Tíminn - 18.12.1982, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1982
9
Fimmtán
skólastjórar
Faðir minn - skólastjórinn.
Auðunn Bragi Sveinsson bjó til
prentunar.
Skuggsjá.
247 bls.
■ í upphafi formálsorða fyrir þessari
bók segir Auðunn Bragi Sveinsson:
„Ahugi á persónusögu mun víst óvíða
meiri en hérlendis. Veldur því að
sjálfsögðu fleira en eitt, en trúlega vegur
mannfæðin það þyngst. Hér er auðveld-
ara að kunna skil á fólki en í fjölmennari
þjóðfélögum, sem oftast telja milljónir,
ef ekki milljónatugi. Allt frá landnáms
.tíð hefur persónusagan verið ívaf
fræða, vinsælt umræðuefni og ekki síst
bókmenntir."
Allt eru þetta orð að sönnu, en því
má bæta við, að þótt þeir séu margir.
sem nú á dögum vilja draga í efa gildi
persónusögunnar og persónanna yfirleitt
fyrir framrás sögunnar, en telja flesta
hluti eiga sér aðrar orsakir en mátt
einstaklinga, verður ekki annað séð en
persónusagan og umfjöllun utn einstaka
nienn haldi enn vinsældum sínum. Sést
þetta ef til vill best af bóksölu undan-
farinna ár.
Eftir því sem margmennið verður
meira hér á landi og þéttbýli eykst
verður að mörgu leyti erfiðara en áður
að halda til haga fróðleik um einstaka
menn og mörgum hættir nú til þess að
láta sér yfirsjást gildi einstaklingsins,
a.m.k. á hinum fjölmennari stöðum.
Það mun vera af þessum sökum sem
það hefur farið í vöxt á síðustu árum,
að út væru gefnar bækur, þar sem fjallað
ter um fólk í einstökum starfsstéttum og
hefur Skuggsjá þegar gefið út nokkur
bindi, þar sem börn greina frá foreldrum
sínum.
í þessari bók segja 15 skólabörn frá
feðrum sínum og er hér um að ræða
hvorttveggja í senn, minningar og ágrip
af starfssögu. Ekki þarf að taka fram,
að allir eru þættirnir í þessari bók hinir
fróðlegustu, bæði um einstaka nienn,
sem um er fjallað, starf þeirra og viðhorf
til starfsins og um skólastjóra sem
heimilisfeður. Auk þess má finna í
bókinni drjúgmiklar upplýsingar um
sögu þeirra skóla, sem viðkomandi
skólastjórar störfuðu við.
Allir eru þættirnir í þessari bók
ágætlega samdir og skemmtilegir af-
lestrar. Enginn höfundanna reynir að
gera dýrling úr föður sínum, en flestir
scgja á þeim kost og löst, og sumir
bregða fyrir sig skemmtilegu skopskyni
og sýna skólastjórana í öðru Ijósi, en
skólabörnin voru vönust.
Þetta er fróðleg bók og ekki aö efa að
margir munu njóta hennar vel.
Jón Þ. Þór
Annað bindi af
ritsafni Bene-
dikts Gröndal
Bcnedikt Gröndal Sveinbjarnarson:
Rit II. Ritgeröir. Bréf. Gils
Guömundsson sá um útgáfuna.
Skuggsjá 1982
366 bls.
■ í fyrra gaf Skuggsjá út 1. bindi af
ritsafni Benedikts Gröndal. í þessu
bindi er að finna ritgerð eftir Huldu
skáldkonu, Gröndalsminningu, en hún
er með því besta, sem um Gröndal hefur
verið skrifað. Þá eru hér allmargar
ritgerðir Gröndals og má þar nefna grein
hans um Rasmus Kristian Rask, inn-
ganginn að Gefn, ritgerð um Napóleon
III og stríðið 1870, ýmsar greinar um
Hið íslenska náttúrufræðifélag, ritdóma
og fleira í þeim dúr.
Flestar þessara ritgerða eru fremur
stuttar og í ntörgum þeirra er skáldið að
gagnrýna eitt að annað, sem honum
þótti miðtir fara Þær ritgerðir eru
skemmtilegastar aflestrar, en svo hælinn
og ljúfur. sem Gröndal gat verið þegar
honum líkaði vel, gat hann einnig verið
manna hvassyrtastur og hæðnastur þegar
honum þótti miður fara. Og vei þeim,
sem varð fyrir háði Gröndals.
Loks ber að geta brcfa sem skáldið
skrifaði vinum sínum, en af þeim eru hér
birt 18. Flest þcirra eru til tvcggja
manna, Eiríks Magnússonar í Cam-
bridge og Jóns Arnasonar þjóðsagna-
safnara. en hcr er einnig að finna bréf
til Sigurðar Kristjánssonar bóksala, sem
var útgefandi Gröndals, til Tryggva
Gunnarssonar, Jóns Sigurðssonar for-
seta, Konráðs Gíslasonar og til bæjar-
stjórnar Reykjavíkur. Öll eru þessi bréf
fróðlegar heimildir um skáldið, viðfangs-
efni hans og skoðanir og gefa góða mynd
af þeirri tíð er Gröndal lifði og hrærðist
á.
