Tíminn - 11.12.1982, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson. Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli
Magnusson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eiríkur St.
Eiríksson, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Sigurður Helgason (íþróttir), Jónas
Guðmundsson, Jón Guðni Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Skafti Jónsson.
Utlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi
Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttlr, María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn,
skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Simi: 86300. Auglýsingasimi:
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskritt á mánuði: kr. 150.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprcnt hf.
Hjörleif ur er
ekki þjóðin
Vegna þeirra umræðna, sem nú fara fram um
viðræðurnar við álhringinn, þykir ekki úr vegi að rifja upp
efni forustugreinar, sem birtist í Tímanum 4. marz
síðastliðinn og bar yfirskriftina: Dónaskapur álhringsins.
Tilefni greinarinnar var sú afstaða álhringsins, að hann
myndi ekki senda fulltrúa á fund, sem búið var að ákveða
milli hans og íslenzkra stjórnvalda. Með þessu var
íslendingum sýnd móðgun. Hin hörðu mótmæli Tímans
áttu sinn þátt í því, að álhringurinn hefur ekki leikið
þennan leik aftur.
í framhaldi greinarinnar var svo lögð áherzla á, að
árangur næðist ekki í þessum málum , nema komið væri
á náinni samstöðu þjóðarinnar um markmið og vinnu-
brögð.
í greininni sagði orðrétt:
„Af þessum ástæðum verður að sýna þeim (þ.e. forráða-
mönnum álhringsins) að hér ríki full samstaða milli
ríkisstjórnar og stjórnarandstöðu um réttlátar og eðlilegar
kröfur á hendur álhringnum um endurskoðun á raforku-
verðinu og öðrum ágöllum á samningnum, en deilur um
framkvæmd á þeim verða að ganga til dóms, ef ekki tekst
að jafna þær.
Ekki er úr vegi að vitna í þessu sambandi til atburðar,
sem gerðist á Alþingi fyrir réttum tíu árum. Talsverðar
deilur höfðu verið um stefnu og vinnubrögð í landhelgis-
málinu, en í utanríkismálanefnd Alþingis náðist þá fullt
samkomulag milli ríkisstjórnar og stjórnarandstöðu um
stefnuna og reyndist það ómetanlegur styrkur í þeirri
baráttu, sem þá var fyrir höndum.
Svipuð vinnubrögð þarf að hafa nú.“
Hér er mörkuð sú afstaða, sem Framsóknarflokkurinn
vildi koma á í álmálinu.
Hún var í fyrsta lagi sú, að koma á víðtækri samstöðu.
Hún var í öðru lagi sú, að skilja á milli deilna um
framkvæmd á álsamningunum, þar sem skattamálin bar
hæst, og endurskoðunar á samningunum, þar sem hækkun
orkuverðsins var aðalatriði. Deilum um framkvæmdina
skyldi vísað ti! dóms, en viðræður tafarlaust hafnar um
endurskoðunina, með það fyrir augum að fá fram hækkun
orkuverðsins sem fyrst.
Um þessi vinnubrögð hefði vafalítið mátt ná þjóðarein-
ingu. Illu heilli fór iðnaðarmálaráðherra aðra leið. Hann
lagði aðaláherslu á þjarkið um framkvæmdina og
skattamálin, sem eðlilegt var að gengi til dómstólanna, en
vanrækti að knýja á um endurskoðunina og hækkun
orkuverðs.
Þegar fulltrúar annarra flokka en Alþýðubandalagsins
lögðu áherziu á í sambandi við viðræðurnar nú, að
megináherzla yrði lögð á hækkun orkuverðsins og atriði
tengd henni, hafði iðnaðarmálaráðherra sjónarmið þeirra
að engu. Hann tók ekkert tillit til skoðana þeirra.
Þetta er ekki að stuðla að einingu, heldur sundrungu.
