Tíminn - 21.12.1982, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjori: Gísii Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Olafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson. Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eiríkur St.
Eiríksson, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Sigurður Helgason (íþróttir), Jónas
Guðmundsson, Jón Guðni Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Skafti Jónsson.
Utlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert ÁgUstsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi
Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn,
skrifstofur og auglýsingar: SíðumUla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 150.00.
Setning: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Fríverzlun og
gengisskraning
■ Það vekur eðlilega athygli, að gengisfellingar virðast
nú fyrsta verkefni flestra nýrra ríkisstjórna. Nú um helgina
var t.d. tilkynnt mikil gengisfelling í Mexíkó, en nýr
forseti kom þar til valda um mánaðamótin.
Rétt áður hafði hin nýja ríkisstjórn á Spáni látið það
verða eitt fyrsta verk sitt að fella pesetann í verði.
Fáum vikum áður hafði Olof Palme hafið stjórnarferil
sinn að nýju með því að fella gengi sænsku krónunnar
mjög verulega.
Það vekur ekki minni athygli, að það eru nýjar
ríkisstjórnir undir forustu jafnaðarmannaflokka, sem eru
einna fyrstar til að fella gengið, t.d. í Svíþjóð og á Spáni.
Þá hefur Verkamannaflokkurinn í Bretlandi lýst yfir því,
að það verði eitt fyrsta verk hans, ef hann sigrar í næstu
þingkosningum, að fella gengi sterlingspundsins um 20%.
Áður fyrr voru það jafnaðarmannaflokkarnir, sem voru
einna andvígastir gengisfellingum.
Að sjálfsögðu eru það breyttar aðstæður og tímar, sem
ráða mestu um þessa stefnubreytingu. Áður fyrr var beitt
ýmsum höftum til að treysta gjaldmiðilinn, ef hann var
talinn ótraustur í sessi. Síðan meira var horfið að
fríverzlun, hafa sjónarmiðin breytzt.
Eigi að búa við fríverzlun, er óhjákvæmilegt að hafa
gengisskráninguna þannig, að hún stuðli að útflutningi og
sporni gegn innflutningi samkeppnisvara við innlenda
framleiðslu. Að öðrum kosti er iðnaðurinn í stórfelldri
hættu.
Áhyggjur hlýtur það að vekja, hversu mjög hefur hallað
að undanförnu á ýmsar íslenzkar iðngreinar í samkeppni
á heimamarkaði við aðfluttar iðnaðarvörur. Vafalítið
stafar þetta að einhverju leyti af óhagstæðri gengisskrán-
ingu.
Það er alvörumál mikið, hversu illa gengur hjá
íslenzkum iðnaði bæði heima fyrir og út á við. Haldi svo
áfram, getur stórfellt atvinnuleysi verið á næstu grösum.
Vafalítið er þetta ískyggilegasta vandamálið.
Þögn er sama
og samþykki
■ Allir kannast við málsháttinn þögn er sama og
samþykki. Vissulega á hann mikinn rétt á sér.
Það mun vart hafa farið fram hjá neinum, að
stjórnarandstaðan hefur mjög hamast í orði gegn
bráðabirgðalögunum um efnahagsmálin. Jafnlítið hefur
svo borið á kröfum frá henni um að afgreiðslu þeirra yrði
hraðað á þingi.
Þvert á móti hefur stjórnarandstaðan tafið fyrir
afgreiðslu þeirra á margan hátt.
Stjórnarandstaðan lét líka afgreiða fjárlögin, án þess
að krefjast þess að áður yrði tekin afstaða til þeirrar
tekjuöflunar, sem felst í bráðabirgðalögunum.
Öðru vísi verður vart litið á þetta en að hún sé
bráðabirgðalögunum samþykk á borði, þótt hún mótmæli
þcim í orði.
