Tíminn - 02.12.1982, Qupperneq 7
FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1982.
erlent yffirllF
■ Geoffrey Prime. Staerri andlitsmyndin af honum var gerð af lögreglunni þegar verið var að reyna að hafa uppi á
kynferðisafbrotamanni. Hin er Ijósmynd sem tekin var eftir að hann var handsamaður.
Augu og eyru nútíma
njósnakerfa
■ Einn af fjölmörgum bandariskum gervihnöttum sem gegnir hernaðarlegu
hlutverki.
■ Njósnarar af James Bond-sortinni
eru forngripir. Þegar slíkir voru og hétu
læddust þeir yfir landamæri þess ríkis
sem njósna átti hjá, hittu þar sína
snuðrara og brutust síðan yfir landa-
mærin til baka með vöðvaafli og skamm-
byssu og fallegar stelpur í eftirdragi.
Upplýsingarnar sem þeir öfluðu þættu
yfirleitt ekki stórmerkar eða afgerandi á
okkar tíma mælikvarða.
Slagsmálahundar og skammbyssu-
hetjur eiga ekki lengur heima í njósna-
kerfum. Stórveldin njósna hvert um
annað með aðstoð gervihnatta og full-
kominnar rafeindatækni. Fæstir vita
hvað njósnatæki með gervihnöttum og
öðrum tilfæringum eru í raun orðin
fullkomin. Þeir sem yfir tækninni ráða
láta lítið uppi um hana. Það er helst
þegar einn og einn njósnari, sem komið
hefur sér fyrir í stjórnstöðvum þessara
kerfa, er staðinn að verki, sem ofurlítil
innsýn er veitt í þessi völundarhús.
Geoffrey nokkur Prime var nýlega
dæmdur í 35 ára fangelsi í Bretlandi fyrir
að hafa látið Sovétríkjunum í té
upplýsingar um hluta þess njósnanets.
Flann var starfsmaður í mikilli hlusturtar-
stöð í Cheltenham sem rekin er af
bresku leyniþjónustunni, og hefur náið
samband við bandarísku leyniþjón-
ustuna. Starf hans þar var að þýða þær
upplýsingar sem náðust frá Sovét-
ríkjunum af rússnesku yfir á ensku.
Prime lifði að öðru leyti smáborgaralegu
lífi með eiginkonu sinni og á lítið skylt
við þau glæsimenni, sem reyfarahöfund-
ar lýsa njósnurum í bókum sínum.
Kvennamál hans voru heldur óburðug.
Hann var með þeim ósköpum gerður að
ráða ekki við fýsn sína til ungra telpna.
Hann var eftirlýstur fyrir að ráðast á
telpur og misþyrma þeim. Þessi ónáttúra
leiddi um síðir til þess að hann var
afhjúpaður sem njósnari. Heima hjá
honum fundust tæki sem gerðu honum
kleyft að koma upplýsingum áleiðis til
sovésku leyniþjónustunnar.
Þær upplýsingar sem hann gaf voru
aðallega um hve fullkomið njósnakerfi
Bretlands og Bandaríkjanna í rauninni
er og að upplýsingunum fengnum gátu
Rússar hagað sér í samræmi við það.
Fullkomnar njósnir með aðstoð gervi-
hnatta hófust í kringum 1975. Þá var
þróunin komin á það stig, að Banda-
ríkjamenn og Bretar gátu tekið upp
símtöl og aðrar sendingar innan Sovét-
ríkjanna og milli þeirra og annarra
landa. Allt síðan 1966 hefur talsíma-
kerfið í Sovétríkjunum byggst á mikr-
óbylgjum. Það er auðvelt að fylgjast
með öllum samtölum með aðstoð
hlustunarhnatta. Þetta vissu Rússar ekki
lengi vel.
Bandaríkjamenn og Bretar gátu fylgst
með öllum samtölum milli meðlima
æðsta ráðsins og stjórnmálanefndarinnar
svo að eitthvað sé nefnt. Þá gátu þeir
hlerað samskipti hershöfðingja og fyrir-
skipanir þeirra til herdeiida sinna. Allan
undirbúning eldflaugaskota og samband
við gervihnetti var og er auðvelt að hlera.
