Tíminn - 28.11.1982, Blaðsíða 9
SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1982
menn og málefni
Töknm aldrei þátt í að leiða at-
vinnuleysisbölið yfir þjöðina
■ Vanhugsuð og ótímabær van-
trauststillaga Kjartans Jóhannssonar,
formanns Alþýðuflokksins, var rædd í
augsýn allrar þjóðarinnar s.l. þriðju-
dagskvöld. Vantraustið var fellt eins
og allir máttu vita fyrirfram, en
þingmenn fengu gott tækifæri til að
halda kosningaræður, en það liggur í
loftinu að skammt er til kosninga.
Tillöguna um vantraustið bar brátt
að og varð hálfgerð afturfótafæðing ur
henni. Vilmundur var á hraðferð út úr
Alþýðuflokknum og lýsti yfir van-
trausti á forystulið hans og hótaði að
bera einnig fram vantraust á ríkis-
stjórnina. En Kjartan og þeir þing-
menn sem eftir sátu í flokknum voru
snarir í snúningum og stálu glæpnum
frá Vilmundi.
Samkvæmt samþykkt nýafstaðins
flokksþings Alþýðuflokksins var for-
manni hans falið að ræða við ríkis-
stjórnina um að veita nauðsynlegustu
málum brautargengi á Alþingi, þegar
vantraustið var kunngert og kom eins
og skrattinn úr sauðarleggnum. Við-
ræðum var náttúrlega hætt í skyndi,
enda sjálfhætt við þær aðstæður sem
upp voru komnar.
í umræðunum um vantraustið
kepptust andstæðingar stjórnarinnar
hver um annan þveran um að lýsa því
yfir, að ríkisstjórnin ætti að segja af
sér og að þær efnahagsráðstafanir sem
gerðar voru í ágúst sl. væru einskis
nýtar og myndu þeir fella bráðabirgða-
lögin, eins og þeir hafa marghótað að
gera. En hverjar verða afleiðingarnar
af því framferði?
Í ræðu sinni í umræðunum svaraði
Steingrímur Hermannsson því á þessa
leið: „Peir fulltrúar Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks, sem hér hafa talað
hafa talið allar gerðir ríkisstjórnarinn-
ar í efnahagsmálum einskis nýtar og til
hins verra. Það er þeirra siður. Þeir
segja berum orðum, að sjálfsagt sé að
laun hækki um 18% 1. des. og svo að
sjálfsögðu einnig búvöruverð og
fiskverð. Þeir minnast ekki orði á það
að það muni leiða til 80-90% verð-
bólgu, þeir minnast ekki orði á þá
staðreynd, að atvinnuvegunum er
ókleift, að greiða 18% h ærri laun án
þess að fá þegar hækkun á sinni
framleiðslu og tvímælalaust gengisfell-
ingu, sem næmi líklega 15-20%. Og
þannig væri enn ein kollsteypa verð-
bólgunnar komin á.
Fremur gengið of skammt
Ég trúi því ekki að svo ábyrgðarlaust
tal fái hljómgrunn hjá þjóðinni. Stjórn-
arandstaðan gæti hins vegar með
nokkrum rétti gagnrýnt það, að ríkis-
stjórnin hafi gengið of skammt í
efnahagsráðstöfunum sínum. Benda
mætti á, að efnahagsráðstafanir þessar
hefðu þurft að koma til framkvæmda
s.l. vor, einnig mætti gagnrýna að ekki
hafi verið gripið til beinna aðgerða til
að draga úr þeim innflutningi, sem
veldur nú verulegum greiðsluhalla hjá
þjóðinni.
Menn hafa ítrekað spurt stjórnar-
andstöðuna hvað hún vilji. Lítil svör
hafa fengist. Kjartan og Alþýðuflokk-
urinn eru bara á móti. Þegar hann var
spurður að því í sjónvarpinu nýlega,
hvað gera ætti í erfiðleikunum nú,
sagði hann með fyrirlitningu, að menn
ættu ekki að líta niður fyrir tærnar á
sér. Hann kvaðst vera hinn klóki og
framsýni maður.
Nú leyfði Kjartan okkur að heyra
nokkuð af kosningaloforðum Alþýðu-
flokksins. Einna athyglisverðust virtist
sú hugmynd að greiða fullar verðbætur
á öll innlán, en að veita verulegan
afslátt af því sem lánað er út úr
bönkunum. Það þarf satt að segja
mjög klókan mann til að láta það dæmi
ganga upp.
