Tíminn - 10.12.1982, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1982
J''ÍJ'Í!
fréttir
Iðnaðarráðherra vill reka álviðræðunefnd eins og
RÚSSNESKT HÆNSNABÚ
segir Guðmundur G. Þórarinsson Bréf frá Alusuisse
■ - Ég xtla ekki að sitja í einhverri
viðræðunefnd fyrir aftan iðnaðarráð-
herra á meðan hann situr hvern viðræðu-
fundinn af öðrum með fuiltrúum Alus-
uisse þar sem hvorki gengur né rekur og
hann hefur ráð okkar og tillögur að
engu. Ég vil ekki sitja í álviðræðunefnd
sem iðnaðarráðherra rekur eins og
rússneskt hænsnabú. Þetta sagði Guð-
mundur G. Þórarinsson í snörpum
umræðum á Alþingi í gær, en þar var til
iimræðu utan dagskrár sú ákvörðun
hans að segja sig úr nefndinni. Hjörleifur
Guttormsson kvaðst munu leggja fram
tUlögu í ríkisstjóminni um einhliða
aðgerðir af hálfu íslendinga í deilumál-
unum við Alusuisse.
Hjörleifur Guttormsson iðnaðarráð-
herra hóf umræðuna og sagði að óvænt
sýning hefði verið sett á svið er fulltrúi
Framsóknarflokksins í álviðræðunefnd
hafi komið fram í sjónvarpi og skýrt
alþjóð frá að hann væri hættur störfum
í álnefndinni og átaldi ráðherrann
fréttamann sjónvarps fyrir einhliða frá-
sögn af máli þessu.
Hann sagði Guðmund hafa valið sér
það hlutskipti einn manna að hlaupa
undan merkjum í álviðræðunefnd, og
borið því við að hann hafi ekki fengist
til að bera fram tillögu, sem hann, þ.e.
Guðmundur hafi reifað í viðræðunefnd-
inni og haldi því fram að tillagan hafi
fengið meirihlutafylgi í nefndinni. En
engin slík tillaga hefur borist frá
nefndinni á mitt borð, sagði iðnaðarráð-
herra.
Hjörleifur sagði að þegar tillagan var
borin fram hafi fulltrúar Alusuisse ekki
aðeins hafnað þeirri kröfu að verða við
neinni hækkun á orkukverði, heldur
einnig farið fram á að fá nýjan aðila til
að stækka álverið og fá lækkaða kaup-
skyldu á raforku um 50%.
- Það sem verið er að fara fram á,
sagði ráðherra, er hækkun á rafork-
uverði til álversins í Strauimsvík um
20%, sem gerð er tilllaga um að reynt
verði að ná fram sem áfangahækkunum,
gæfi á einu ári í auknar tekjur til
Landsvirkjunar 1.7 millj. dollara á næsta
ári.
Tekjurýrnun
Lækkun á kaupskylduákvæði á orku-
samningnum við Landsvirkjun, ef fyrir-
tækið hagnýtti sér það mundi nema
rýrnun á tekjulið Landsvirkjunar sem
nemur 3 millj. dollara. Guðmundur G.
Þórarinsson hefur eflaust ekki ætlað sér
að niðurstaða úr viðræðunum við Alus-
uisse gengi þannig eftir. Hann er með
vonir unt það að ef gengið verður til
viðræðna á þessum grundvelli, þá væri
hægt að fá fram leiðréttingu á raforku-
verði með samningum, en tryggingu
fyrir slíku hefur hann engar.
Þær viðræður sem fram hafa farið að
undanförnu við Alusuisse, þar sem
gengið hefur verið eftir því við fyrirtækið
hvort og hve mikið það væri reiðubúið
að ganga á móts við okkar sanngirnis-
kröfu, hafa ekki borið vott um það, að
þeir séu reiðubúnir að gera það að neinu
leyti, þrátt fyrir að þeir segi í orðsend-
ingu til íslendinga um að þeir séu
reiðubúnir að ræða við okkur um
endurskoðun á raforkuverði með tilliti
til samninga um raforkuverð til álvera í
Evrópu og Ameríku, og að teknu tilliti
til samkeppnisaðstöðu ísal.
20% hækkunin sem Guðmundur G.
Þórarinsson er að stinga upp á og gera
kröfu um að ég beri fram við Alusuisse
á meðan þeir eru með gagnkröfu, sem
svarar til 2 aura hækkunar á kílówatt-
stund, á sama tíma og almenningsraf-
veitur kaupa kílówattstundina á hátt í
50 aura.