Leyniþjónustumar sem að Chelten-
ham stöðinni standa telja að Prime hafi
gert þeim ómetanlegan skaða með því
að láta Rússum í té vitneskju um hve víð-
tækum upplýsingum var hægt að safna með
aðstoð,1 fjarskipta og gervihnatta. Með
því móti hafi þeir komið vörnum við og
það sem verra er, að þeir geta notað
þessa þekkingu sína til að koma röngum
upplýsingum á framfæri.
Myndasendingar með aðstoð gervi-
hnatta eru orðnar mjög fullkomnar.
Hægt er að beina augum myndavéla
gervihnattanna að hvaða punkti jarðar
sem menn vilja skoða, og jafnvel einnig
því sem undir yfirborði jarðar er. Augu
þessi eru alsjáandi að degi sem nóttu og
þoka og ský eru engin hindrun fyrir því
að hægt sé að fylgjast með Á þennan hátt
er hægt að fylgjast nákvæmlega með
hreyfingum herja, uppsetningu eld -
flauga, skipaferðum og svo framvegis.
Aðalmóttökustöðvar fyrir þessi fjar-
skipti eru í Cheltenhan í Englandi og í
Fort Meade skammt frá Washington.
Net gervihnatta umlykur alla jörðina og
fara sendingarnar fyrst á milli þeirra og
síðan í aðalstöðvarnar. Með þessu móti
er hægt að virða fyrir sér atburði sem
fram fara hinum megin á hnettinum.
Tölvur og aftur tölvur eru notaðar til
að vinna úr þeim aragrúa upplýsinga
sem þannig fást. En endanlega verður
maðurinn sjálfur að vega og meta
upplýsingamar og bregðast við eftir því
sem þurfa þykir hverju sinni.
Fyrir utan þær tvær stóru miðstöðvar
sem nefndar voru, em ótal minni
móttökustöðvar víða um heim. Banda-
ríkin og Bretland skipta þannig með sér
verkum, að upplýsingasvæði síðar-
nefnda ríkisins er Evrópa allt austur að
Úralfjöllum. Bandaríkjamenn kíkja á
Asíu. Kynferðisafbrotamaðurinn Prime
var þannig lykilmaður í upplýsinga-
streyminu, þar sem hann vann við að
þýða mörg mikilsverðustu skilaboðin
sem yfir var komist. Bandaríkjamenn
hafa einnig staðið njósnara að verki í
sínum móttökustöðvum og virðist seint
ætla að ganga að koma í veg fyrir
upplýsingaleka til kommúnistaríkja frá
viðkvæmustu upplýsingamiðstöðvum
Vesturlanda.
Eins og geta má nærri hafa Sovétríkin
einnig sín upplýsingakerfi í gangi og
hlera og kíkja eftir því sem þeir ráða
við. Talið er að þeir séu eitthvað á eftir
í þróun rafeindatækni, en þeir hafa verið
furðu naskir að ná öllum þeim upplýsing-
um sem þeir þurfa á að halda frá
Vesturlöndum og skósveinar þeirra ekki
legið á liði sínu við að aðstoða þá við
það.
Oddur Ólafsson
skrifar
Kjarnaborun
Tökum úr steyptum veggjum fyrir hurðir, loftræstingu, glugga,
og ýmisskonar lagnir, 2", 3", 4", 5", 6" og 7" borar.
HLJOÐLÁTT OG RYKLAUST. Fjarlægum múrbrotið, önnumst
ísetningar hurða og glugga ef óskað er. Hvert á land sem er.
Skjót og góð þjónusta.
Kjarnaborun sf.
Símar 38203-33882
BiU ileiaa i #iA Ck
CAR RENTAL
29090 ma^oa 323 □ AIHATSU
REYKJANESBn AUT 12 REYKJAVÍK
Kvöldsími: 82063 .
Nýir bílar — Notaðir bílar
Leitid ÞÚ KEMUR -
upplýsinga OG SEMUR
æOpið laugardaga kl. 10-16.
BÍLASALAN BUK s/f
SlÐUMÚLA 3-5-105 REYKJAVÍK
SÍMI: 86477
Aðalfundur
Reykjavíkurdeildar Hjúkrunarfélags íslands verð-
ur haldinn 2. des. 1982 kl. 20.30 að Hótel Sögu.
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Lagabreytingar.
3. Önnur mál.
Stjórnin.