Tíminn - 30.11.1982, Blaðsíða 8

8
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvœmdastjórl: Glsll Slgur&sson. Auglýslngastjórl: Stelngrfmur Gfslason.
Skrlfstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgrel&slustjóri: Sigur&ur Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elfas Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Krlstinn Hallgrfmsson. Umsjónarma&ur Helgar-Tfmans: Atli
Magnússon. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttlr, Eirfkur St.
Elrfksson, Frl&rlk Indrl&ason, Hel&ur Helgadóttlr, Slgur&ur Helgason (Iþróttir), Jónas
Gu&mundsson, Kristfn Lelfsdóttir, Skaftl Jónsson. Útlitstelknun: Gunnar Trausti
Gu&björnsson. Ljósmyndir: Gu&jón Elnarsson, Gu&jón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosi Krlstjánsson, Krlstín
Þorbjarnardóttlr, María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn, skrlfstofur og auglýslngar:
Sf&umúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Augtýsingasfml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verö f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrift á mánu&i: kr. 130.00.
Setnlng: Tæknldeild Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Stef na f lokks-
þingsins í
landbúnaðarmálum
■ Á flokksþingi Framsóknarflokksins var samþykkt
ítarleg stefnumörkun í landbúnaði þar sem því var lýst yfir,
að skipulagning landbúnaðarframleiðslunnar og aðlögun
að markaðsaðstæðum samfara eflingu nýrra búgreina og
annars atvinnulífs séu enn brýnustu mál landbúnaðarins og
sveitanna. Því var fagnað sem áunnist hefur á þessu sviði
og minnt á, að það var fyrir baráttu Framsóknarflokksins
og bændasamtakanna að loks fengust heimildir í lögum, er
gerðu bændum kleift að hafa stjórn á framleiðslunni.
Flokksþingið þakkaði sérstaklega þá forgöngu, sem
Steingrímur Hermannsson hafði í þessu efni er hann var
landbúnaðarráðherra.
Flokksþingið minnti á mikilvægi landbúnaðarins fyrir
þjóðina, en um það segir m.a. í samþykkt þingsins:
„Landbúnaðurinn er grundvöllur byggðar í landinu og
ómetanlegur fyrir afkomu þjóðarinnar. Hann skapar öryggi
með þvi að framleiða mest af þeim matvælum, sem þjóðin
þarfnast. Það er mikilvæg hráefni til iðnaðar, og vinnsla úr
vörum landbúnaðarins er ómissandi atvinnugjafi fjölmargra
smærri og stærri byggðarlaga. Auk þess hefur landbúnaður-
inn margháttað félagslegt og menningarlegt gildi, sem ber
að meta. Mikilvægt er að halda fjölbreytni atvinnuvegarins
og auka hana, nýta og varðveita öll náttúrugæði landsins
og halda tengslum þjóðarinnar við land og sögu“.
Flokksþingið lagði áherslu á, að meginmarkmiðin í
landbúnaðarmálum ættu að vera sem hér segir:
Að fullnægja þörfum þjóðarinnar fyrir þær búvörur, sem
unnt er að framleiða í landinu.
Að framleiða hráefni fyrir iðnað til útflutnings og
innanlandssölu.
Að framleiða búvörur og aðrar afurðir til útflutnings og
gjaideyrisöflunar eftir því sem l hagkvæmt reynist
hverju sinni.
Að tryggja að kjör þeirra er að landbúnaði vinna verði í
reynd sambærileg við kjör annarra starfsstétta í
þjóðfélaginu.
Að viðhalda byggð sem næst því sem nú er í landinu og að
tryggja sem fjölbreyttast atvinnulíf í sveitum landsins.
í samþykktum flokksþingsins var síðan fjallað nánar um
einstök framkvæmdaatriði. Þar á meðal var lögð áhersla á
eflingu nýrra búgreina með eftirfarandi hætti:
„Að ötullega verði unnið að eflingu nýrra búgreina
þannig að ekki þurfi að koma til röskun byggðar vegna
samdráttar í hefðbundnum greinum.
