Tíminn - 16.12.1982, Blaðsíða 8
8
FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson. Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eirikur St.
Eiríksson, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Sigurður Helgason (iþróttir), Jónas
Guðmundsson, Jón Guðni Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: GunnarTrausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi
Kristjansson, Kristín Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn,
skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla f 5, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 150.00.
Setning: Tæknideiid Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Stjórnarskráin
■ Góðar horfur eru á því, að stjórnarskrárnefnd
ljúki endurskoðun á stjórnarskránni fyrir þessa helgi
og frumvarp að nýrri stjórnarskrá, sem nefndin hefur
komið sér saman um , verði afhent forsætisráðherra
og formönnum þingflokkanna fyrir áramót.
Stjórnarskrármálið heyrir undir forsætisráðherra.
Forsætisráðherra hefur haft góð orð um, að hann muni
ekki „salta“ frumvarpið, heldur leggja það fyrir
þingið, þegar það kemur saman eftir áramótin.
Einn galli verður á frumvarpinu, eins og nefndin
mun ganga frá því fyrir jólin. Hann er sá, að
endurskoðun þeirrar greinar, sem fjallar um kjör-
dæmaskipun og kosningafyrirkomulag, er enn ekki
lokið.
Ástæðan er sú, að rétt hefur þótt að vísa þessu máli
til þingflokkanna áður en endanlega væri gengið frá
því í nefndinni. Nefndin hefur sent þingflokkunum
ítarlega skýrslu um málið, ásamt margvíslegum
útreikningum til upplýsinga um ýmsar lausnir.
Formenn stjórnmálaflokkanna hafa nú málið til
meðferðar og takist þeim að ná lausn, mun hún verða
felld inn í frumvarp stjórnarskrárnefndar. Takist þeim
ekki að ná samkomulagi, verður nefndin að taka málið
fyrir að nýju og reyna að bræða saman einhverjar
hugmyndir. Vonandi kemur ekki til þess, heldur takist
flokksformönnunum að leysa málið.
Morgunblaðið víkur að því í forustugrein í gær, að
ágreiningur muni vera innan Framsóknarflokksins um
lausn kjördæmamálsins. Fetta er rétt, en þetta gildir
ekki um Framsóknarflokkinn einan, heldur ajla
flokkana. Sennilega er ágreiningurinn hvað mestur
innan Sjálfstæðisflokksins.
Flokkarnir hafa stefnt að því í orði kveðnu að reyna
að ná allsherjarlausn um málið. Samkvæmt þessu hafa
þó Sjálfstæðisflokkurinn, Alþýðubandalagið og Al-
þýðuflokkurinn ekki unnið. Formenn þingflokka
þessara flokka hófu strax í septembermánuði að ná
samkomulagi, án þess að hafa Framsóknarflokkinn
með í ráðum. Hingað til hafa þeir ekki haft erindi sem
erfiði.
Fað er opinbert leyndarmál, að menn úr Alþýðu-
bandalaginu höfðu frumkvæði að þessum þriggja
flokka viðræðum og mun m.a. hafa vakað fyrir þeim
að tryggja sér sæti í svokallaðri nýsköpunarstjórn eftir
kosningarnar.
Meginmark þeirra breytinga, sem gera þarf á
kosningafyrirkomulaginu, er að leiðrétta hlut Reykja-
víkur og Reykjaneskjördæmis vegna þeirra breytinga,
sem orðið hafa á búsetu landsmanna síðustu áratugina.
Um þetta eru allir flokkar sammála. Pað er hins vegar
enn óleyst vandamál, hvernig þetta skuli gert.
Fað verður hins vegar ekki dregið úr þessu að
höggva á þennan hnút, ef ekki tekst að leysa hann.
Framgangur stjórnarskrárfrumvarpsins á þinginu
mun mjög fara eftir því, hvernig stjórnarandstæðingar
haga sér þar. Noti þeir stöðvunarvald sitt í neðri deild
til að hindra nauðsynlegar aðgerðir í efnahagsmálum,
geta þeir knúið fram þingrof og kosningar.
Fari svo að stjórnarskrárfrumvarpið í heild verði
ekki afgreitt frá þinginu, hlýtur þeirri tillögu Fram-
sóknarflokksins að vaxa fylgi, að fjallað verði um það
á sérstöku stjórnlagaþingi. Þ.Þ.
menningarmál
Kvöldstund með Arja Saijonmaa
Þjóðleikhúsið:
Kvöldstund með
Arja Saijonmau
Leikmynd, búningar og lýsing:
Rair Forsström.
