Tíminn - 28.11.1982, Blaðsíða 12

12
SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1982
■ Isak Deutscher hefur líkt ísraels-
mönnum við Prússa undir stjórn
Bismarks. Á öldinni sem leið sigruðu
Prússar alla nágranna sína í hverri
styrjöldinni á fætur annarri, Dani,Aust-
urríkismenn og Frakka. Afleiðing þeirr-
ar sigurgöngu varð sú að þeir töldu sjálfa
sig ósigrandi, settu allt sitt traust í
blindni á her sinn og vopnabúnað og
belgdust upp af þjóðrembingshroka og
fyrirlitningu á öðrum þjóðum. Staða
þýska ríkisins var þó önnur en Ísraelsrík-
is nú. Nágrannar þess voru sundraðir og
sjálfum sér sundurþykkir og reyndist
það valdhöfum Þýskalands auðvelt að
etja þeim hverjum gegn öðrum, sam-
kvæmt hinni fornu reglu Rómverja:
Divide et impera, deildu og drottnaðu.
Þessu bragði hafa ráðamenn í ísrael einnig
beitt gegn aröbum, en það hlýtur að
bregðast þeim fyrr en síðar. Allar
styrjaldir ísraelsmanna við nágrannaríkin
og herhlaup frá 1948 hafa sameinað þá
enn betur en áður var, og afleiðing
þeirrar þróunar boðar - óhjákvæmilega
feigð Ísraelsríkis. Slíkri sigurgöngu hafa
Þjóðverjar lýst með orðunum Man kann
sich tutsiegen: Maður getur sigrað sig í
hel. Og óttinn við þá lykt mála er farinn
að gera vart við sig í ísrael fyrir löngu.
Allur þjóðrembingurinn, hatrið á aröb-
um og hinar villimannlegu hefndarað-
gerðir gegn þeim eru órækast vitni um
ótta ísraelsmanna og vonda samvisku.
Gjaldþrot Zionismans
Þannig hefur zionisminn, sú þjóðemis-
hreyfing sem yngst er í Evrópu og varð
til að mótaðist sem pólitísk hreyfing í
lok - síðustu aldar, reynst haldlítil sem
lausn á vandamáli gyðinga í heimi 20.
slíkum draumsjónum samkvæmt eðli
sínu. En þegar slíkir draumar skulu
gerðir að veruleik og sviðsettir á okkar
jarðneska plani, reynast þeir oft verða
að martröð. Og draumsjón zionismans
er orðin að martröð, ekki aðeins
gyðingum sjálfum heldur nágrönnum
þeirra öllum.
Sannleikurinn er sá, að allt tal gyðinga
um að hverfa aftur til Zion og Landsins
helga hefur um aldir verið óháð öllum
veruleik, hefur verið eins konar liturgisk
draumsýn. Hinn gyðinglegi kráareigandi
eða smábóndi í Póllandi á 16. öld hafði
ekki meiri áhuga á að hverfa raunveru-
lega aftur til Palestínu en hinir amerísku
milljónamæringar gyðinga í dag. Gyð-
ingar hafa af biturri reynslu rekið sig á
það, að fals-messíasar þeirra leiddu yfir
þá ógæfu fyrr en síðar, því hafa þeir
snúið baki við þeim öllum. Herzl er
þeirra síðastur, og það er skoðun margra
frjálslyndra trúarleiðtoga gyðinga á
okkar tímum að boðskapur hans, zion-
isminn, eigi eftir að verða gyðingum og
gyðingdómi dýrkeyptari en flest annað.
Það gyðingavandamál sem zionisminn
átti að leysa á sér félagslegar orsakir,
pólitískar og efnahagslegar, sem honum
sást yfir. Líftaug Ísraelsríkis er hernaður
og fjárhagsaðstoð sú sem þeir hljóta frá
gyðingum í Vestur-Evrópu og þó eink-
um í Bandaríkjunum, og þessa aðstoð
hljóta þeir eingöngu fyrir það að þeim
er ógnað, ógnað enn í dag, þrátt fyrir
þá lausn sem zionisminn bauð upp á með
stofnun ríkisins. Um leið og eitthvað
dregur úr styrjaldarhættu í Palestínu
minnka fjárframlögin frá USA og um
leið versna lífskjörin í ísrael og fólk
tekur að flytjast þaðan burt, eins og
glögglega hefur komið í ljós á undan-
Gyðingastríð 20. aldar
B Begin forsætisráðherra ísraels eins og hann lítur út í augum teiknarans David
Levine.
