Tíminn - 10.12.1982, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1982
„Hlutverk verðtryggingar, tryggingar á öllum
greiðslum, hlýtur fyrst og fremst að vera það að
sýna og sanna þessum ótrúlega stóra hópi fólks,
sem aldrei skilur neitt fyrr en það rekur sig á, að
ein leið er til og aðeins ein leið: að stöðva
verðbólguna og halda henni síðan í skefjum - allt
annað leiðir fyrr eða síðar í strand“.
Oss varð líka gott af, er fulltrúi
Hugsjónarflokksins hinn þrifalegasti og
formaður bankaráðs léttur í spori og
dindilfættur,.þegar hann hleypur stigana
sem unglamb væri, á leið til funda í
ráðinu.
Eins og yður er að sjálfsögðu kunnugt
þá eru miklar verðbreytingar um þessar
mundir. Getum vér ekkert að því gert,
að sá hluti lánsins frá yður, sem oss var
gert að varðveita í frysti Seðlabankans,
þ.e. a.s. dindilinn af lambinu yðar - og
vér leyfum oss að fullyrða, að hefur verið
þar vel geymdur - er nú að verðmæti
jafn hinu upphaflega láni að meðtöldum
vöxtum og vaxtavöxtum. Pannig gerum
vér nú upp við yður að fullu með því að
senda yður til baka dindilinn, beint úr
frystigeymslunni.
Vér þökkum yður kærlega fyrir við-
skiptin og væntum þess að eiga jafnan
góð og heiðarleg skipti við yður á sama
grundvelli.
í bankaráði Landsbankans á hey-
önnum nítján hundruð og nokkuð.
Yðar einlægir
Lúlli og Kiddi
hvort sem sótt var á áraskipum. þil-
skipum eða vélbátum.
Erfitt er að taka einn kafla fram vfir
annan og segja að hann sé bestur.
Mörgum munu vafalaust verða minnis-
stæðar frásagnirnar af brimlendingum
við Snæfellsnes. þar sem tíðum var
aðeins ein bára er skildi á milli lífs og
dauða og ekki er að efa, að þeir, sem
kunna að meta frásagnir af harðræðum
á sjó muni lesa kaflann um hrakningana
á Guðrúnu Hafnarfjarðarsér til mikillar
ánægju. Eru þessir þættir ágætlega
samdir, frásögnin hispurslaus og aldrei
ofgerð.
Sá sem þessar línur ritar kunni vissulega
vel að meta þessa kafla, en þó kaflana
um síldveiðarnar fyrir Norðurlandi og
útilegubátatímann á ísafirði svnu best.
Þar er fjallað um þætti úr atvinnusög-
unni. sem nú eru horfnir og koma
sennilega aldrei aftur. Þess vegna er það
dýrmætt að eiga af þeim sem flestar
sannorðar og skýrar frásagnir.
En þótt þessir kaflar hafi verið nefndir
.Verðtrygging - hávextir
Já, Árni Johnsen, þá er ráðin gáta um
sauðaþjófnað vorra daga, svona er
þetta, svona hefur þetta verið um hríð,
- og berðu mig ekki fyrir því heillin, þá
yrði ég rekin út hvíta húsinu eða
hækkaður í tign, hvorugur kosturinn
góður. Vissulega er nokkuð breytt síðan
verðtrygging var upp tekin, og nær sú
breyting þó langtum' of skammt. Það
vantar enn, sem mest reiða á, að hinir
stóru, einmitt stórkapitalistarnir, þeir
sem einir hafa í hendi sér að drepa
verðbólguna, fái því aðeins risið undir
lántöku, að verðbólgan sé á núlli. En að
þessu tilskildu mega þeir mín
vegna fá vaxtalaus lán, jafnvel gjafir:
mínusvexti. Að einhverju marki, ef
menn yrðu að ríghalda í einhverja
vitleysu áfram.
Nú kvarta sumirum háavexti. Hverjir
eru það? Hver skyldi vera fortíð þeirra
aðila, sem kvarta um háa vexti? Hafa
þeir „gert út á“ verðbólguna, meðan það
viðskiptasiðferði var óheft og óátalið?