Hljómsveitarstjóri:
Berndt Egerbladh.
Einkeikari:
Gregoris Tzistoudis.
Frægðarmenn koma
til Islands
■ Síðastliðinn sunnudag komu hingað
finnskir og sænskir listamenn og léku á
hljóðfæri og sungu. Einginlega hélt
maður upphaflega útaf hálflestri blaða
að þetta væri dagskrá frá Finnlandi, en
svo kom í ljós, að þarna voru auk
finnskra ljóða og söngva flutt ljóð og lög
frá mörgum löndum, þar á meðal efni
frá gríska tónskáldinu Mikis Theodorak-
is og kvæði Gacia Lorca, auk annars.
Burðarás þessarar sýningar er annars
Arja Saijomaa, leik og söngkona frá
Mikkeli í Austur Finnlandi , Vivica
Bandler, leikstjóri, og Berndt Eger-
bladh, píanóleikari og tónskáld, en
þetta fólk hefur öðlast nokkra Evrópu-
frægð fyrir trúnaðarstörf við leikhús og
söng.
Meginþunginn hvílir á hinn bóginn á
hinni eldhressu Arja Saijonmaa, sem
hefur mörg járn í eldinum. í leikskrá er
okkur sagt frá því að hún lærði leiklist
bókmenntir og tónlist við háskólann í
Helsinki og stundaði einnig nám í
Bandaríkjunum. Hún lauk einleikara-
prófi á píanó frá Sibelíusar-tónlistarskól-
anum í Helsinki. Hún hefur starfað við
ýmis finnsk leikhús, bæði sem leikari og
söngvari og var um skeið leikhússtjóri
nemendaleikhúss háskólans í Helsinki.
Hún hefur haldið tónleika um alla
Skandinavíu og flutt ein dagskrár á sviði
og í sjónvarpi. Hún söng aðalhlutverkið
í óperu Brecht og Weill Dauðasyndirnar
sjö í finnsku Þjóðaróperunni. Þá lék hún
dóttur Púntila í kvikmyndinni Púntila og
Matti, sem Ralf Lángbakka gerði eftir
samnefndu leikriti Brechts, en sú kvik-
mynd var sýnd hér á síðustu kvikmynd-
ahátíð. Hún lék hlutverk Önnu Swárd í
framhaldsþættinum Charlotta Löwens-
kjöld, sem byggður er á sögu Selmu
Lagerlöf og sýndur var í íslenska
sjónvarpinu í fyrravetur. Hún hefur
sungið inn á nokkrar hljómplötur í
Finnlandi, Svíþjóð, og Vestur-Þýska-
landi. Þá for hún í hljómleikaför um
heiminn með Mikis Theodorakis og
starfaði einnig með Parísar óperunni og
ferðaðist með henni um 14 Asíulönd og
kom fram á tónleikum í Olympía-höll-
inni í París.“
Við lestur æviágripa fleiri, kemur í
ljós að allt hefur þetta fólk að baki
áhugaverðan starfsferil, og að Vivica
Bandeier fékkst við kvikmyndastjórn
fyrir stríð og aðstoðaði þá Jacques Feder
og Morice Cloche, í þann mund er þriðja
lýðveldið var að telja út. Nú eru þau víst
orðin fimm, eða sex.
Sýningin
Sýningunni er skipt í þrjá hluta, sem,
til aðgreiningar má nefna þjóðlög og
finnsk kvæðið ástarljóð og loks -
alþjóðakafla. Hljómsveitin er fjörug og
taktviss og söngur Arja Saijonmaa og
leikur er nú aldeilis frábær. Þetta er
Show, vafalaust unnið til að fara um
heiminn. Fyrir okkur er það skemmtan
og líka lærdómsríkt, því öll okkar kvæði
eru klemmd inni í bókum og daunninn
af fjölritaraolíunni og ódyra pappírnum
fyllir herbergið. Arja gefur þessum
kvæðum líf. Blæs lífsanda í meðvitund-
arlaus skáld, sem eru lokuð inni í
bókum. Gott dæmi um þetta er Dagbók
kýrinnar , eftir Wolgers. Kannski er það
slæmt kvæði á bók, en í flutningi Arja
Saijonmaa er það listaverk, fullt af
kímni, grimmd, regni og þjáningu.
Eftir hlé kom Ástarsaga aldarinnar.