„Maður stökk út af efstu hæð á
brennandi húsi, þar sem margir ættingjar
hans höfðu þegar látið lífið. Honum
tókst að sleppa lifandi, en í fallinu kom
hann niður á annan mann, sem stóð
undir húsveggnum, og braut handleggi
og fætur þessa manns. Maðurinn sem
stökk út úr eldinum átti ekki annarra
kosta völ, samt sem áður var það hann
sem varð valdur að óláni þess sem
beinbrotnaði. Ef báðir hegðuðu sér nú
skynsamlega þyrftu þeir ekki að verða
óvinir. Maðurinn sem stökk hefði þá
reynt að hugga og hressa hinn, er hann
var sjálfur búinn að ná sér eftir fallið,
og hinn hefði sennilega skilið að hann
var fórnarlamb aðstæðna sem hvorugur
þeirra réði. En reynið að gera ykkur í
hugarlund hvernig fer, ef báðir mennirn-
ir koma heimskulega fram. Slasaði
maðurinn kennir hinum um ólán sitt og
sver að hann skuli einnig fá að þjást.
Hinn sem óttast að limlesti maðurinn
komi fram hefndum áreitir hann, spark-
ar í hann og slær hann í hvert sinn sem
fundum þeirra ber saman. Sá sem
sparkað er í sver enn á ný ^ koma fram
hefndum og hlýtur enn refsingu. Bitur
fjandskapur, sem í fyrstu reis vegna
tilviljunar, magnast og varpar skugga á
líf mannanna beggja og eitrar hugskot
þeirra.
Ég er viss um að þið þekkið sjálfa
ykkur, leyfar evrópskra gyðinga í ísrael,
sem manninn sem stökk út úr brennandi
húsinu. Hinn maðurinn er auðvitað tákn
þeirrar milljónar Palestínuaraba sem
misst hafa fósturjörð sína og heimili.
Þeir eru reiðir. Handan yfir landamærin
líta þeir fæðingarstaði sína, þeir ráðast
að ykkur úr launsátri og sverja hefndir.
Þið sparkið vægðarlaust, þið hafið sýnt
4. grein
Zionisminn er gjaldþrota
aldar. Markmið hreyfingarinnar var að
tryggja gyðingum skjól og öryggi gegn
útrýmingaræði - pogrom - líkt því er átti |
sér stað af hálfu ráðþrota stjónvalda
rússneska zarsins eða þjóðarmorði
þýsku nasistanna. Gyðingar skyldu lifa
sem frjálsbornir menn, allir múrar
miðaldaghettóanna - gyðingahverfanna -
skyldu brotnir. 1 stað þess að ná þessu
marki hafa þeir gert Ísraelsríki að
nútíma þjóðarghettói sem umkringt er
óvinum á allar hliðar, en verður að setja
allt sitt traust á her og vígvélar og
pólitískan og fjárhagslegan stuðning
hins bandaríska heimsveldis í vestri.
Zionisminn er löngu gjaldþrota, hann ,
hefur meðal annars orðið að leita sér
skjóls bak við falskenningar kynþátta-
stefnunnar, erkióvinar gyðingdómsins, í
tilraunum sínum til að sanna rétt sinn til
Landsins helga.
Raunar ætti það að vera öilum ljóst,
að það er harla ósennileg saga að loks
eftir 1900 ár skyldi fundin lausn á svo
gömlu vandamáli sem zionistar segja
það vera. Menn hljóta að spyrja, hvers
vegna í ósköpunum gyðingar hafi aldrei
reynt í öll þessi 1900 ár að snúa aftur til
Palestínu. Hvers vegna var nauðsynlegt
að bíða í 1900 ár eftir spámanninum
Herzl til þess hann mætti sanna gyðing-
um slíka nauðsyn? Og hvers vegna
skyldi hafa verið litið á alla fyrirrennara
Herzl, sem falsspámenn, menn eins og
hinn fræga Zabbatai Zevi sem tilkynnti
trúbræðrum sínum það í synagógu
gyðinga í Smyrna 1665 að hann væri sá
Messía's er lýðurinn vænti. Hvers vegna
skyldi hann og fleiri hafa verið reknir úr
samfélagi gyðinga sem falsmessíasar?
Boðskapur hans og þeirra var þó í
meginatriðum hinn sami og Theodors
Herzls. Við slíkum spurningum eiga
zionistar ekki gild svör.