Ekki var síður fróðlegt að heyra
þennan fyrrverandi sjávarútvegsráð-
herra fullyrða, að útgerðin sendi
þjóðinni og ríkissjóði reikninginn.
■ Steingrímur Hermannsson
Hvað ætli þeir reikningar séu margir,
sem íslenski sjávarútvegurinn hefur
greitt fyrir þjóðarbúið? Þetta voru
heldur kaldar kveðjur til útgerðar-
manna og sjómanna.
Um stefnu ræðumanna sjálfstæðis-
flokksins sagði Steingrímur, að þeir
hefðu flutt áferðarfallegar ræður um
frjálst framtak. „Ég vil taka undir, að
frelsi einstaklingsins til athafna er
hverri þjóð nauðsynlegt. Hins vegar
vísa ég á bug, að það lækni okkar
efnahagsvanda að láta markaðinn ráða
stefnunni. Smáþjóð, sem er mjög háð
eða nánast ofurseld stórframleiðslu
erlendra þjóða, getur ekki hætt á slíkt.
Við höfum ef til vill þegar gengið of
langt í þeim efnum. Leiftursóknin
leynir sér ekki í málflutningi sjálf-
stæðismanna, og þeir líta vinkonu sína
í Bretlandi hýru auga. Atvinnuleysið
þar jafngildir því að 14 þúsund
Islendingar gengu nú atvinnulausir.
Framsóknarmenn munu aldrei taka
þátt í því að leiða atvinnuleysisbölið
yfir íslensku þjóðina.“
Steingrímur minnti á að í allri
umræðunni um efnahagsmál gleymdist
oft, að ríkisstjórn sú er nú situr hefur
fengið miklu áorkað á fjölmörgum
sviðum og nefndi vegamálin sem
dæmi. Stórkostleg aukning á bundnu
slitlagi og Iangtímaáætlun í vegamálum
og sú samstaða sem náðst hefur á
Alþingi um að binda framlag til vega
við ákveðinn hundraðshluta af þjóð-
arframleiðslu ætti að tryggja, að því
stórátaki sem hafið er, verði haldið
áfram.
Stjórnarskrármálið
Um kosningar sagði Steingrímur, að
ekki væri ólíklegt að þær yrðu í apríl
n.k., en gætu orðið fyrr. „Ef stjórnar-
andstaðan stöðvar framgang mikilvæg-
ustu mála er að sjálfsögðu ekki um
annað að ræða en að rjúfa þing og efna
til kosninga, sem gætu þá jafnvel orðið
í febrúar. Út af fyrir sig skiptir ekki
miklu máli hvort kosið verður í
febrúar, mars eða apríl. Málefnið er
aðalatriðið.
Undanfarin ár hefur mikið verið
unnið að endurskoðun á stjómar-
skránni. Vafasamt er að það takist að
.ljúka heildarendurskoðun hennar áður
en þing er rofið og gengið verður til
kosninga. Það harma ég því þörfin er
brýn.
Þess vegna höfum við framsóknar-
menn lagt til að kvatt verði saman
sérstakt stjórnlagaþing, sem fjalli ein-
göngu um breytingar á stjómar-
skránni. Við teljum því rétt að breyt-
ingar á kosningum til Alþingis verði
bundnar við breytingar á kosningalög-
unum einum. Með því móti verður
■ Ingvar Gíslason
ekki þörf á að efna til tvennra kosninga
á næsta ári, sem þjóðin hefur satt að
segja ekki efni á, eins og nú er ástatt.
Með slíkum breytingum á kosninga-
lögum mætti flytja uppbótarsætin öll
til Reykjavíkur og á Reykjanessvæðið
og jafna þannig verulega vægi atkvæða
á milii kjördæma. Þá yrði þingmönnum
heldur ekki fjölgað. Frekari breytingar
á kosningum til Alþingis munu þá bíða
heildarendurskoðunar stjórnarskrár-
innar. Ef ekki næst samstaða um þetta,
munum við leggja áhersiu á að fjölgun
þingmanna verði sem minnst.
Áföll og úrræði
Ingvar Gíslason menntamálaráð-
herra sagði vantraust ótímabært vegna
þess að ríkisstjórn og alþingi hafi brýn
verk að vinna, sem allir hugsandi
menn eru sammála um að Ijúka verði
áður en nýtt ár gengur í garð og áður
en kosningar fara fram. Hann vék að
erfiðleikum og úrræðum og sagði:
íslenskt efnahagslíf hefur orðið fyrir
alvarlegum áföllum á þessu .ári. Þessi
áföll komu óvænt. Þau skullu yfir án
nokkurs fyrirvara.