Af nýjum búgreinum virðist loðdýrarækt líklegust til að
hafa góða vaxtarmöguleika á næstu árum og ber að leggja
áherslu á þróun hennar sem samkeppnisatvinnuvegar við
loðdýrarækt í nálægum löndum. Fjármagn þarf að tryggja
til uppbyggingar hennar með lánum til nægilega langs tíma
þannig að loðdýraræktun njóti svipaðra kjara og í
samkeppnislöndunum.
Tryggja þarf loðdýrarækt og öðrum nýbúgreinum, sem
framleiða til útflutnings, í öllu svipuð starfsskilyrði og
gerast í nálægum löndum.
Stórefla þarf rannsóknir, kennslu og leiðbeiningaþjón-
ustu á sviði loðdýraræktar og annarra nýgreina, þannig að
árangri af uppbyggingarstarfi á þessum sviðum sé ekki stefnt
í tvísýnu vegna ónógrar þekkingar og þjálfunar.
Gera þarf markvissa áætlun um fyrirhugaða aukningu
loðdýraræktar næstu árin þannig að hún verði sem
arðbærust, og að þróun hennar falli að breytingum á öðrum
sviðum búskapar, treysti búsetu og atvinnulíf þar, sem þess
er mest þörf, jafnframt því sem stuðlað er að sem
hagkvæmastri nýtingu þess loðdýrafóðurs sem fellur til frá
landbúnaði og sjávarútvegi“.
Flokksþingið lagði einnig áherslu á að kannaðir yrðu
áfram möguleikar á öðrum nýbúgreinum, svo sem
kornrækt, kanínurækt, nýtingu silungsveiðivatna og fiskeld-
is, sem búgrein hjá bændum.“ _ £SJ
atfíMi'i't
ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 1982
á vettvangi dagsins
Veiðispjöll
virkjana í
ám og vötnum
eftir Einar Hannesson, fulltrúa
■ Virkjun vatna til raforkuframleiðslu
veldur að jafnaði tjóni á fiski og veiði í
viðkomandi veiðivatni. Þetta má rekja
til röskunar á umhverfi fisksins, t.d.
sveiflu á vatnshæð stöðuvatns, sem
notað er til miðlunar vatns til raf-
orkuvers. Ennfremur má benda á
rennslistruflun straumvatns neðan
orkuvers, auk annars, eins og þegar
gönguleið fisksins er lokað með stíflu í
straumvatni eða við útrennsli stöðu-
vatns.
Það hefur verið happ hér á landi fram
undir það síðasta, hversu fáar laxveiðiár
hafa fengið virkjun í vatnakerfi sitt.
Hins vegar má ætla að í framtíðinni
muni þeim laxveiðiám fjölga, sem verða
beislaðar. Það skiptir því miklu hvernig
á málum hefur verið haldið hérlendis,
hvað varðar virkjunarframkvæmdir, og
hver samskipti veiðieigenda og orkuyfir-
valda eru nú. Það hlýtur vissulega að
vera stefnumarkandi um framhaldið.
Nú eru í gangi virkjanir, sem valdið hafa
tjóni á fiskstofni Þórisvatns og truflað
hafa laxveiði í Þjósá, og verið er að hefja
vinnu við stóra framkvæmd á þessu
sviði á vatnasvæði Blöndu, sem alkunna
er.
Til þess að átta sig sem best á þessum
málum, skal rifjað upp það helsta í gangi
mála í sambandi við virkjanir í lax-
vegna vatnsþurrðar við virkjunarfram-
grein í dagblaði leyfir ekki ýtarlegri
umfjöllun.
Virkjun Eliiðaánna
Þegar Elliðaárnar voru virkjaðar á
þriðja áratugnum var Árbæjarstíflan
byggð, er hindraði laxgöngur upp árnar.