Trúarleg þrá og
pólitísk martröð
„Draumurinn um Zion“ hefur löngum
aðeins verið draumur, trúarleg þrá
mannsins til gullinnar fortíðar eða
útópiskrar framtíðar fær sína svölun í
förnum árum. Það er því skelfileg
staðreynd, að forsenda fyrir tilveru
Ísraelsríkis skuli byggjast á þeim aðstæð-
um sem stofnun ríkisins átti að afmá.
Þjóðfélagsstaða
Gyðingsins
Sérstaða gyðingsins meðal þjóða
heims allt frá dögum þeirra Ahasverusar
persneska og Mordekais byggist ekki
eingöngu á trú hans, heldur kemur þar
fleira til, sem ef til vill hefur reynst
þyngra á metum stundum en trúmálin.
Ég á hér við þá atvinnugrein sem
gyðingurinn hefur stundað og oft ein-
skorðað sig við um aldir. í þeim
þjóðfélögum heims sem gyðingar hafa
sest að hafa þeir fengist við verslun og
kaupskap og peningaviðskipti, allir
þekkja mynd gyðingsins sem okurkarls.
Þeir gyðingar sem settust að í
dreifingunni eða diaspora, sem svo er
nefnd, það er utan Palestínu, hvort
heldur var fyrir eða eftir eyðingu
Jerúsalem árið 70, fluttu með sér
verkkunnáttu og viðskiptahætti eldra og
þróaðra menningarþjóðfélags og náðu
oft tökum á auðmagni þessara þjóða
sem víxlarar og kaupmenn. Þeir urðu oft
handgengnir konungum og soldánum og
margir höfðu náin tengsl við páfa
miðaldakirkjunnar.
Nathan Weinstock segir í bókinni
Zionisminn, óvinur ísraels: „Gyðingar
eru gleggst dæmi þess er þjóðarbrot,
sem tekur að sér visst þjóðfélagslegt
hlutverk með annarri þjóð, varðveitir
séreinkenni sín, án þess að aðlagast
þeim sem þeir búa á meðal.“ Hliðstæð
dæmi má finna úr okkar samtíð þar sem
eru sígaunar, armenar, kínverskir kaup-
menn í Suðaustur-Asíu, múhameðskir
kaupmenn í kínverskum borgum og
indverskir víxlarar í Burma. Vegna
sambærilegrar sérstöðu sinnar, efna-
hagslegrar og þjóðfélagslegrar, tengdust
gyðingar þróun Evrópumenningar
snemma á öldum. Þær trúarofsóknir sem
gyðingar verða fyrir víðsvegar um Evr-
ópu á miðöldum eru raunverulega
sprottnar af öðrum sökum og eiga sér
jarðneskari rætur. Hin evrópska kaup-
mannastétt er að vaxa úr grasi á 11. öld
og ógnar brátt veldi gyðinga á þessu
sviði. Leið því ekki á löngu að ýmsir
árekstrar yrðu milli gyðinga og þessarar
nýju stéttar, þeir missa smám saman.
einokunaraðstöðu sína á sviði verslunar
og þeir eru útilokaðir frá gildum hinna
evrópsku kaupmanna.
Á 15. og 16. öld var flestum gyðingum
vísað úr landi á Spáni og Portúgal. Þessir
gyðingar settust margir hverjir að í
Austur-Evrópu og hinu ottómanska
ríki. Þar fundu þeir verslunarhætti hins
gamla lénsskipulags, sem þá hafði sungið
sitt síðasta vers í Vestur-Evrópu, og hér
ganga þeir á ný inn í sitt gamla hlutverk
sem verslunarmenn, víxlarar og hand-
verksmenn. Fæðingarhríðir kapitalism-
ans í Austur-Evrópu á 19. öld urðu
allharðar og varð hin nýja borgarastétt
Rússlands að styðjast við öfgafulla
þjóðernisstefnu sér til framdráttar. í
efnahagsöngþveiti þessara ára var at-
hygli fólksins síðan beint inn á brautir
andsemitisma og gyðingahaturs, eins og
áður hefur verið að vikið.
Sagan endurtekur sig
Gyðingar Vestur-Evrópu fóta sig í
nýjum heimi hins iðnvædda kapitalisma
og verða áhrifamikið afl í fjármálaheim-
inum. Styrjaldir 20. aldar færa okkur
feigðarboða kapitalismans í alláþreifan-
legum myndum. Nýir þjóðfélagshættir
eru í deiglunni og harðnandi átök'
sósialisma og kapitalisma setja gyðinga
í Evrópu í sömu aðstöðu og þeir komust
í á 15. og 16. öld, en lénsskipulag
miðalda hafði gengið sér til húðar.