-Þ.Þ.
menningarmál
Tónleikanefnd háskólans fór út á nýja
braut á 10. tónleikum vetrarins, þar sem
breski sembalsmiðurinn Mark Steven-
son flutti erindi með Iitskyggnum um
sembala og smíði þeirra. Síðan lék
Helga Ingólfsdóttir á hinn nýja sembal
sinn (scm Mark Stevenson smíðaði),
Franska svítu í G-dúr eftir Bach.
Mark Stevenson hefur fengist við
sembalsmíði síðan 1963. Hann sagði frá
því, að sembalsmiðir haldi árleg mót,
þar sem saman koma tónlistarmenn og
smiðir með sína nýjustu gripi. Þar hefur
orðið fullkomin bylting á einum áratug,
því á sýningu 1972 höfðu verið tveir
sembalar sem byggðir voru sem eftirlík-
ingar af fornum hljóðfærum, en 200 sem
byggðir voru sem eftirlíkingar af nútíma
flygli. Árið 1978 voru eftirlíkingar
fornra hljóðfæra komnar í meirihluta,
og nú lætur enginn semballeikari með
minnstu sjálfsvirðingu sjá sig í námunda
við öðruvísi hljóðfæri.
Saga sembalsins er annars sú, að hann
HEIMURINN
SEM SEMBALL
kont fyrst fram í Þýskalandi á 14. öld og
þróaðist síðan tiltölulega hratt þar til
hann hvarf skyndilega af sjónarsviðinu
á síðari hluta 18. aldar-fortepíanó gekk
af honum dauðum. Á 20. öld var
semballinn endurreistur, fyrst og fremst
fyrir tilstilli pólska sembalistans Wöndu
Landowsku, og nú er vegui þessa
hljóðfæris sívaxandi vegna aukins áhuga
á forntónlist með upprunalegum hljóð-
færunt.
Þær eftirlíkingar fornra hljóðfæra,
scm nú eru smíðaðar, taka mið af lunum
síðustu sembölum. Því eins og áður
sagði þróaðist hljöðfærið hratt: tónborð-
iö óx til beggja enda, röddunt var bætt
við, og ýmsar „verkfræðilegar" endur-
bætur voru gerðar sem stuðluðu að því
að halda stillingu, bæta hljóminn o.fl.
Stevenson sagði að gömlu hljóðfærin,
sem nú eru geymd á söfnum, hafí'hljóm
sem sé „engu líkur"; hins vegar sé
meiningarlaust að reyna að líkja eftir
honum með nýjum hljóðfærum, því
gömlu mennirnir hafi yfirleitt spilað á ný
eða nýleg hljóðfæri - þeim var alltaf að
fara fram - en þessi „engu líki hljómur"
stafi einmitt af því hversu gömul
hljóðfærin eru, viðurinn uppþornaður
og öll spenna úr grindinni. Hins vegar
sagði liann, að fiðlarar hafi jafnan sóst
eftir gömlum hljóðfærum, en þó sé þess
ekki að vænta, að t.d. Slradivarius-fiðlur
hafi hljómað í gamla daga eins og þær
gera nú.
Hinn nýi semball Helgu Ingólfsdóttur
er eftirmynd hljóðfæris frá 1745 sem nú
er í Smithsonian-safninu í Washington.
Það smíðaði Johann Dulcken, þýskætt-
aður Hollendingur í Antwerpen. Mark
Stevenson kvað hina fornu hljóðfæra-
smiði yfirleitt hafa smíðað einungis eina
eða tvær gerðir af hljóðfærunt; sveinar
lærðu iðnina af meisturum, og héldu
henni síðan áfram, e.t.vmeðeinhverjum
endurbótum. Nútíma-sembalsmiðir
þurfa hins vegar að hafa vald á a.m.k.
fimiti „skólum", ár- og síð-ítölskum,
frönskum, þýskum og hollenskum, enda
er svo að sjá sem smekkur hljóðfæra-
leikaranna breytist næstum jafnhratt og
veðrið hér í Reykjavík - undanfarin 2
eða 3 ár hafa Dulcken-sembalar verið
eftirsóttastir. Mér fannst Franska svítan
hljóma dæmalaust fallega þessa dag-
stund í Norræna húsinu í flutningi Helgu
Ingólfsdóttur.