Þá var horfið að því ráði að taka
göngulaxinn í kistu fyrir neðan rafstöð-
ina og flytja hann lifandi og sleppa
honum í ána fyrir ofan stífluna. Þetta
var gert í áratugi með góðum árangri allt
til þess að ekki var lengur þörf fyrir að
hafa alla uppistöðuna í Árbæjarlóni.
Skarð var þá rofið í stífluna og laxinn
gat, eins og áður, gengið ótruflað upp á
efri hluta ánna. Jafnframt flutningi á
laxinum hófst klakstarfsemi við
Elliðaárnar á vegum Rafmagnsveitunnar
og var sleppt seiðum í árnar úr klakhúsi
og síðar sleppiseiðum og gönguseiðum
úr eldiskerjum stöðvarinnar. Sú starf-
semi er enn.
Sogsvirkjun
Þegar Sogið var virkjað skömmu fyrir
síðustu heimsstyrjöld, var stífla reist
ofan við það svæði, sem laxinn komst
inn á í Soginu. Síðar var bætt við
orkuveri og enn síðar kom Steingríms-
stöð til sögunnar, en hún nýtir vatn sem
tekið er beint úr Þingvallavatni gegnum
jarðgöng.
Bætur vegna tjóns
Á sínum tíma reis mál gegn Sogs-
virkjun, er talin var hafa valdið tjóni á
laxastofni Sogsins og truflað veiðiskap,
vegna vatnsþurrða. við virkjunarfram-
kvæmdir. Gerðardómur fjallaði um mál-
ið og dæmdi, skömmu eftir 1970,
veiðieigendum við Sog og Ölfusá, er
nytja laxastofn Sogsins, bætur vegna
tjóns. Segja má að þessi dómur hafi
markað tímamót þar sem nú var í fyrsta
skipti greiddar bætur fyrir tjón á laxi
vegna virkjunarframkvæmda. Með dómi
þessum var sýnt svart á hvítu að ekki
væri unnt að reisa virkjun, sem tjóni ylli
á fiski og umhverfi hans, án þess að
bætur kæmu fyrir. Sannieikurinn var sá,
að ýmsir virtust hafa talið að orkufram-
leiðsla ætti skilyrðislaust allan rétt og
menn yrðu að taka því tjóni og
óhagræði, sem hún ylli þegjandi og
bótalaust, jafnvel þó að lagaákvæði
segðu hið gagnstæða (vatnalög frá 1923).
Laxárvirkjun í Húnavatnssýslu
Raforkuveri var komið á fót við
Laxárvatn í A-Húnavatnssýslu skömmu
eftir 1930. Vatnsinntak til orkuversins
var tekið úr fyrrnefndu vatni, en stífla
sett í útrennsli þess sem heitir Laxá á
Ásum. Byggður var laxastigi í stífluna
svo að laxinn gat, eins og áður, gengið
upp í Laxárvatn og áfram um Fremri-
Laxá og allt í Svínavatn. Þar var síðar
byggð stífla í útrennslið við Svínavatn
og jafnframt var gerður fiskvegur.
Þrjár virkjanir
Þá má geta um þrjár virkjanir í ám,
þ.e. Andakílsárvirkjun í Borgarfirði,
sem nýtir fall við samnefnda fossa og
miðlun við Skorradalsvatn, orkuver við
Víðidalsá hjá Hólmavík í Strandasýslu
og virkjun í Fljótaá í Skagafirði.
Síðastnefnda virkjunin er dálítið sérstæð
fyrir þá sök, að þar var virkjað við
silungsá, sem síðar varð þokkaleg lax-
veiðiá, vafalaust vegna stíflugerðar efst
í ánni. Við þessa aðgerð varð áin hlýrri
en hún hafði verið áður, og skapaði þar
með laxi betri lífsskilyrði.