„Evrópskir gyðingar urðu að gjalda
ógnlegu verði það hlutverk sem þeir
höfðu leikið í sögu Evrópu, án þess þó
að hafa valið það sjálfir,“ segir Isack
Deutscher. Mynd hins ríka gyðinga-
kaupmanns og okurkarls, eins og hún
hafði lifað í þjóðsögu og ævintýri, var
hent á loft af nasistunum þýsku og hún
blásin út, þar til hún tók á sig tröllaukna
mynd sem otað var að hinum fáfróða
múg, honum til hremmingar og vald-
höfunum til hagnaðar.
Orsakar andsemitisma og gyðingahat-
urs er því hér að leita, og allar tilraunir
til að leysa vandamál gyðingahaturs
hljóta því að vera bundnar því að
andstæður kapitalismans í efnahagslífi
samtímans verði leystar með vaxandi
sósíalisma. Því er lausn gyðingavanda-
málsins ef til vill minna undir því komin
hvaða stjórn situr að völdum í Tel Aviv
en hinu, hvaða stjómarhættir verða
teknir upp á Vesturlöndum á komandi
árum.
Isack Deutscher
Ég vitnaði áðan í Isack Deutscher, en
hann var af pólskum gyðingaættum,
kunnur blaðamaður og rithöfundur.
Hann lést árið 1968. Hann ferðaðist um
Ísraelsríki nokkru fyrir dauða sinn og
flutti þar fyrirlestra, þar sem hann ræddi
meðal annars vandamál ísraelsmanna
og Palestínuaraba. í einum af fyrirlestr-
um sínum komst hann svo að orði um
þessi mál:
að þá list’ kunnið þið mætavel. En hver
er tilgangur ykkar? Og hvað ber framtíð-
in í skauti?“. Þannig fórust Deutscher
orð.
Framtíð Ísraelsríkis?
Draumur zionista varð að veruleika,
fsraelsríki var stofnað, en þessi draumur
varð að martröð um leið og hann hafði
ræst. Tortryggni, ótti, hatur og ofbeld-
isverk hafa einkennt sögu Ísraelsríkis og
samskipti ísraelsmanna við granna sína
araba. Myndi ekki Isack Deutscher
þykja hinn klofstutti landsfaðir í ísrael
vera orðinn lappalangur nú á 9. áratugn-
um, þegar hann sparkar um kjamorku-
vemm austur í Bagdad og leggur í rúst
fagrar og friðsælar borgir í Líbanon?
Draumur þjóðrembingsmanna í fsrael
er stórveldi er nái frá Miðjarðarhafi
austur að Efratsbökkum - í krafti
amerískra dollara og amerískra morð-
tóla á að endurreisa ríki Davíðs, og til
þess að ná þessu marki er allt lagt að
veði, hugsjónir gyðingsdómsins um
mannréttindi og frið fótum troðnar og
spámenn samtíðar, menn eins og leik-
ritaskáldið Hanoch Levin, hataðir og
fyrirlitnir af yfirvöldum.
En því Ísraelsríki sem stofnað var
1948 verður vart lengri lífdaga auðið en
ríkjum þeim sem vígreifir krossfarar
komu á fót í Palestínu á sinni tíð, vegna
þess það „leitar sér hælis hjá faraó og
fær sér skjól í skugga Egyptalands“, svo
notuð séu gömul orð Jesaja spámanns.
Haldi hinn voldugi faraó samtímans
áfram að senda ofstækisfullum þjóð-
rembingsmönnum í ísrael vígvélar og
fjármuni og búa óvígan her þeirra til
þess að fara eldi um lönd og byggðir
araba, getur það leitt til þeirrar miklu
harmagedón sem heimsslitum veldur.
Nái öfl friðar og samhjálpar yfirhöndinni
verður án efa stofnað nýtt ríki í
Palestínu, þar sem bæði arabar og
gyðingar mætast sem bræður með gagn-
kvæmri virðingu hvor fyrir öðrum. Slík
lausn væri mest í anda hins sanna
gyðingdóms og raunar islams líka.
(Niðurlag)
Séra Rögnvaldur
Finnbogason skrifar