Ljóð um þjáninguna og brennivínið,
eftir að brennivínið er byrjað að drekka
manninn, heimilið og börnin. Þetta er
frægt ljóð Mörtu Tikkanen. Og þótt það
væri í sjálfu sér lifandi og átakanlegt, þá
held ég aað það ætti nú að vera kjurt í
bók. Þetta er einrúmsefni.
Ljóðið um ástina, við texta Klipi var
mun áhrifameira, en ástarsaga aldarinn-
ar.Síðasti hlutinn fjallaði einkum um
hina áhrifamiklu tónlist Grikkjans Mikis
Theodorakis og m.a. lék hljómsveitin
Zorba- dansinn, og þar lék Gregoris
Tzistoudis einleik á strenghljóðfæri, sem
ég veit ekki hhvað heitir. Það er með
fáum strengjum en mörgum nótum, og
Gregoris er nú aldeilis með á nótunum.
Makki hnífur skar þennan hluta í
sundur með félaga sínum Súrabæjar
Jóni.
Sýningin er löng. Allt eins vel þótt
maður elski Finnland og gríska tónlist.
Þjóðleikhúsið var troðið af fólki og
fagnaðarlátum ætlaði aldrei að linna,
eins og útvarpið orðar það.
Jónas Guðmundsson.
Wmf - ' y~~'‘
Jónas
Guðmundsson
skrifar um leiklist MbSKS
Fjórtánda bindi
sjóslysasögu
Steinar J Lúðvíksson: Þrautgóðir á
raunastund. Biörgunar- og sjóslysasaga
íslands. XIV. bindi.
Örn og Örlygur 1982.
165 bls.
■ Steinar J. Lúðvíksson lætur engan
bilbug á sér finna og sendir nú frá sér
14. bindi af ritröðinni Þrautgóðir á
raunastund. Verður það að teljast vel af
sér vikið.
Þegar ritröðin hóf göngu sína hófst
frásögnin við árið 1928 og hélt síðan
áfram til ársins 1958. Þá sneri höfundur
við blaðinu og tók að rekja atburði
áranna fyrir 1928, allt fram um síðustu
aldamót. í þessu bindi er frásögninni
hins vegar haldið áfram frá þeim stað er
áður var frá horfið og greint frá
atburðum áranna 1959 - 1961.
Á þessum árum urðu mikil sjóslys eins
og svo oft endranær í íslandssögunni.
Mesta slysaárið var 1959, en þá fórst
togarinn Júlí frá Hafnarfirði í Nýfundna-
landsveðrinu mikla í febrúar og fáum
dögum síðar fórst vitaskipið Hermóður
úti fyrir Reykjanesi. Bæði þessi skip
fórust með allri áhöfn og skömmu áður
hafði orðið sá atburður er snart marga
Islendinga djúpt, er danska Grænlands-
farið Hans Hedtoft týndist með 95
manns innanborðs. I bókinni er greint
ýtarlega frá þessum atburðum öllum, en
í kaflanum um Nýfundnalandsveðrið er
að mestu stuðst við frásagnir skipverja
á togaranum Þorkeli mána, en hann var
hætt kominn í óveðrinu. í þeim kafla er
einnig að finna ýmislegan fróðleik um
sókn íslenskra togara á Nýfundalands -
mið.
Á árunum 1960 og 1961 urðu sjóslys
bæði færri og kröfðust færri mannslífa
en 1959 en engu að síður urðu hörmuleg
slys á þessum árum, og mörg frækileg
björgunarafrek voru unnin. Frá þessum
atburðum öllum greinir Steinar J. Lúð-
víksson af samviskusemi. Um suma
atburðina er fjallað í löngu máli og
ýtarlegu, en annarra er aðeins getið með
fáum orðum.
Jón Þ. Þór skrifar
um bækur
■ Steinar J Lúðvíksson.
Ekki er ég svo kunnugur sjóslysasögu
íslands á þessum árum að ég kunni að
benda á neitt sem missagt er í þessari
bók. Liggur það og í augunt uppi, að
ritverk sent þetta ætti að verða þeim
mun áreiðanlegra sem nær dregur sam-
tíðinni. Þá verða heimildir sífellt fyllri
og betri og meiri líkur á því að höfundur
geti leitað upplýsinga og fróðleiks hjá
mönnum, sem með einum eða öðrum
hætti urðu vitni að þeim atburðum, sem
um er fjaliað.
Allur frágangur bókarinnar er með
ágætum, en sá sem þessar línur ritar
hefði þó gjarnan kosið að myndefni væri
ríkulegra.