Það svíkur engan að lcsa vcrk Bene-
dikts Gröndal, þau halda fullu gildi enn
í dag.
Jón Þ. Þór
takist best upp í þessari bók er hann
fjallar um Þönglabakka. Þar var lífsbar-
áttan í senn óblíðari og dramatískari en
í þægilegheitunum á Krossi og Borg,
náttúrufegurð meiri og mannlífið á
margan hátt stórbrotnara þrátt fyrir
fátækt og erfiðleika. Af Þönglabakka-
sókn má því segja mikla sögu og litríka
og hana segir sr. Ágúst svo vart verður
mikið betur gert. Lesandinn skynjar
sögusviðið næmar en á hinum stööunum
tveim. hann á auðveldara með að lifa sig
inn í hina hörðu lífsbaráttu fólksins,
skilur betur hvert gildi prcstsetrið hafði
fyrir sveitina.
Og stílsnilldin bregst sr. Ágústi ekki
fremur en í fyrri bindum þcssa verks.
Hann skrifar litríkt mál og kjarnmikið,
hikar ekki við að fyrna stíl sinn þegar
svo ber undir, en verður þó aldrei of
hátíðlegur.
Bókin er prýdd allmörgum myndum.
teikningum og Ijósmyndum og í bókar-
lok eru nafnaskrá og heimilda.
Jón Þ. Þór.
Jón Þ. Þór
skrifar um
bókmenntir
á vettvangi dagsins
w/ós fargaagskrafa til Alusulsse
% 'furheimtar
l&Smgreiðslu
Suitáaþyrtar
tubhnpué
Hstmái

* m:.\\ w •
Vm *:.Sliltliilllt

■ „Á meðan Morgunblaðið getur í einu og öllu yfirboðið „litlu“ blöðin með slíkum hætti í krafiti fjármagnsins, þá gera
smxrri blöðin aldrei annað en að klóra í bakkann, komast aldrei með tærnar þar sem Morgunblaðið hefur hælana hvað
útbreiðslu snertir.
Bolli Héðinsson, hagfrædingur:
Hræringar
í íslenskum
blaðaheimi
— hver verður framtíð litlu
blaðanna?
■ Hver þróunin verður um „frelsið" á
öldum Ijósvakans til að útvarpa þar og
sjónvarpa virðist standa mönnum nær í
umræöu um fjölmiðla þessa dagana
'neldur en umræða um dagblaðaútgáfu
og framtíð hennar, en umbrotatímar á
sviði dagblaðaútgáfu gætu veriö fram-
undan hér á landi fyrren margan grunar.
Ekkert virðist fá ógnað risanum í
íslenskum blaðaheimi, Morgunblaöinu,
(Mbl.). Sú stækkun og útbreiðsla Mbl.
sem stöðugt virðist ágerast á sér stað á
kostnað „litlu" blaðanna þriggja, þ.e.
Alþýðublaðsins (Alþ.bl.), Þjóðviljans
(Þj.v.) og Tímans. í raun er upplag
þessara blaða hvcrs um sig ckki nema
hlægilega lítið miðað við Morgunblaðið.
Eftir sem áður keppa öll blöðin á
svipuðum markaði, þ.e. að gegna hlut-
verki flokksmálgagns og fréttablaðs
hvort tvcggja í senn.
Kristinn Finnbogason, hinn þaul-
reyndi útgáfuþjarkur, gerði vandamál
hinna smærri dagblaða að umtalsefni á
síðasta flokksþingi Framsóknarflokksins
og lýsti hinum fyrirhuguðu framkvætnd-
um á Morgunblaðinu með slíkum hætti
að hroll setti að flestum viðstaddra. í
deiglunni mun vera að gefa þar út
daglega ógnarfjölda blaðsíðna ofan á
það sem fyrir er, aukablöð og litmyndir,
auk útgáfu á mánudögum. Við slíka
1 þenslu er ekki heiglum hent aö keppa
og síst á færi þriggja lítilla blaða er
berjast nú þegar í bökkum við að halda
úti því, sem út er gefið. Hver verður
framtíð þeirra við slíkar aðstæður?
Valkostir „litlu“ blaðanna
Sé litið til dagblaðsins Tímans má það
Ijóst vera að útgefendur hans eiga úr
vöndu að ráða og þurfa að gera upp við
sig, hvaða stefna skuli ráða við útgáfu
hans. Þar er annars vegar um að ræða
að breyta blaðinu í hreint flokksmál-
gagn, er flytti þá að meginefni tilkynn-
ingar og áróður, e.t.v. fyrst og fremst til
upplýsingar fyrir flokksmenn. Hins veg-
ar þyrfti blaðið að geta keppt við Mbl.
