Tíminn - 07.12.1982, Blaðsíða 14
:aa AAAaAAf.
PRIÐJUDAGUR 7. DESEMBER 1982
eftir helgina
Þingsætum
radad með
vörubfium
■ Veðurguðinn ákvað undirdánu-
legast að hafa jólaveður á búðartíma
á laugardag.
Það er að segja í höfuðstaðnum.
Er líklega kominn í kaupmannasam-
tökin. Frost var í jörðu og köld
morgunsólin lék jólalög á hjarnið, á
grýlukertin, og á jólaskrautið í
garðinum, en svört trén eru nú
fagurlega skreytt af lognfjöllum snjó
og klaka.
Þau bera þessi viðkvæmu vetrarföt
eins og ungar stúlkur á brúðarklæð-
um, því við minnstu hreyfingu geta
þau aftur breyst í þessar svörtu
beinagrindur, sem þau eru í raun
og veru, og það hringlar draugalega
í þeim í storminum að næturþeli.
Þetta hefur verið örðugur vetrar-
kafli, sem af er. Bárujárnsrok í
hverri viku, og hvað svo sem kann
að standa í bókhaldi landsins um
veður, sláum við þessu föstu.
En þrátt fyrir blíðviðrið og rýmk-
aðan opnanatíma, var engin ös í
búðum, og leggst það illa í marga,
kaupmaðurinn á Laugaveginum var
skelfíng dapur og minnti meira á
jólaköttinn í svarta frakkanum sínum
en mann sem hefur verið að græða
peninga á réttu verði.
Á sunnudag herti frostið, og
lognið dýpkaði enn meir. Gufustrók-
arnir stóðu út úr vitum gamla
fólksins, sem var á leiðinni til kirkju,
til að biðja fyrirgefningar á verðbólg-
unni, því guðs lamb er ennþá
ókeypis, þótt kominn sé nýr grund-
völlur í önnur lömb landsins.
Um helgina var mest rætt um
prófkjörin og búvöruverðið, sem
nærri má geta, en sexmannanefndin
virðist búa við aðra verðbólgu og
meiri.en aðrir landsmenn. Að vísu
er okkur sagt, að bændur hafi ekki
fengið nema 50 prósent verðbætur á
sína vinnu. En svo þegar búið er að
selja þeirra fimmtíu prósent í heild-
sölu og smá sölu, verður úkoman sú,
að búvörur hækka helmingi meira,
en nemur verðbótum á laun, og með
sama áframhaldi, hlýtur að stefna í
það, að enginn skilji íslenskan land-
búnað nema sexmanna nefndin, og
búvörur hverfi að mestu af borði
launamanna. Bilið milli tekna manna
og verðhækkana á mat, getur nefni-
lega ekki endalaust breikkað, hversu
réttur sem reikningur sexmanna
nefndarinnar og sauðkindarinnar,
kann að vera að öðru leyti.
Framboðsmál og prófkjör voru
mikið rædd um helgina. Og þá
einkum sú staðreynd að Sjálfstæðis-
menn í Reykjavík, gleymdu for-
manni sínum í óðagotinu við að
koma sínum mönnum í örugg sæti í
prófkjörinu. f venjulegri pólitík hef-
ur þetta oftar verið öfugt. Sumsé að
foringjar gleymi kjóse.ndum sínum.
Það dregur hins vegar ekki dilk á
eftir sér, nema ef vera kynni í
Norðurlandskjördæmi vestra, þar ]
sem ákvéðinn hópur virðist ætla að
snúast gegn Páli 'Péturssyni, bónda |
á Höllustöðum, vegna þess að hann
var eitthvað tregur til að leggja
kjördæmi sitt undir vatn.
Var lengur að gefa eftir en hrepps-
nefndir og menn sem áttu vörubíla,
eða voru búnir að panta sér þá vegna |
Blönduvirkjunar.
Sá sem þessar línur ritar, var á |
sínum tíma andsnúinn Páli á Höllu-
stöðum. Tel enn, að skynsamlegra
hefði verið að halda áfram með |
vatnakerfi og stórvirkjanir Þjórsár.