Sjávarafli hefur dregist stórlega
saman - og á það bæði við um
þorskafla og loðnuafla - þjóðarfram-
.leiðslan mun minnka um a.m.k. 5% á
árinu, markaðir hafa verið ótryggir,
verðbólgan hefur farið vaxandi og
viðskiptahalli orðið geigvænlegur.
Fæst af þessu er ríkisstjórninni að
kenna, a.m.k. ekki samdráttur sjávar-
aflans eða versnandi markaðshorfur
og viðskiptakjör. Þar er um að ræða
áföll, sem enginn ræður við né auðvelt
var að sjá fyrir. Hinu er ekki að neita,
að virkar efnahagsaðgerðir drógust
alltof lengi á þessu ári og það hafa
framsóknarmenn gagnrýnt. Það var
mikil þörf fyrir áhrifamiklar aðgerðir
þegar á fyrri hluta ársins, þegar Ijóst
var að samdráttur var orðinn í
þjóðarframleiðslu og að hann myndi
halda áfram allt árið og á næsta ári.
Ég dreg ekki dul á að það er hægt að
gagnrýna ríkisstjórnina fyrir seinlæti í
efnahagsráðstöfunum. Þær hefðu þurft
að koma miklu fyrr fram en þær gerðu
eins og ævinlega var tillaga okkar
framsóknarmanna.
Hins vegar legg ég áherslu á, að
■ Alexander Stefánsson
efnahagsaðgerðirnar, sem ákveðnar
voru í ágúst, voru nauðsynlegar og
komu að miklu gagni, en munu þó
fyrst gagnast fyrir alvöru ef ákvæði
bráðabirgðalaganna koma til fram-
kvæmda 1. des., og ef ríkisstjórnin fær
aðstöðu til að koma þeim málum fram,
sem hún vinnur að samkvæmt yfirlýs-
ingu sinni um frekari aðgerðir í
efnahags- og fjármálum og kjaramál-
um. Þar er lögð megináhersla á að
draga úr viðskiptahalla og skuldasöfn-
un, m.a. með því að draga úr
óhóflegum innflutningi, hamla gegn
verðbólgu með virkum aðgerðum og
vernda hagsmuni láglaunafólks, þótt
ekki verði hjá því komist að viður-
kenna, að kjararýrnun sé óhjákvæmi-
leg vegna minnkandi þjóðatekna. Það
er blekking ein að hægt sé að hækka
kaup almennt og bæta lífskjör, þegar
afrakstur þjóðarbúsins dregst saman.
Miðað við þau efnahagsvandræði,
sem nú ríkja, verður að draga saman
seglin í einkaneyslu ogýmsum útgjöld-
um. Við verðum að einbeita kröftum
okkar að því að draga úr viðskiptahall-
anum og létta skuldabyrðina og hamla
gegn verðbólgu, sem er að sliga
atvinnuvegina og kippa með því
grundvellinum undan eðlilegum at-
vinnurekstri. Sífelldur tapreksturfyrir-
tækja er þjóðarvoði, sem getur endað
með því að þjóðin glati efnahagslegu
sjálfstæði sínu.
En það er ekki hægt að tryggja
atvinnurekstrinum góða afkomu og
fjármagn til vaxtar og endurnýjunar
nema vinna bug á verðbólgunni. Hún
er bölvaldur heilbrigðs atvinnurekstr-
ar.
Niðurbrotnir tollmúrar
Alexander Stefánsson alþingismað-
ur gerði m.a. viðskipta- og atvinnumál-
um skil í ræðu sinni, og sagði: „Við
íslendingar erum háðari utanríkisvið-
skiptum en flestar aðrar þjóðir. Það er
því mikil skammsýni, raunar þjóðar-
ógæfa, að stór hluti forystumanna og
áhrifamanna þjóðarinnar virðist ekki
gera sér grein fyrir eða viðurkenna þá
staðreynd, að kröfur um aukin lífsgæði
verða að byggjast á þeirri verðmæta-
sköpun sem aðalatvinnuvegir þjóðar-
innar eru færir um að framleiða og þess
markaðsverðs, sem hægt er að fá fyrir
framleiðsluna.