í allri útgáfu og fréttaöflun. Þriðja leiðin
væri sú að hjakka í sama farinu og
berjast eilíflega í bökkum. Að vera ekki
nógu lítið blað til að vera einungis
flokksmálgagn upp á fáeinar síður
daglega og heldur ekki nægjanlega stórt
til að geta haldið úti frétta- og greina-
skrifum er keppt gætu við Mbl. Menn
skyldu athuga að ekki skiptir öllu máli
hvernig til tekst við eilífar auglýsinga-
og áskrifendaherferðir á Tímanum, þar
sem mcira máli skiptir cr, hvað andstæð-
ingurinn, sá sem við er keppt, gerir. Á
meðan Mbl. getur í einu og öllu
yfirboðið „litlu" blöðin mcð slíkum
hætti í krafti fjármagnsins, þá gera
smærri blöðin aldrci annað en að klóra
í bakkann, komast aldrei með tærnar
þar sent Mbl. hcfur hælana, hvaö
útbreiðslu snertir.
Til að forðast allan misskilning skal
það tekið fram að álit mitt cr, að eins
og Tíminn cr uppbyggður nú, sé hann
allgott blað, þ.e. vcl gangi að rata
meðalveginn milli stjórnmálaskrifa ann-
ars vegar og frétta- og greinaskrifa hins
vegar. En mcðan það ástand ríkir á
blaðinu cr erfitt að láta cnda ná saman
og er Ijóst, að blaðið keppir ekki nema
að litlu leyti við Mbl. Ekkert minni
blaðanna veitir Mbl. þá samkeppni, sem
þó brýna nauðsyn ber til. Ef tekin yröi
sú ákvörðun að byggja Tímann upp, svo
blaðið vcrði þess umkomið að kcppa við
Mbl. þyrfti til slíks geysilegt fjármagn.
Morgunblaðið, biað án
samkeppni
Nú gildir það, að ef rætt er um
samkcppnina við Mbl. að hvorki Alþ.bl.
né Þjóöviljinn eru þess umkomin aögeta
keppt við Mbl. frekar en Tíntinn. Því er
ekki út í hött, að rætt sé um nána
samvinnu Tímans, Þj.v. og Alþ.bl. eins
og Kristinn Finnbogason gat um í
fyrrnefndri ræðu sinni á flokksþingi
Framsóknarflokksins. Ef samvinna blaö-
anna yrði svo náin að um algjöra
sameiningu yrði að ræða, mætti hugsa
sér afsprengið sem afar óhefðbundið
dagblað.
Vegna samsetningar þess þyrfti t.d.
ekki að vera forystugrein þar heldur
gætu hvert hinna þriggja blaða, Þj.v.,
Alþ.bl. og Tíminn haft þar cigin síður
til umráða fyrir forystugreinar sínar og
flokkstilkynningar. Við blað þetta vrði
■ Síra Agúsl Sigurðsson
að starfa ritstjórn algjörlega óháð þeim
þremur öflum, er aö blaðinu standa og
rcöu þar fagleg, fréttalcg sjónarmið
eingöngu við mat á atburðum. Að
sjálfsögðu yrði slíkt blað að vera öllum
opið, er í það vildu skriía, og þyrftu þeir
aðeins að lúta þcim almcnnu reglum, er
um slík greinaskrif gilda.
Stór áskrifendahópur
Spurning er, hvernig auglýsendur
munu bregðast við blaði sem þessu og
hvort fjármagnið, er frá þeim streymir,
gæti ríðið úrslitum um, hvort það yrði
Mbl. eða hið þríeina blað, er yrði ofan
á. Þar réði samúð lesendaog þjóðarinnar
og enginn vafi væri á, að hið þríeina blað
nyti slíks umfram Mbl.
Frá byrjun mætti búast við allstórum
áskrifcndahópi, scm jafnvel væri reiðu-
búinn að kaupa blaðið, a.nt.k. fyrst um
sinn, cinungis til að styðja það í viðleitni
þess gegn Mbl. En einnig er ekki fráleitt
að ætla að rúm sé fyrir tvö stór
morgunblöð á íslenskum blaðamarkaði.
Með blaði sem þessu væri komið
sæmilegt mótvægi við þá hægri pressu
sem DV og Mbl. er, og þeirri ógnun við
frjálsla skoðanamyndun í landinu sem
sjíkt leiðir af sér. Vonlaust er fyrir
blöðin þrjú Tíminn, Alþ.bl. og Þj.v eigi
reyna að skapa mótvægi gegn þeirri
pressu, hvert um sig. Til þess hafa þau
ekkert bolmagn. En ef tækist að höggva
í þann múr, sem hægri pressan er að
verða búin að mynda hér á landi, væri
það vel. En í raun skiptir hér engu máli
hvort Tíminn, Alþ.bl. og Þj.v. cigi
nokkuð annað sameiginlegt en það eitt
að vera þrjú blöð, sem berjast í bökkum
og geta ekki hvert um sig tekist á við
þann, sem er raunverulegur andstæð-
ingur þeirra, hægri pressuna, með Mbl.
í broddi fylkingar.
Bolli Héðinsson
hagfræðingur