Þó leist mér enn verr á það að hafa
Blönduvirkjun vatnslausa, ef það ]
átti á annað borð að virkja þarna,-
Á það skal ekki lagt mat hér, hvort
sú leið, sem farin var, um skertan
vatnsforða, sé hin eina rétta. Hitt
blandast engum hugur um, að það er
sjaldgæft að þingmaður skuli halda j
sannfæringu sinni, allt eins vel þótt
einhver hafi keypt vörubíl, eða telji
það smá mál að land fari undir vátn,
því á virkjunartímanum verði vinna
ogpeningavelta. Hvað um rafmagnið
verður spyr enginn. Rafmagn hefur
ekki fast heimilisfang í kjördæmum,
heldur verður það aðeins leitt
þangað, sem brúk er fyrir það. Og ]
kostar sama, þótt einstök sveitar-
felög eigi nú helftina af Lands-
virkjun, á móti ríkinu. Ýmsir eru
þeir, sem telja prófkjörin vera orðin
hættuleg lýðveldinu og lýðræðinu, og
telja illskárra að hafa uppstillinga-
nefndir, sem áður voru sexmanna-
nefndir og forðagæslunefndir stjóm-
málaflokkanna.
Ekki skal á það lagður dómur hér.
Það er afturá móti öllu verra, ef það
fer að verða hættulegt fyrir framtíð
stjómmálamanna, ef þeir fara eftir
sannfæringu sinni á þingi. Þá blæs
ekki byrlega fyrir æm alþingis og
þjóðarinnar.
Vonandi ráða vörubílar ekki skip-
an framboðslistans í Norðurlandi
vestra.
Annað mál er það, hvort menn
kjósa að fella þingmenn í kosningum,
eða ekki. Þingmaður verður aðsætta
sig við dóm kjósenda. Ég vona því
innilega að Páll á Höllustöðum verði
ekki fyrir vörubíl þegar raðað verður
á lista Framsóknar, og er þó síður en
svo sammála honum í vatnsbúskap.
Sunnudagurinn leið hægt og skip j
heiðríkjunnar þokaðist yfir landið.
Aðventuljósin em komin í marga
glugga, enda kominn annar sunnu-
dagur í aðventu. Teikn á sól og
tungli, eins og það heitir í almanaks-
fræðunum.
Jónas Guðmundsson.
Jónas Guðmundsson,
rithöfundur skrifar
menningarmál ■ - ••• , —
ÍSLENSKA
HLJÓMSVEITIN
■ Aðrir hljómleikar íslensku hljóm-
sveitarinnar voru helgaðir Jóseph
Haydn, sem á 250 ára afmæli á þessu
ári, svo sem víða er minnzt. í því tilefni
hafði hljómsveitin fengið 6 íslenzk
tónskáld til að semja tilbrigði um stefið
úr upphafskafla 94. sinfóníu Haydns,
pákusinfóníunni. Þessi tónskáld voru
Herbert H. Ágústsson, John Speight,
Haukur Tómasson, Leifur Þórarinsson,
Atli Heimir Sveinsson, og Þorkell Sigur-
björnsson. Flest tilbrigðin gerðu tilraun
til gamansemi, fæst eða engin reyndu
trúnað við Haydn sjálfan, enda skilja
250 ár á milli þess sem eitt sinn var
framúrstefna, og nú þykir boðlegt ung-
um tónsmiðum, og í þriðja stað var
pákuslagið alræmda sumum ungu
mönnunum uppspretta innblásturs.
Næst flutti Jón Þórarinsson lítið
afmæliserindi um Haydn sem, vegna
sinnar löngu ævi var forveri Mozarts (og
raunar hinn eini samtímamanna hans í
Vínarborg, sem hann hallaði aldrei orði
á), en blómstraði jafnframt ekki veru-
lega fyrr en að Mózart látnum, með
Lundúnasinfóníum sínum o.fl. sem sam-
ið var um ug eftir aldamótin 1800.
Þá flutti Kristján Stephensen og
íslenska hljómsveitin óbókonsert í C-
dúr sem kenndur er við Haydn, einkum
í seinni tíð að því er skráin segir, en fyrri
tíma fræðimenn höfðu efazt eitthvað um
faðernið. Kristján spilaði þetta listilega
vel, enda er hann einn af okkar albeztu
hljóðfæraleikurum - einn þeirra sem
mundi sóma sér vel í nær því hvaða
hefðar-sinfóníuhljómsveit sem er.