Um langt árabil hefur krafan um
óheft frelsi í viðskiptum - fríverslun -
átt miklu fylgi að fagna. ísland er í
EFTA og í viðskiptasamningum við
Efnahagsbandalagið. Við njótum toll-
frelsis fyrir okkar útflutningsvörur,
sem er vissulega mikils virði, en í
staðinn verðum við að brjóta niður
tollmúra hjá okkur sjálfum fyrir frjáls-
an innflutning frá þessum þjóðum,
með þeim afleiðingum að samkeppnis-
iðnaður okkar hefur ekki viðráðanleg-
an rekstrargrundvöll í mikilli verð-
bólgu, en margvísleginnflutningsversl-
un blómgast. Gjaldeyriseyðslan er of
mikil.
Staða þessara mála er í dag eitt
mesta áhyggjuefni allra hugsandi
manna. Það fær engin þjóð staðist,
sem eykur innflutning um 6% á sama
tíma og útflutningur dregst saman um
17%.
Öllurn landsmönnum er ljóst að hér
er alvara á ferðum og að spyrna verður
við fótum um sinn og beita varnarað-
gerðum.
Viðnámsaðgerðir ríkisstjórnarinnar
sem felast í bráðabirgðalögum sem
taka gildi 1. des. n.k. eru lífsnauðsyn
í þessari stöðu. Þær ráðstafanir sem
felast í bráðabirgðalögunum og fylgi-
frumvörpum gera mögulegt að af-
greiða fjárlög fyrir árið 1983, hamla
gegn vaxandi verðbólgu og byggja upp
vörn fyrir atvinnuleysi. Þjóðin vill að
stjórnmálamenn láti þjóðarheill ganga
fyrir persónulegum vígaferlum.
Þjóðin þarfnast sterkrar samstöðu
um róttæka viðnáms- og uppbygging-
arstefnu. Það verður að bregðast hart
við af ábyrgð og festu til að bægja
atvinnuleysi frá. Við framsóknarmenn
leggjum því áherslu á algjöran forgang
atvinnumála á næstu misserum undir
kjörorðinu: Störf fyrir alla og ísland
án atvinnuleysis.
Treystum atvinnuvegina
í umræðum á Alþingi og í ýmsum
fjölmiðlum hafa komið fram furðulegar
kenningar gegn höfuðatvinnuvegum
þjóðarinnar, sjávarútvegi og landbún-
aði. Það er rík ástæða til að standa
sterkan vörð um þessa atvinnuvegi.
Hver getur mótmælt því að íslenskur
sjávarútvegur hefur verið, er og verður
um framtíð grundvöllur þjóðarbúskap-
ar og lífskjara hér á landi. Hann er
undirstaða gjaldeyrisöflunar. Fjár-
hagslega traustur sjávarútvegur er því
meginforsenda þjóðartekna og góðra
lífskjara. Afköst hans þarf því að auka
og efla.
Hver vill mæla gegn því að íslenskur
landbúnaður hefur verið og er grund-
völlur byggðar í landinu og ómetan-
legur fyrir afkomu þjóðarinnar. Hann
skapar öryggi með því að framleiða
mest af þeim matvælum sem þjóðin
þarfnast. Það eitt er mikilvæg trygging
fyrir sjálfstæði hennar. Hann sparar
gjaldeyri og leggur til mikilvæg hráefni
til iðnaðar og vinnsla úr vörum
landbúnaðarins er ómissandi atvinnu-
gjafi fjölmargra smærri og stærri
byggðarlaga. Þar fyrir utan hefur
landbúnaður margháttað félagslegt og
menningarlegt gildi.
Um iðnaðaruppbyggingu eru allir
sammála.
Stefna okkar framsóknarmanna hef-
ur allt frá því að flokkurinn var
stofnaður, verið: Framfarir um landið
allt. Af þessu hefur íslensk byggða-
stefna mótast og þróast. Samvinnu-
hreyfingin hefur verið eitt sterkasta
aflið í að framfylgja þessari stefnu.
Um það talar skýru máli hin fjölþætta
uppbygging um land allt, fiskvinnsíu-
stöðvar gíæsileg fiskiskip, vinnslu-
stöðvar landbúnaðarins og mörg iðn-
fyrirtæki. Öflug félagsmálauppbygging
hefur fylgt þessari þróun, skólar,
heilbrigðisstofnanir og samgöngu-
imannvirki.“
|d
Oddur Olafsson,
ritstjórnarfulltrúi,
skrifar mBr/j.