Hér er ekki verið að taka tillit til þjóðarvilja. Hér er það
vilji Hjörleifs Guttormssonar eins, sem er látinn ráða.
Hjörleifur Guttormsson verður að átta sig á því, að
hann er ekki þjóðin. Vilji hann koma á þjóðareiningu um
álmálið verður hann að breyta um vinnubrögð. Annars
er hann að sundra þjóðinni um þetta mikla hagsmunamál
hennar.
Þ.Þ.
menningarmál
Sólarsýn
■ Steindór Steindórsson frá Hlöðum:
Sól ég sá.
Örn og Örlygur 1982.
324 bls
Steindór Steindórsson frá Hlöðum er
löngu landskunnur sem skólamaður,
vísindamaður, rithöfundur, pólitíkus og
guð má vita hvað fleira. Á langri ævi
hefur hann lagt gjörva hönd á margt og
allsstaðar hefur munað um mannsliðið
þar sem hann var á ferð. Viðamestu störf
hans voru þó við norðlenska skólann þar
sem hann starfaði í 42 ár, fyrst sem
kennari, en síðan sem skólameistari
síðustu sex árin. Sem vísindamaður
hefur hann unnið merkar rannsóknir á
sviði gróðurfræði og fyrir fáum árum
sæmdi Háskóli íslands hann heiðurs-
doktorsnafnbót fyrir vísindastörf.
í fyrra bindi ævisögu sinnar rekur
Steindór uppvaxtarár sín í Hörgárdal,
segir frá námsárunum í Kaupmannahöfn
og kennara og skólameistaraferli á
Akureyri.
Margt hefur borið fyrir augu Steindórs
á langri ævi og öll er frásögn hans
stórskemmtileg aflestrar. Hann segir frá
af miklu fjöri, lesandinn kynnist honum
vel og fær dágóða mynd af þeim
viðfangsefnum, sem hann fjallar um
hverju sinni. Mannlýsingar hans eru
hispurslausar og hann segir sína skoðun
á samferðamönnum af slíkri einurð, að
hætt er við að mörgum lesanda þyki nóg
um ástundum. Verður nú vikið lítilshátt-
ar að nokkrum köflum bókarinnar.
í fyrsta kafla greinir höfundur nokkuð
frá móður sinni, Kristínu Jónsdóttur.
Hann lýsir ævi hennar og lífskjörum af
nærfærni, en ber aldrei á hana
oflof.Hygg ég, eftir því sem ég heyrði
um þá konu talað á Akureyri á sínum
tíma, að vel hefði minning hennar þolað
meira lof þótt skiljanlegt sé að höfundi
hafi ekki þótt við hæfi að setja það á
prent. Pað hefði getað farið fyrir
brjóstið á minni mönnum.
Þessu næst kemur alllangur kafli um
uppvaxtarár höfundar á Hlöðum í
Hörgárdal. Smalasögur eru ófrávíkjan-
leg regla í endurminningum þeirra
fslendinga, sem ólust upp um svipað
■ Steindór Steindórsson
leyti og Steindór. Þær er einnig að finna
hér, en þó ólíkar því sem víða getur að
lesa að því leyti, að hér er sveitalífið,
eins og það var í upphafi aldarinnar ekki
hafið til skýjanna, höfundur segir á því
kost og löst.
Skemmtilegur kafli er um námsár
Steindórs á Dagverðareyri og síðan í
Gagnfræðaskólanum á Akureyri og kafl-
inn um námsárin í Kaupmannahöfn
þykir mér aldeilis ágætur. Þar fær
lesandinn góða mynd af lífi íslenskra
stúdenta í Höfn á þessum árum og þó
einkum af starfi þeirra en það hefur oft
viljað gleymast er menn hafa tekið að
reskjast og farið að segja stúdentasögur
frá Kaupmannahöfn. Þá hefuroftekkert
viljað tolla í minningunni nemafylliríin.
