaríkjamenn séu
staðráðnir í að halda í við Sovétmenn á
þcssu sviði
Donald A. Vogt hershöfðingi er
aðstoðarráðherra í varnarmálaráðuneyt-
inu og hefur kjarnorkuvígbúnaðinn og
geimtækni á sinni könnu. Hann segir að
geimskutlan sé nú að taka við hlutverki
eldflauganna til að koma varningi út í
geiminn, en með tilkomu hennar eru
Bandaríkjamenn færir um að senda mun
fyrirferðarmeiri og þyngri farma á braut
umhverfis jörðu. Hann neitar að Banda-
ríkjamenn hafi komið vörnum gegn
gervihnöttum fyrir úti í geimnum, en
aftur á móti hafi þeir komið sér upp
vopnum gegn þeim. meðal annars leis-
ergeislatækjum. en þau séu staðsett á
jörðu niðri og sé stjórnað þaðan.
í Pentagon er það haft fyrir satt að
geimferðaáætlun Sovétríkjanna sé mest-
an part hernaðarlegs eðlis. en banda-
rísku hershöfðingjarnir eiga ekki gott
með aö sanna það. En þaö virðist liggja
ljóst fyrir að Rússar gera miklar tilraunir
með aðferðir til að granda gervihnöttum
óvinanna Auðvitað eru Bandaríkja-
menn á fullu að koma ^ér upp tækjuin í
sama tilgangi
Síöan 1971 hafa Sovétmenn sent upp
sjö geimstöðvar. Ekki er álitið að þær
hafi yfirleitt gegnt hernaðarlegu hlut-
verki, nema að takmörkuðu leyti. eða
aðeins tvær af þeim sjö sem verið hafa
á sveimi umhverfis jörðu.
Á síðasta ári sendu Rússár 125 farma
af einhverju tagi út í geiminn, en
Bandaríkjamenn aðeins 18, og á fyrra
helmingi þessa árs skutu Rússar upp 79
skeytum, eins og fyrr er sagt. Talið er
að um 70 af hundraði þeirra þjóni
hernaðarlegum markmiðum.
Vogt heldur því fram, að Rússar séu
þegar búnir að koma sér upp í geimnum
kerfi, sem á að eyðileggja gervihnetti
óvinarins, og að þeir hafi gert tilraunir
með gervihnetti sem hægt sé að búa
kjarnorkuvopnum. Gcta hnettirnir
sveimað umhverfis jörðu í ótakmarkað-
an tíma, en ef til þeirra á að grípa er
hægt að skjóta sprengjunum niður á
jörðina hvenær sem er. Samt sem áður
er talið að það sé mun seinvirkara að
skjóta sprengjum út úr geimnum niður
á jörðina, en það tekur eldflaugnakerfin,
sem þegar eru tilbúin, að ná markinu.
En það eru fleira en kjarnorkuvopn
sem vísindamenn gera tilraunir með úti
í geimnum. Geislavopn eru á teikniborð-
unum og tilraunir gerðar meö þau.
Hvernig þær ganga eru vel varðveitt
hernaðarleyndarmál.
Ekki er gott fyrir leikmenn að gera
sér grein fyrir hvað i rauninni cr að ske
í þessum vígbúnaðarkapphlaupi stór-
veklunna. Bæði þykjast þau þurfa að ná
hinu í vfirráðum vfir geimnum. Þau fara
ckki alveg sömu lefð í tilraunum sínum.
Sovétmenn hafa lagt mikið kapp á
mannaðar geimstöðvar. þar scm skipt er
um áhafnir þegar mcð þarf. en Banda-
ríkjámenn gera víðtækar tilraumr með
geimskutlur, sem cru í förum milli
stöðva úti t geimnum og jarðar. En
tilgangurinn er að öllum líkindum sá
sami.

Oddur Ólafsson, JL, i'íS
skrifar ‘^jjZ • 1
IStæro: 184x80x30
Fást í furu, eik og bæsaöar.
Verð kr. 1.760.- án hurða
Tré- og glerhurðir fáanlegar
STfc? HÚS9Ögn og ,Suaurla„dsb(aut 18
X^innré ttingar simi 86-900
Ódýrar bókahillur
paKio sem poiir
noiölœgt veöurfar
Snöggar hitabreytingar, snjór og ís í dag,
regn og þíða á morgun eða sterkt sólskin.
„PLAGAN POPULÁR" er framleitt til að standast
erfiðustu veðurskilyrði.
„PLAGAN POPULÁR" er meðfærilegt og
traust þak- og veggklæðningaefni úr galvaniser-
uðu stáli með veðrunarþolinni GAULE ACRYL
húð.
ilár
(s \j BYGGINGAVÖRUVERSLUN
BYKO KÓPAVOGS
Cv JÍ} TIMBURSALAN
SKEMMUVEGI 2 SÍMI:41000
GLUGGAR
0G HURÐIR
v önduö vinna á hagstœóu veröi
Leitiö tilboöa.
UTIHURÐIR
Dalshraum 9. Hf.
S. 54595.