Breytt víglína
En það sem er alvarlegast í þessu máli
er að hér hleypur fulltrúi stærsta stjórn-
arfloksins undan merkjum á úrslita-
stundu þegar verið er að takast á um
íslenska hagsmuni í þessu máli og færir
víglínuna frá því að vera á milli fslands
og Alusuisse í það að vera víglína ísland
- fsland, átök hér innanlands um
málsmcðferð oa efnisatriði.
Ég bar fram eftirfarandi tillögu fram
á síðasta fundi með fulltrúum Alusuisse:
Til að unnt sé að hefjast handa um
alhliða samningaviðræður um óleyst
atriði milli aðilanna með það að mark-
miði að ná sáttum í vinsemd og koma
samskiptum aðila í eðlilegt horf hafa
aðilar orðið ásáttir um eftirfarandi.
ísland fellst á málsmeðferð þá sem
Alusuisse hefur gert að tillögu 10. nóv.
Öllum lögfræðilegum deildum aðila
verði vísað, sem lúta að skattalegum
skuldbindingum ísal, til úrskurðar aðila
og samþykki að hefja nú þegar sameigin-
legar undirbúningsaðgerðir í því skyni.
Alusuisse samþykkir þá einnig það
sjónarmið að réttmætt sé að leiðrétta
orkuverð til ísaal og er reiðubúið að
hefja nú þegar samningaviðræður um
endurskoðun rammasamningsins og
samþykkir verulega áfangahækkun á
núverandi raforkuverði til að sýna að
fyrirtækið byrjar samningaviðræður í
góðri trú þegar í stað varðandi endur-
skoðun rammasamningsins.
Báðir aðilar lýsa því yfir að þeir eru í
hvívetna reiðubúnir að ræða og taka upp
samningaviðræður um öll atriði varðandi
framtíðarrekstur ísal og samskipti Alus-
uisse og íslands. Þetta nær til allra atriða
sem aðilar hafa þegar sett fram eða
kynnu að setja fram meðan á viðræðum
stendur.
Nei, og aftur nei
Þessi tillaga var borin fram af íslands
hálfu á þriðjudagsmorgni. Viðbrögðin
voru nei og aftur nei um að fallast á
grundvallarviðhorf að raforkuverð ber
að hækka og að fallast á verulega
áfangahækkun á raforkukverði gegn því
að deilumál um lögfræðilegan ágreining
og fortíðinaog skattalega meðferð færi
til úrskurðar aðilanna.
Að lokum sagði iðnaðarráðhera, að
hann mundi í framhaldi af því sem gerst
hefur gera tillögur um það innan
ríkisstjórnarinnar í næstu viku að íslend-
ingar grípi til þeirra ráða sem helst eru
tiltæk, við grípum til einhliða aðgerða í
þessu máli til hækkunar á raforkuverði
ef ekki verði orðið við okkar lágmarks-
sanngirniskröfum. Og þá að sjálfsögðu
til að innheimta þau gjöld sem okkur ber
með réttu vegna vantalins hagnaðar
Álversins á undanförnum árum.
Enginn árangur
Guðmundur G. Þórarinsson tók næst-
ur til máls og sagði að öllum ætti að vera
Ijóst að árangur af 2 ára viðræðum við
Alusuisse um hækkun raforkuverðs sé
næsta lítill. Þrátt fýrir marga fundi
hefur hvorki gengið né rekið allan þann
tíma.
Álviðræðunefnd sem á samkvæmt
nafni sínu og skipunarbréfi að annast
viðræður við Alusuisse um þessi deilu-
mál, hefur ekki tekið þátt í viðræðum
við Alusuisse eða ísal á þessu ári. Hins
vegar hefur ráðherra átt nokkra við-
ræðufundi við Alusuisse um það nánast
hvort að viðræður skuli teknar upp.
í þessari nefnd getur gengið á ýmsu
og margt verið rætt sem að alþjóð er
ekki kunnugt um. í upphafi starfs
nefndarinnar varð það samkomulag að
starf hennar skyldi vera trúnaðarmál.
Þess vegna hafa menn lítið fylgst með
því sem þar hefur gengið á.
Þegar iðnaðarráðherra átti viðræður
við Alusuisse s.l. vor þá voru niður-
stöður þær hjá honum, að enginn
grundvöllur væri til samninga við sviss-
neska álhrigninn. - Ég vil ítreka það hér
að mál málanna í sambandi við þessa
samninga er að fá raforkuvcrðið
hækkað.