Frásögnin af kynnum höfundar af
ýmsum gömlum Hafnar íslendingum er
einnig skýr, sérstaklega þó þátturinn um
dr. Valtý Guðmundsson, en hann þykir
mér meðal þeirra bestu í bókinni.
Síðasti hluti bókarinnar er. um
Menntaskólann á Akureyri og störf
höfundar þar. Sá þáttur er skólasaga
jafnframt því að vera ævisaga og drcgur
höfundur upp skýra og skemmtilega
mynd af skólanum, kennaraliðinu og
skólalífinu. Sú mynd er íöllum aðalatrið-
um sönn og verður því ekki neitað, að
það er mjög fróðlegt fyrir gamlan
nemanda að sjá, hvernig málin hafa
horft við séð frá kennarastofunni.
Lýsingar Steindórs á samkennurunum
eru margar hnyttnar og stórskenntilegar
þótt því verði ekki neitað, að mér finnst
anda full köldu í garð Sigurðar L .
Pálssonar. Þeir Steindór munu aldrei
hafa orðið sérstaklega samrýmdir, enda
ólíkir unt flest. Sigurður kenndi ensku
og hjá honum lærðu menn ensku og
ekkert annað, og vei þeim, sem ekki
lærði ensku hjá Sigurði.
Honum var kennslan og enskan hið
sama og lífiðsjálft. Steindór kenndi aftur
á móti náttúrufræði og ef mig misminnir
ekki þeim mun verr þá lærðum við hjá
honum allt mögulegt, en kannski einna
minnst í náttúrufræði. Steindór var
manna hressastur í tímum, kunni skil á
flestum hlutum og var ófeiminn við að
láta móðann mása um allt milli himins
og jarðar. Aldrei veikst hann undan því
að svara spurningum nemenda og cr
ekki óhugsandi, að sumir, sem lítt voru
Þulur og kvæoi Guðrúnar
GUÐRÚN AUÐUNSDÓTTIR:
Við fjöllin blá
Ljóð.
110 bls.
Goðasteinsútgáfan
Skógum
Ljóð ofan úr sveit
■ Það er efalítið rétt hjá mér, að
fremur lítið komi nú orðið af Ijóðabók-
um ofan úr sveit. Ljóðlistin situr á
kaffthúsum núna og drekkur lífsgátuna,
eða rauðvín, og satt best að segja þá
snýst Ijóðlistin núna um allt annað en
dalalíf, og þá farsældafrón, er liggur í
slátri, þegar svokallaðar nútímabók-
menntir eru prentaðar.
Margt fleira hefur líka skeð. Rím
hefur verið lagt af, til að það hindri ekki
rétta útleggingu þrautanna og gleðinnar,
eða rétta skilgreiningu hinna gráu daga.
Segja má að svoleiðis skáldskapur hafi
ekkert að gera upp í sveit. Hann nærist
á allt öðrum stað, bæði landfræðilega og
eins í kroppnum.
Að vísu eru náttúrumyndir enn í
skáldskap, en naumast nokkurt sveitalíf,
sem rís undir nafni. Og er þá átt við þær
manneskur er fást við landhúnað og
berjast við þá höfuðskepnu ,. sem alltaf
er með rangt veður, jarðskálfta og
öskufall, að ekki sé nú talað_ uni
stöðugan rosa og illviðri.
Það var ef til vill þess vcgna, sem
undirritaður greip feginshendi ljóðabók
Guðrúnar Auðunsdóttur frá Stóru-
Mörk, í þcirri von að þar væri ef til vill
að finna Ijóð úr öðruin jarðvegi en
malbiki,-
Guðrún Auðunsdóttir er fædd árið
1903, og því komin um áttrætt. Hún
hefur ort lcngi, og mun einkum vera
kunn fyrir þulur sínar, sem áður voru
Stundin okkar á hverjum bæ.