Man ég rétt, að einhver fulltrúi sjávarút-
sérstaklega má enginn skilja það svo sem
aðrir kaflar bókarinnar séu síður læsileg-
ir, fjarri því. Bókin er öll einkar læsileg
og fróðleg og sem heild gefur hún góða
mynd af lífsbaráttu þess tíma. sem hún
fjallar um, og er þannig merk heimild.
ekki aðeins um sögumanninn sjálfan,
heldur einnig um marga aðra, sem
störfuðu með honum eða að samskonar
störfum.
Allur frágangur bókarinnar er með
ágætum og nú er bara að bíða næsta
bindis, sem vonandi kemur aö ári.
Jón Þ. Þór.
•
Jón Þ. Þór skrifar um bækur é/1* fpfi
vegs hafi í haust játað fullum fetum og
skýrum orðum að sá atvinnurekstur hafi
verið „gerður út á verðbólguna", og ef
ekki ætti að halda því áfram, yrðu hann
að fá „aðra fyrirgreiðslu"? Gæti þetta
átt við um fleiri? Meðan sum lán, t.d.
afurðalán, bera um 30% vexti, verð-
tryggðir reikningar um 50% og hin frægu
spariskírteini enn meira, væri ekki
undarlegt að einhverjum þætti freistandi
að gera út á þessi mið, ef það reyndist
framkvæmanlegt. Sumir telja að svo hafi
verið, aðrir ekki. Er hægt að sannprófa
slíka hluti? Augljós er háskinn af slíku
hringli með vexti og verðtryggingu, og er
mál að linni.
Ég ítreka, að það hlýtur að vera
athyglisvert, hverjir kveina yfir aðgerð-
um, sem stefna í heilbrigðara form. Ég
árétta ennfremur það sem bent var á á
fundinum, að hlutverk verðtryggingar,
tryggingar á öllum greiðslum, hlýtur
fyrst og fremst að vera það, að sýna og
sanna þessum ótrúlega stóra hópi fólks,
sem aldrei skilur neitt fyrr en það rekur
sig á, að ein leið er til og aðeins ein Ieið:
Að stöðva verðbólguna og halda henni
síðan í skefjum - ailt annað leiðir fyrr
eða síðar í strand.
Sálmurinn um
verðbólgudindilinn
Ég ætla að Ijúka þessum kafla bréfsins
með sálmi sem ég orti í fyrra. Reyndar
er mér nær að ætla, að ég hafi ekki ort
hann sjálfur, heldur hafi frændi minn
Þórbergur ort hann í gegnum mig, og
má ekki láta villa sér sýn, þótt kannski
þyki sem skáldgáfunni hafi hrakað cftir
að hann kom yfir um. Mér finnst enn
sem ég heyri hann raula þetta fyrir mig
undir alkunnu vinsælu lagi, sem lifa mun
popp- og pönk- og aðrar skálmaldir.
Sálmurinn vísar til dcilu tveggja lög-
fræðinga, sem sættast á það að féfletta
þriðja aðila, vitaskuld vesaling, - en það
gengur þó ekki nema auminginn sýni
auðmýkt og þakki fyrir lítið, til þess að
viðskiptin fái lögmætan blæ, og það
bregzt.
Áleifur ríður út á stekk
ásamt með fésýslubróður Hrekk.
Eiga þeir þinghald á þessum stað,
þú getur bölvað þér upp á það.
Fátækur á hér eitt lítið lamb.
Lagasnápur með stél og kamb
lamb það vill pundvigta í pottinn sinn,
- það passar að skera af því dindilinn.
Réttmætt og gott er hins ríka dramb.
Rangt er að smælinginn eigi lamb.
Honum er fullborgað fyrir það
fái hann dindilinn þess í stað.
Og þinghaldi ljúka þeir strax í stað.
stoltir vinninginn bera í hlað.
Heródes hygg ég Pílatus
hafi þá nótt dansað vinar krus.
Reynist þeim hált þelta syndasvið,
- sitja loks uppi með afgjaldið:
í verðbólgudansi hvar dilla sér
æ dindilinn þeirra merki er.