Og loks flutti hljómsveitin sinfóníu
Haydns í D-dúr nr.104, sem er síðust og
mest sinfónía hans og sú sem kölluð er
„Lundúnasinfónían“. Hin unga hljóm-
sveit spilar yfirleitt vel, enda skipuð fólki
sem áð vísu er ungt að árum en allt í góðri
og sífelldri þjálfun - hefur ýmist nýlokið
námi eða er á Iokastigum náms - auk
þess sem í henni eru nokkrir af
öndvegisspilurum Sinfóníuhljómsveitar
íslands. Sérlega eftirtektarverður er
hinn kraftmikli leikur þeirra Eðvalds-
dætra, Sigurlaugar og Sigrúnar, sem sátu
á fremsta púlti fyrstu fiðlu, og mættu
margir eldri og reyndari fiðlarar taka sér
til fyrirmyndar. „Ef sverð þitt er stutt,
þá gakktu feti framar“, og séu strengimir
fáir verður að láta bogann bíta. Að vísu
er stundum ekki allt sem sýnist, því af
sérstökum ástæðum gat ég fylgzt sérstak-
lega með 2. fiðlu, og jafnframt því sem
ekki heyrðist annað en allt væri með
felldu, var svo að sjá sem hvert púlt væri
að spila sína rödd á köflum: meðan
fremsta dró bogann niður ýtti annað púlt
boganum upp, en þriðja púlt virtist vera
að spila hraðann staccatoskala - hér
mun vera um „sjónræn" atriði að ræða,
sem verða löguð með tímanum, en sýna
samt vissa áhuga-hljómsveitarstöðu ís-
lenzku hljómsveitarinnar.
Stjórnandi var sem fyrr Guðmundur
Emilsson, sem hvorki virðist skorta
dugnað né sjálfstraust og eru hvort
tveggja fagrir eiginleikar með ungum
mönnum. Tónleikamir voru haldnir fyrir
nær-fullu húsi í Gamla bíói, 27. nóvemb-
er.
5.12 Sigurður Steinþórsson
Viðburðarríkur laugardagur
■ Laugardagurinn 4. desember var
sérlega krefjandi fyrir þá fjölmörgu
Reykvíkinga sem tónleika sækja, því
þann dag allan gengu maraþon-tónleikar
Langholtskirkjusafnaðar, og hófust
raunar kvöldið áður, Musica antiqua
hafði konsert kl. 5 í Þjóðminjasafninu,
og Háskólakórinn o.fl. fluttu verk
Hjálmars H. Ragnarssonar í Félags-
stofnun stúdenta kl. 5 og hálf níu. Nú
er svo komið, og raunar fyrir löngu, að
ekki dugir að sækja alla tónleika
bæjarins, heldur verða menn að velja og
hafna, en þá bregður svo við, að því
fleiri sem tónleikarnir eru, þeim mun
betri er aðsóknin. Þetta mun vera angi
af menningarlegu lögmáli sem óná-
kvæmt mætti orða svo, að „það eykst
sem af er tekið“ eða „því stærra sem
ílátið er, þeim mun fyllra verður það“.
Dæmin eru hvarvetna: Umferðaröng-
þveitið vex í réttu hlutfalli við vegabætur
og hraðbrautagerð, sjúkum fjölgar í
réttu hlutfalli við lækna og skortur á
sjúkrarúmum vex með fjölda rúmanna.
Þetta er allt saman hluti af því sem á
vísindamáli nefnist hagvöxtur.
Maraþontónleikar
Við sátum liðlega tvo tíma á mara-
þontónleikunum, og sannfærðumst um
það að ekki veitti af hitalögn í Langholts-
kirkju ef einhverjir eiga að fást til að
hlýða á guðsorð í því húsi yfir hávetur-
inn. Þar tók hvað við af öðru, og var vel
fagnað, enda flest sæti setin. Stemmning-
in var skemmtilega losaraleg og minnti
á „music halls“ í Frakklandi og Bretlandi
á síðustu öld, þar sem menn komu og
fóru að vild, reyktu og snökkuðu saman,
og þögnuðu aðeins þegar aðalsöngkonan
söng lykilaríuna, eða smellnasta
sönginn. Að vísu voru menn stórum
alvarlegri í Langholtskirkju, nema börn-
in sem þarna hlupu um í torfum svo sem
sæmir vel í tilvonandi guðshúsi, því
frelsarinn segir á einum stað: Leyfið
börnunum að koma til mín. Þá hafði
hann verið að halda ræðu úti á
víðavangi, en mæður héldu að börnin
trufluðu samkomuna, ranglega, eins og
kom í ljós.