Laxármálin
Laxármálin eru mörgum enn í fersku
minni. Laxá í Þingeyjarsýslu varvirkjuð
og reist orkuver hjá Brúum, en stíflu-
mannvirki komið fyrir þar og upp við
Mývatn. Óþarft mun að fara mörgum
orðum um deilurnar sem risu vegna
þingmannapistill
Jón Kristjánsson, varaþingmaður
Austurlandskjördæmis:
H vað hyggst stjórnar
andstadan fella?
■ Frumvarp til laga um efnahags-
aðgerðir var lagt fram í efri deild
Alþingis um miðjan nóvember og hefur
verið þar til umfjöllunar síðan. Frum-
varpið er til staðfestingar á bráðabirgða-
lögum ríkisstjórnarinnr um aðgerðir í
efnahagsmálum sem sett voru á síðast-
liðnu hausti og hafa tekið gildi utan
ákvæði um niðurfellingu á helmingi af
verðbótahækkun launa við útreikning
verðbóta nú 1. desember.
Þessi lagasetning hefur verið mjög til
umræðu þá mánuði sem liðnir eru síðan
hún var undirrituð. Umræður hafa
einkum snúist um það hvort meirihluti
væri á Alþingi fyrir setningu þeirra og
hefur stjórnarandstaðan gefið yfirlýsing-
ar í þá átt að þingmcnn hennar muni
fella lögin þegar þau koma til afgreiðslu.
Það er því ekki úr vegi að rifja upp
nokkur efnisatriði laganna því nauðsyn-
legt er að það sé skýrt í hugum manna
hvað það er sem stjórnarandstaðan vill
koma í veg fyrir að nái fram að ganga.
Skerðing verðbóta
- láglaunabætur
Fyrsta og umtalaðasta grein laganna
fjallar um skerðingu verðbóta á láun, og
nær skerðingin einnig til verðlagsgrund-
vallar landbúnaðarafurða og fiskverðs.
Önnur greinin fjallar um að láglaunabót-
um allt að 50 milljónum króna verði
ráðstafað til hinna lægst launuðu í
samráði við samtök launafólks. M.a.
með þessum aðgerðum á verðbólga að
verða undir 50% á næsta ári í stað
70-80%. Vill stjórnarandstaðan koma í
veg fyrir það?
Gengismunarsjóður
- ráðstöfun hans
Lögin kveða á um að gengismunur sé
lagður í sjóð sem samkvæmt nýjum
upplýsingum er áætlaður um 180 milljón-
ir króna. Þessum sjóði á að verja til
styrktar togaraútgerðinni, til loðnu-
vinnslustöðva sem berjast í bökkum
eftir aflabrestinn í loðnunni, einnig til
orkusparandi aðgerða í útgerð og fisk-
vinnslu, til lífcyrissjóðs sjómanna og til
stofnfjársjóðs fiskiskipa til lækkunar
skulda. Nú þegar hefur innheimtst
helmingur þessarar upphæðar sem runnið
hefur að mestu til togaraútgerðarinnar.
Vill stjórnarandstaðan koma í veg fyrir
önnur markmið sjóðsins með því að fella
lögin og stöðva innheimtu í hann?
Vörugjald
Eitt höfuðmarkmið bráðabirgðalag-
anna var að draga úr hinum mikla
viðskiptahalla sem ógnar efnahagslífinu
um þessar mundir. Álagning vörugjalds
á nokkrar innfluttar vörutegundir stuðl-
ar m.a. að þessu. Vart verður trúað að
stjórnarandstaðan sé á móti því að úr
viðskiptahallanum, og þar með skulda
söfnun við útlönd, dragi.
Yfírlýsing um
aðgerðir næstu mánaða
Með bráðabirgðalögunum fylgir yfir-
lýsing ríkisstjórnarinnar um ýmis mál
sem hún vill vinna að á næstu mánuðum
til þess að koma á jafnvægi í efnahagstíf-
inu og renna stoðum undir atvinnulífið
í landinu, og tryggja fulla atvinnu.
Eitt veigamesta atriðið í yfirlýsingunni