Nú Áleifur situr og sýður ket,
en seint mun það fullsoðið, þességget:
Sú tíð er gengin að lambalán
leiki við burgeis sem fremur rán.
Og verðbólgudindillinn veifar Hrckk,
vofír hann yfir bæ og stekk.
1 gjörvallri sögunni. fínt og flott.
frægast mun verða þetta skott.
í gjörvallri sögunni, fínt og flott,
frægast SKAL verða þetta skott.
Guðjón Jónsson
■ „Sá fjármagnskostnaður, sem enn kallast vextir, er ekkert annað en iðgjald af
verðbólgu".
minning
Fæddur 14. des. 1926.
Dáinn 5. des. 1982.
■ Haustið 1945 var hópur glaðra
unglinga saman kominn að héraðs-
skólanum á Laugum í Reykjadal.
Ætlunin var að afla sér menntunar á
komandi vetri, og mörgum varð
vera þar upphaf annarrar og meiri
skólagöngu. Verður voru tíðum góð
þetta haust, Reykjadalurinn skartaði
haustlitum sínum fagurlega.
Þegar skólastjórinn, séra Her-
mann Hjartarson, lýsti skólastarfi
vetrarins fyrir okkur, lét hann þess
getið, að skólinn væri að þessu sinni
settur síðar en venjulega, og hann
sagði að við myndum vita ástæðuna.
Hrólfur
Ásvaldsson
Lömunarveiki hefði gengið þar og í
nærliggjandi sveitum, - og, sagði
hann: Hér, í næsta nágrenni skólans,
veiktust tveir piltar alvarlega. Annar
þessara pilta er dáinn núna, en hinn
var fyrir skömmu fluttur suður til
Reykjavíkur, mikið lamaður.
Sá bróðirinn, sem lamaðist, en
lifði þó var Hrólfur Ásvaldsson, og
það er hann, sem við crum að kveðja
í dag með söknuði og trega.
Það er sagt, að við sjáum lítið
aftur, en ekkert fram. Þegar þessir
atburðir gerðust, fyrir tæpum fjörutíu
árum, var ég ekkert annað en
óþroskaður unglingur, cnda datt mér
það auðvitað sízt í hug þá, að ég ætti
cftir að kynnast Hrólfi Ásvaldssyni
eins lengi og náið og raun varð á.
Það liðu sautján ár. Þá var það í
desember 1962, -fyrir réttum tuttugu
árum,- að leiðir okkar Hrólfs lágu
saman hér suður í Reykjavík. Við
bundumst þá nánum tengda- og
vináttuböndum, sem hafa æ síðan
orðið mér því dýrmætari sem lengra
hefur liðið. Ég hef oft sagt, og get
vel endurtekið það einu sinni enn
hér, að mér finnst ég fáum mönnum
hafa kynnzt eins vcl úr gerði gerðum
frá náttúrunnar hendi og Hrólfi
Ásvaldssyni. Gáfur hans voru óvenj-
umiklar og fjölbreyttar, og birtust
meðal annars í geysilega yfirgrips-
mikilli þekkingu hans. Hann var
forkunnargóður stærðfræðingur, -
viðskiptafræðingur að rnennt - tung-
umálamaður ágætur, og mikill
unnandi fagurra bókmennta, enda
prýðisvel ritfær sjálfur, eins og m.a.
sést á bók hans, Auðnahjón, sem
hann skrifaði til minningar um hjón-
in Hildi Benediktsdóttur og Jón
Pétursson á Auðnum í Laxárdal í
Suður-Þingeyjarsýslu. Sú bók kom
út haustið 1979. Auk annarrar rit-
leikni var Hrólfur einnig vel hag-
mæltur og hafði feiknarlegt yndi af
góðum lausavísum.
Þegar minnst er á gáfur Hrólfs,
koma mér í hug ummæli þjóðkunns
rithöfundar og menntamanns, er
hann mælti við mig í fyrravetur.