Musica Antiqua
Frank Sinatra segir “When I was
thirty-five, it was a very good year.“ En
ég segi: „afbragðsár var 1685", því þá
fæddust bæði Jóhann Sebastían Bach og
Georg Friedrich Handel. Hér á íslandi
urðu ekki jafnmarkverð tíðindi svo ég
inuni; þó varð eldgos í Kverkfjöllum og
hlaup í Jökulsá á Fjöllum, og það ár
fæddist Jón Sigurðsson sá sem orti
Tímarímu, en í henni segir í mansöng:
Hverfult lukkuhjólið er,
hamingju einn þó næði,
ávaUt fyrir augum mér
eins og léki á þræði.
Bach og Hándel þykja mér fyrstir
„nútímatónskáldanna", en Telemann,
sem fæddist 1681, hins vegar í hópi
fornmanna. Varla er þetta þó raunveru-
leg skipting, en um þessar mundir urðu
miklar framfarir í hljóðfærasmíð, sem
vafalaust höfðu sín áhrif á tónsmíðar,
og sitthvað annað kann að hafa komið
til. En þess er auðvitað að gæta, að 100
ár eru milli Bachs og Beethovens
(f. 1770), og á milli þeirra eru m.a.
Haydn (sem á 250 ára afmæli í ár) og
Mózart. Þannig verða engar stökkbreyt-
ingar, heldur stþðug þróun í 300 ár.
Musica antiqua hélt þriðju tónleika
vetrarins í húsi Þjóðminjasafnsins við
Hringbraut á laugardaginn (4. desem-
ber) og flutti nú fimm verk, tvö eftir
Telemann, tvö eftir Hándel, og eitt eftir
Bach. Að þessu sinni lék Helga Ingólfs-
dóttir á hinn nýja sembal sinn, hinn
fullkomnasta í landinu - gott ef ekki
heiminum - Camilla Söderberg á alt-
blokkflautu, Ólöf Sesselja Óskarsdóttir
á víólu da gamba, og Michael Shelton á
barokk-fiðlu. Því markmiði er þá náð,
að allir spili á forn hljóðfæri, eða a.m.k.
eftirlíkingar af þeim, en á því byggist
það að réttur hljómur og styrkleikahlut-
föll náist í þessari fíngerðu tónlist.
Anddyri Þjóðminjasafnsins hentar
sérlega vel til þessa flutnings, með
myndum löngu dauðra preláta hangandi
uppi á veggjum, og hljómburði vel
hæfandi þegar salurinn er þétt setinn,
eins og var á þessum tónleikum. Því
áhugi á barokk-tónlist fer ört vaxandi
hér sem annars staðar. Auk þess hafði
safnvörður lagt til kerti til að lýsa
listafólkinu og magnaði það enn and-
rúmsloftið.
Fjórða verkið á tónleikunum var
Sónata í E-dúr eftir Bach fyrir fiðlu og
sembal. Ég spurði Michael Shelton í
hverju barokk-fiðlan væri frábrugðin
nútímafiðlum, en fiðla hans er frá því
um 1700. Hann sagði nýrri fiðlurnar hafa
lengri háls, og þess vegna vera hljóm-
meiri, en á barokkfiðlunni eru strengirn-
ir fremur slakir. Þetta kom vel fram í
Sónötunni, sem var listilega leikin af
þeim Helgu Ingólfsdóttur og Shelton,
því þegar við átti spilaði fiðlan svo
„fárveikt“ að sérhver nóta sembalsins
heyrðist greinilega. En Helga sagði það
einmitt vera aðal hins nýja sembals hve
hreinar nóturnar væru og vel aðgreindar,
auk þess sem hann hefur sérstaka rödd,
dolce, sem ekki finnst í öðrum sembal-
tegundum.