Ráðherra stóð nánast einn að þessu
viðræðum. Álviðræðunefnd tók ekki
þátt í þeim. Hún fékk aftur á móti
upplýsingar frá ráðherra um niður-
stöður þeirra viðræðna og það sem þar
fór fram. Þær voru á þann veg að enginn
grundvöllur væri fyrir frekari samning-
um. Árangur var enginn. Með þá
niðurstöðu að leiðarljósi hélt álviðræðu-
ncfnd áfram að vinna.
Síðan berst bréf frá þessum svissneska
álhring. Þar var lagt til að deilumál
varðandi fortíðina verði lögð í gerð. Þar
verði skorið úr um lagalegan ágreining
í deilunni. Tekið var fram að ef gert
verði upp um deilumálin á þennan hátt
séu þeir tilbúnir að taka upp samninga
um hækkun raforkuverðs og endur-
skoðun á skattareglum, jafnframt um
stækkun álversins, um fleiri eignaraðila
og eignaraðild íslendinga að álverinu.
En út úr fundum iðnaðarráðherra
með þessum mönnum kemur ekki annað
en að ekkert sé hægt að komast áfram
með þessa samninga, og svo fáum við í
hendur bréf sem hljóðar á þennan hátt.
- Mér er spurn sagði Guðmundur,
hvort menn telji það frágangssök að taka
upp viðræður án nokkurra skuldbind-
inga, á þeim grundvelli sem þetta bréf
gerir ráð fyrir.
Miklar umræður voru um þetta bréf í
álviðræðunefnd. Menn voru þeirrar
skoðunar að þarna væri kominn fram
jákvæður grundvöllur til að hefja samn-
ingaviðræður á, sem að sjálfsagt væri að
láta reyna á. Auðvitað var sjálfsagt að
láta einnig reyna á hvort hægt væri að
fá fram einhverja jákvæða viðræðu-
punkta áður en samningaviðræður
hæfust. Einkum var rætt um hvort hægt
væri að fá Alusuisse til að fallast á
einhverja hækkun á raforkuverði þá
þegar, áður en samningaviðræður hæfust
til að sýna góðan vilja til samninga. Og
hvort hægt væri að fá Alusuisse til að
fallast á tímasetningu, hvenær nýr
raforkusamningur tæki gildi áður en
eiginlegar samningaviðræður hefjast, og
þar með reyna að tryggja tslenska
hagsmuni.
Með þessi skilaboð fór iðnaðrráðherra
síðan á fund fulltrúa Alusuisse 22. nóv.
Þær viðræður snérust um það hvort hefja
ætti viðræður á þeim grundvelli sem hér
er um að ræða. Niðurstöður ráðherra,
sem hann skýrði nefndinni síðan frá
voru þær, að engin leið væri að ræða við
þessa erlendu menn um þessi atriði og
þeir virtust ekki meina neitt með því sem
í bréfi þeirra stæði, engu hefði þokað
áframenþó hefði verið ákveðinn annar
fundur 6-7. des.
Viðræðurnar hófust og álviðræðu-
nefnd fékk þau skilaboð frá iðnaðarráð-
herra að kvöldi 6. des., að enginn
grundvöllur væri til viðræðna við þessa
erlendu aðila. Þeir vildu ekki hækka
orkuverð og þeir vildu ekki ganga til
móts við sjónarmið íslendinga á nokkurn
hátt, en hefðu uppi ýmsar kröfur.
Tillögur rangtúlkaðar
Það var á þessu augnabliki sem ég
ákvað að leggja fram ákveðnar tillögur
í álviðræðunefndinni, sem í nokkrum
punktum miðuðu að því að opna
samningaviðræður. Ég kynnti þessar
tillögur í álviðræðunefndinni. Fyrsta
atriðið var að Alusuisse féllist á 20%
hækkun á orkuverði 1. febr. áður en
nokkrar viðræður færu af stað, eingöngu
til að sýna santningsvilja. En þá yrðu
hafnar viðræður um raforkuverðið á
grundvelli þess orkuverðs sem greitt er
í Evrópu og Ameríku og samkeppnisað-
stöðu íslands.
Þetta atriði hefur iðnaðarráðherra
leyft sér að rangtúlka á allan veg, bæði
í ræðu sinni hér og í hádegisfréttum í
útvarpi. Hann nánast leggur það út bæði
í útvarpi og hér að ég sé að leggja til að
samið sé við Alusuisse um 20% hækkun
á orkuverði.