Hann hringdi heim til mín og spurði
um líðan Hrólfs. og síðan röbbuðum
við saman stundarkorn. Þá sagði
hann, og lagöi þunga áherslu á orð
sin: ,.Já, Hrólfur er óvenju skeimnti-
lega gáfaður maður". Þarna hitti
þessi ágæti maður naglann á höfuðiö,
eins og svo oft endranær. Hrólfur var-
cinmitt óvenju skemmtilega gáfaður.
Þrátt fyrir scrþckkingu sína, - sem
enginn dró í efa,- var hann svo fjarri
því sem hugsast gat að vera einskorð-
aður við tiltekiö fræðasvið. Hann
virtist vera alls staðar heima. Mér
fannst oft, að eiginlega mætti einu
gilda, úr hvaða átt maður kæmi að
honum, - skilningurinn var alltaf til
staðar.
En gáfur manna, þótt góðar séu,
eru þó ekki nema einn þáttur af
mörgum, sem skapa persónuna. Og
hér er eftir að minnast á annan þátt,
eigi síður gildan, í persónu Hrólfs
Ásvaldssonar. Það eru mannkostirn-
ir. Hann var það, sem forfeður okkar
kölluðu að vera drengur góður.
Hann var einlægur, sannorður og
vinfastur. Greiðugur var hann og
hjálpfús svo að áf bar, og eigingírní
var ekki til í fari hans.
Það eru harðir kostir fyrir tápmik-
inn, hraustan og lífsglaðan mann að
vera lamaður í fótum frá átján ára
aldri. Þá raun bar Hrólfur með
mikilli hugprýði. Þó varð honum
það fyrir, um citt skeið ævinnar, að
grípa til þeirrar dægrastyttingar, -
eða eigum við heldur að segja
svalalindar,- sem engum er holl, og
allra síst í miklum mæli. Þetta mega
þeir lá honum, sem telja sig þess um
komna, en ekki tek ég undir það. Ég
er ekki farinn að sjá, að ég og ýmsir
aðrir hefðum staðið okkur neitt
bctur, ef við hefðum verið í sporun-
um hans. En fyrst á þetta er minnst,
þá má hitt ekki heldur gleymast, að
cinmitt á þessum vettvangi vann
Hrólfur glæsilegan sigur, sem vakti
aðdáun þeirra er til þekktu, og gæti
verið mörgum manni þörf lexía.
Nú, þegar götur greinast um sinn,
langar mig að þakka Hrólfi Ástvalds-
syni ntjög svo ánægjulega samfylgd,
sem hefur nú staðið í full tuttugu ár.
Við áttum að sönnu sitt heimilið
hvor, en þó vorum við iðulega öll
eins og ein fjölskylda, þó að nokkrar
húslengdir væru reyndar á milli.
Stórt sxarð hefur nú verið höggvið í
hópinn okkar, en sárastur harmur er
kveðinn að börnum Hrólfs og eigin-
konu hans, Guðrúnu Sveinsdóttur,
sem stóð við hlið hans af dæmafáu
þreki, í langvarandi og þungbærum
veikindum, uns yfir lauk.
Það er mikil hamingja að hafa
fengið að kynnast slíkum manni sem
Hrólfi, og minningin um hann, og
sömuleiðis allt það sem ég lærði af
honum, mun fylgja mér fram á
veginn. Hins vegar finnst mér það í
mcira lagi hart aðgöngu, að hann
skyldi ekki fá nema tæp 56 ár til
ráðstöfunar hér í heimi.
Lögmál lífs og dauða er strangt.
en lífsþrá mannsins og lífið sjálft eru
þó sterkust alls. Síðasta kvöldið. scm
Njáll á Bergþórshvoli lifði, sagöi
hann heimafólki sfnu, að dauði sinn
og annarra, sem létu þá líf sitt þar á
bæ, myndi aðeins vera „él eitt". Ég
held, að hann hafi haft rétt fvrir sér.
Og ef svo er, sem mig grunar, þá
munum við Hrólfur hittast síðar.
þegar röðin kemur að mér að flytja
mig um set í tilverunni. Ég hlakka til
þeirra endurfunda.
Valgeir Sigurðsson