Skemmtilegasta raddsetningin var
annars með öllum fjórum hljóðfærum,
þar sem semball og víóla da gamba
mynda svonefnda grunnbassa, en alt-
flauta og fiðla leika laglínuna. Því gömlu
mennirnir kunnu vel að meta fjölbreytni
í tóngerð ekki síður en hljómum, og
fiðlan og flautan skapa einmitt andstæð-
ur í tóngerð. Tilraun Telemanns með
flautu og einsama víólu da gamba
(Sónata í B-dúr) þótti mér ekki takast
eins vel, þótt virðingarverð væri, kné-
fiðla þessi virðist njóta sín best sem hluti
af grunnbassanum.
Tónleikar Musica Antiqua eru undan-
tekningarlaust sérlega góðir, skemmti-
legir og almennt mannbætandi, og fyrir
allt þetta ber að þakka.
Nýjasta nýtt
Laugardaginn 4. desember voru flutt
þrjú verk eftir Hjálmar H. Ragnarsson
í Félagsstofnun stúdenta við Hringbraut.
Fyrst flutti Kór Dómkirkjunnar í
Reykjavík Gloriu undir stjórn Marteins
H. Friðriksson, síðan lék tríó Rómönzu,
og loks söng Háskólakórinn Canto
undir stjórn tónskáldsins sjálfs, stjórn-
anda síns.
Kór Dómkirkjunnar flutti Gloriu fyrr
í haust niðri í Dómkirkju sama kvöldið
og íslenska óperan frumsýndi Töfra-
flautuna svo þessi endurtekning var
sérlega kærkomin. Marteini Friðrikssyni
hefur tekist að koma saman furðulega
góðum kór og æfa þarna upp mjög erfitt
verk, sem var áhrifamikið í flutningi.
Gloria notar að einhverju leyti hinn
kaþólska messutexta og sumir veittu því
athygli, að ýmsu var þar við snúið, t.d.
er upphafs- og endakaflinn Gloria in
excelsis (dýrð sé guði í upphæðum)
sunginn dapurlega - en hvað snertir það
okkur, sem kunnum ekkert í þessu hvort
sem er?
Næstu fluttu þeir Martial Nardeau,
franskur flautuleikari, Einar Jóhannes-
son (klarinett) og Snorri Sigfús Birgisson
(píanó) Rómönzu frá 1981; við heyrðum
hana víst fyrst í fyrra á Myrkum
músíkdögum. Þessi Rómanza er skelfi-
lega áhrifamikil, nístir gegnum merg og
bein bæði í eiginlegum og óeiginlegum
skilningi, og flutt: af mikilli snilli á
þessum tónleikum. Hún var frumflutt á
tónleikum f Stokkhólmi 1981, en kunn-
ugir segja mér, að íslensk nútímatónlist,
bæði „æðri tónlist“ og „popp“, þyki
langt á undan því sem frændur vorir á
hinum Norðurlöndunum séu að bauka
við, enda viti þeir það sjálfir og þyrsti í
fréttir héðan. Og kannski eitthvað sé
hæft í því.
Og síðast frumflutti Háskólakórinn,
undir stjórn Hjálmars H. Ragnarssonar,
Canto við texta úr Gamla testamentinu.
Hjálmar hefur snúið kórstjórn sinni upp
í stórsigur: hann hefur efnivið í Háskóla-
kórnum, sem vafalítið er hinn besti sem
völ er á - ungt og vel menntað fólk, sem
margt hvert hefur lært sitthvað í lónlist.
Hjálmar hefur þama að vissu leyti
aðstöðu svipaða og Bach hafði þegar
hann var í Köthen, eða Haydn hjá
Esterházy, sem hann kann að notfæra
sér. Hann getur því samið ný og
spennandi söngverk fyrir Háskólakór-
inn, og þarf litla vinnu að leggja í
Gaudeamur igitur og annan sjálfsyngjandi
skyldusöng. Enda var aukalagið ekki af
verri endanum, „lítil fimmföld fúga eftir
Bach“. Ég spái Hjálmari og Háskóla-
kórnum mikilli framtíð, og trúi því að
aðrir kórstjórar og hljómsveitarstjórar
muni í vaxandi mæli fyigja þessu 300 ára
gamla fordæmi.
5.12. Sigurður Steinþórsson