- Hvers konar málstað hafa þeir
menn sem þannig þurfa að hagræða
sannlcikann í fjölmiðlum og vita þó
gjörla betur. Er það líklegt eftir allt það
sem á undan er gengið að sá sannleikur
sem iðnaðarráðherra hefur borið okkur
í álviðræðunefnd af viðræðum við Alu-
suisse sé eitthvað í þeim dúr sem sá
sannleikur sem hann ber á borð varðandi
þá tillögu sem ég hef lagt fram. Ef svo
er þá er ekki von á góðu. Þessi hækkun
sem ég stakk upp á er eingöngu á
orkuverði strax til þess að Aluisse sýndi
það að þeir vildu ganga til samninga um
hækkun raforkuvcrðs með góðum vilja.
Þetta veit iðnaðarráðherra vel, en í ræðu
sinni samtvinnaði hann að á móti hafi
komið krafa frá Aiusuisse um að lækka
kaupskylduna um 50% á ári. En
iðnaðarráðherra kaus að túlka það svo
að það færi algjörlega saman, svo að
nánast fólst það í orðum hans að í minni
tillögu væri það fólgið að fallið skyldi frá
kaupskyldunni sem nemur 50%. Þetta
er ekki vænlegur málflutningur. Ég verð
að segja það að ég er gjörsamlega
undrandi á þessum málflutningi ráð-
herra.
Sannleikanum hagrætt
Guðmundur rakti síðan helstu atriði
tillögu sinnar og saði að í henni væru
fjölmargir fyrirvarar, sem að fullu
tryggja rétt íslendinga á allan hátt.
Meðal tillagna er að Alusuisse fái að
taka inn nýjan hluthafa, en nú telur
iðnaðarráðherra það slæmt mál en
sjálfur gerði hann kröfu um það í
upphafi deilunnar, að nýjr aðilar yrðu
teknir inn í rekstur ísals.
- Nú er þetta talið slæmt mál af minni
hálfu, þótt að á sínum tíma hafi verið
reynt að fá fleiri aðila til að tryggja
rekstur ísal og hafa ábyrgð þar líka auk
’þessara aðila, ég vil segja allt að því
glæpamanna sem að iðnaðarráðherra
telur sig eiga við í ísal. Það má enginn
koma þarna nærri aðrir en þessir menn
sém hann á engan hátt getur samið við.
Heldur leyfir hann sér að túlka mínar
tillögur þannig að ég hafi farið fram á
það að finna einhvern nýjan hluthafa
sem ætti 50% eignaraðild. Hvaðan hefur
iðnaðarráðherra þetta?
Enn á ný sér ráðherrann sig tilknúinn
til að rangtúlka mínar tillögur til þess að
hagræða sannleikann. Málstaðurinn er
ekki betri en það, en hann sér sér engan
veginn fært að gera þessar tillögur að
umræðuefni hér eins og hún er sér
ráðherra sig tilknúinn til að rangtúlka
mínar tillögur tili þess að hagræða
sannleikann og bæta sinn málstað. Er
málflutningurinn honum til stórrar van-
sæmdar.
Iðnaðarráðherra segir í blaðaviðtaii
að í tillögum mínum felist margs konar
fríðindi fyrir fsal. Getur hann gcrt grein
fyrir þeim fríðindum?
Ingi R. vildi 25%
Þegar ég kynnti tillögur mínar í
álviðræðunefnd var vel tekiö í þær og
voru lagðar þar til breytingartillögur af
nefndarmönnum. M.a. gerði Ingi R.
Helgason fulltrúi Alþýðubandalagsins
nokkrar breytingartillögur. Meðal þeirra
var að í stað 20%, sem iðnaðarráðherra
telur óalandi, og rangtúlkar á allan hátt,
komi 25%.
Það var meirihluti fyrir því í álvið-
ræðunefnd að leggja fram slíkar hug-
myndir, sem ráðherra legði síðan fram
í viðræðum við Alusuisse, án þess að
binda hendur hans á nokkurn hátt.
En tillögurnar voru ekki lagðar fram
og hér stendur iðnaðarréðherra og getur
nánst ekki greint frétt eða sagt frá í
neinu aðalatriði. Ég hlýt enn að spyrja
hvort það skyldi allt vera satt sem hann
segir okkur frá viðræðum sínum við
Alusuisse eftir að verða vitni að hvernig
hann túlkar mínar tillögur?
Meirihluti nefndarinnar var því hlynnt-
ur að ráðherra legði fram ákveðnar
tillögur í viðræðunum. Ég legg áherslu
á að mínar tilögur bundu á engan hátt
hendur íslendinga.