Þótt Guðrún Auðunsdóttir sé búin að
hafa til vísur í'sjö áratugi, jafnvel
innihaldsmeiri en margar vísur aðrar, er
verða til úti í lífinu, þá hefur hún ekki
verið fyrirferðarmikið skáld í bókum,
eða í fjölmiðlum.
Það var því sérstakt ánægjuefni að fá
inn til sín bók undan þessum mikla
Eyjafjallajökli. Því þótt hvasst sé undir
Eyjafjöllum, þá er eins og menn áræði
nú lítið að yrkja þar. Landið yrkir þar
líka alla lofgjörð sjálft: býður upp á
eldgos, ef annað er ekki á dagskrá og
kann það að vera skýringin.
Þulur Guðrúnar.
Það er ekki óeðlilegt að innansveit-
arniál séu nijög á dagskrá í kvæðasafni
Guðrúnar Auðunsdóttur. Þar eru til
dæmis kvæði um nafngreint' fólk, eða
íslendinga, sem maður þarf að þekkja,
eða þyrfti að hafa kynnst á öðrum
stöðum en í kvæðum, til að ná til fulls
innihaldi Ijóða um þau. Þetta er gott og
blessað. Önnur kvæði hafa hins vegar
almenna skírskotun og maður þarf ekki
að þekkja nokkurn mann persónulega
til að meta þau.
Þulan verður þó að teljast vera
sérgrein Guðrúnar. Þula er annars
skáldskaparform, sem er frjálst í öllu
sniði; sérstakt form sem yfirleitt er
skilgreint með því að ekki cr greint í
erindi. Þetta eru því romsur, sem oftar
en Ititt eru ætlaðar börnum.
Ýnisar frægar skáldkonur hafa gjört
miklar þulur, t.d. Olína og Herdís
Andrésdætur. Hulda ogTheodóra Thor-
oddsen. I vel ritaðri grein um Guðrúnu
Auðunsdóttur, segir séra Sigurður Ein-
arsson í Holti, sveitungi hennar, (ritað
1962) margt um Guðrúnu, meðal annars
þetta, og ræðir þá um þulur hennar:
„Frú Guðrún Auðunsdóttir fór að setja
saman vísur innan við fermingu og á
æskuárum einkennist sálarfar hennar af
ríkri sköpunarþrá, draumsýnum og
frjórri ímyndunargáfu. Sá, sem þetta
ritar, þekkti hana að vtsu ekki á þeim
árum, en er gagnkunnugur fólki, sem vel
fylgdist þá með þroska hennar. Sjálf
hefur hún tjáð mér, að hún hafi eiginlega
ekki uppgötvað þuluna, sem tjáningar-
form, sem henni kynni að hæfa, fyrr en
hún var orðin 25 ára að aldri. Það hafði
sterk áhrif á hana, er þula Sigurðar
Nordal, „Gekk ég upp á hamarinn"
birtist í Eimreiðinni, og má vera, að
þangað sé að rekja rætur þess, að hún
tók sjálf að yrkja þulur."
Hér er ekki ráðrúm til að rita ítarlega
um annað efni en þulur, og að vandlega
athuguðu máli, hýgg ég að þulur
Guðrúnar skýri sig betur en einhverjar
greinar eftir undirritaðar. Sofðu litli
Ijúfurinn heitir ein, hún byrjar svona:
Sofðu, litli Ijúfurinn,
legðu vanga að móðurkinn,
ég skal syngja sönginn minn,
uns svefninn lokar b ránni
og draumur tyllir tánni.
Svífðu inn í sólhvít lönd,
sigla fleyin þar við strönd,
draumabjört við dagsins rönd
dansar bára á miöi.
Allt er faldað friði.
Oft er skemmtun út með sjó,
er öldufaldinn selur smó,
hátt i lofti fuglinn fló,
í fagurgerðum boga,
sæll í sólarloga.
Uppi í fjalli á fögruni stað
fossinn syngur margraddað.