Ég lýsti því yfir að ef engar ákveðnar
tillögur í þessum dúr kæmu fram á
síðasta fundi iðnaðarráðherra og Alus-
uisse teldi ég að grundvöllur fyrir
samstarfi í álviðræðunefnd væri
brostinn, og ég mundi segja mig úr henni
og lýsa allri ábyrgð á hendur iðnaðarráð-
herra varðandi framgang samningavið-
ræðnanna.
Þetta vissi ráðherra og vildi þrátt fyrir
það ekki taka nokkurt tillit til þess eða
leggja fram tillögur sem gátu ekkert falið
í sér nema ávinning fyrir okkur og væru
á engan hátt skuldbindandi fyrir fslend-
inga, og reyna að opna samningavið-
ræður.
-Ég ætla ekki að sitja í einhverri
álviðræðunefnd fyrir aftan iðnaðarráö-
Hjörleifur Guttormsson.
■ Guðmundur G. Þórarinsson
herra á meðan hann heldur hvern
viðræðufundinn með Alusuisse aföðrunt
um það hvort að viðræður eigi að
hefjast. Og sammtar okkur síðan upp-
lýsingar ,.f fundunum eftir því sem
honum sýnist, og kalla það þjóðarsam-
stöðu sem honunt dettur í hug að túlka
af fundunum með Alusuisse. Ég ætla
ekki að sitja í einhverri nefnd sem
iðnaðarráðherra ætlar að reka eins og
eitthvert rússneskt hænsnabú. Það er
ábyrgðarhluti að bera lengur ábyrgð á
því hvernig iðnaðarráðherra heldur á
þessu máli.
Nú tilkynnir hann að hann kunni ráð
sem duga. Það skyldi þó aldrei vea að
hann skyldi verða búinn að undirbúa
einhliða aðgerðir og hafi ekki haft
nokkurn áhuga á að semja, eða reyna
að koma samningaviðræðum á? Ég
útiloka ekki að við þurfum að grípa til
einhliða aðgerða í þessu máli, en fyrst
verður að reyna samningaleiðina til
þrautar.
-Meginmálið er að árangur náist í
þessu máli en ekki áróður.
- Það þarf þjóðarsamstöðu um hags-
muni íslendinga en ekki þjóðarsamstöðu
um Hjörleif Guttormsson.
Kjartan Jóhannsson sagði að Guðm-
undur hafi í raun lýst yfir vantrausti á
Hjörlcif Guttormsson með fulltingi síns
flokks og að grundvöllur fyrir áframhald-
andi starfi álviðræðunefndar væri
brostinn. Hann las samþykkt sem þing-
flokkur Alþýðuflokksins gerði um
málið.
Hún er svohljóðandi: Þingflokkur
Alþýðuflokksins telur óhjákæmilegt að
viðræðunefnd við Alusuisse undir for-
ræði iðnaðarráðherra verði nú lögð
niður eftir að fulltrúi Framsóknarflokks-
ins hefur sagt sig úr nefndinni og lýst
vantrausti á forystu iðnaðarráðherra.
Þingflokkur Alþýðuflokksins telur rétt
að nú verði skiþuð sérstök santninga-
nefnd sem fari með samningaumleitanir
við Alusiusse undir forystu aðila sem
nýtur óskipts trausts ríkisstjórnarinnar
og sé tilnefndur af hennar hálfu.
Kjartan taldi eindregin meirihluta á
Alþingi fyrir að rcyna til þrautar að ná
samkomulagi í málinu, en ríkisstjórnin
verður að gera upp hug sinn. Hún eigi
aðeins tveggja kosta völ, að fóma
ríkisstjórninni fyrir Hjörleif eða fórna
Hjörleifi fyrir ríkisstjórnina.
Friðrik Sophusson sagði Sjálfstæðis-
‘flokkinn hafa verið óánægðan með störf
álviðræðunefndar um langa hríð, en
ríkisstjórnin hafi algjörlega hundsað
viðhorf sjálfstæðismanna til þessara
mála. Friðrik sagði að augljóst væri að
skipa yrði aðra saminganefnd ef ríkis-
stjórnin kjósi samstarf við aðra flokka
um málið, en sagði að í þeirri nefnd yrði
að vera fullt jafnræði milli þingflokka.
Þeir Hjörleifur og Guðmundur töluðu
á ný og báru hvorn annan sökum.
Iðnaðarráðherra sagðist bera áframhald-
andi ábyrgð á þessu máli og ætlaði ekki
að hlaupast undan henni. Guðmundur
sagðist efast meira og meira um að
iðnaðarráðherra hafi nokkru sinni ætlað
sér að semja, enda er hann tilbúinn með
einhliða aðgerðir sem hann ætlar að
leggja fyrir ríkisstjórnina innan tíðar.