Mitzi Meyerson
Að kvöldi sama ntiðvikudags (15.
des.) spilaði svo Bostonstúlkan Mitzi
Meyerson scmbaltónlist frá 17. og 18.
öld í Norræna húsinu, á Dulcken Helgu
Ingólfsdóttur. Þarna komu einungis
allra harðsnúnustu vinir sembalsins í
Reykjavík, 10 að tölu, enda vissi cnginn
neitt um hljóðfæraleikarann. Sem reynd-
ist vera ntikill sembalsnillingur, svo scm
ég frétti á eftir, virtur og eftirsóttur
listamaður í sínu heimalandi. En þaðer
til ntarks um æsku þessarar listgreinar
hér á landi, að Mitzi Meyerson er fyrsti
útlendingurinn sem heldur hér sembal-
konsert; Hclga Ingólfsdóttir hefur ein
haldið því nterki á lofti, þótt þeim fari
nú brátt fjölgandi fyrir hennar tilstilli.
Fyrst flutti Mitzi Meycrson fimm
„Grounds", sem e.t.v. mætti nefna
„grunnbössunga", þ.e. lög með einfald-
ari og sí-endurtekinni „vendingu" í
bassanum. Tónskáldin voru öll 16.-17.
aldar Bretar. Næst lék Meyerson Til-
brigði eftir Froberger (1616-1667), mjög
skemmtilegt verk með pörtum úr Öxar
við ána innbyggt, hvar sem hann hefur
hcyrt það lag. Þá lék hún sömu Frönsku
svítu Bachs sem Helga Ingólfsdóttir
hafði flutt fyrr um daginn, síðan Pre-
Iúdíu og passaclíu í C-dúr eftir Lousi
Couperin (1626-1661) og loks fimm
smástykki eftir Forqueray (1671-1745).
Eins og fyrr sagði er Mitzi Meycrson
gcysilega fínn semballeikari. Snilli henn-
ar kemur m.a. fram í ntjög hreinni
„fraseringu", tærri skreytingu - þótt
undarlegt mcgi virðast eiga semball og
sekkjapípa það sameiginlegt að skraut-
nóturnar eru afar mikilvægar. En auk
þess er framkoma Meyerson við hljóð-
■ Norska sópransöngkonan Anne-
Lise Gunnarsjaa söng í Norræna húsinu
sunnudaginn 12. desember verk eftir
Sibelius (1865-1957) og þrjú norsk
tónskáld: Grieg (1843-1907), Björn Fon-
gard (f. 1937) og Johan Kvandal (f.
1919) - Norske Stevtoner Op. 40, sem
hann samdi sérstaklega fyrir þessa
söngkonu. Gunnarsjaa lærði söng í
Salzburg auk hcimalands síns, en hefur
síðan sérhæft sig í barokk-söng, auk þess
sem hún hefur fengist við nútímatónlist.
Ekki reyndi þó á barokk-kunnáttu
hennar á þessunt tónleikum. heldur
meira á hefðbundinn ljóða- eða laga-
söng. og satt best að segja er dálítið erfitt
að ímynda sér þessa raddsterku og að-
því er virðist mögnuðu söngkonu flytja
fíngert barokk. En lengi skal manninn
reyna. Gunnarsjaa reyndist semsagt
vera heilmikil söngkona, sem flutti þessi
færið athyglisverð, hvort sem hún er nú
náttúrleg eða lærð - hún er næstum því
eins og partur af hljóðfærinu, og af
tónlistinni. Kannski kemur hún hingað
aftur einhvern tíma, og þá ættu fleiri að
nota tækifærið til að heyra mjög fínan
semballeik.
verk af krafti og kynngi. Jónína Gísla-
dóttir lék með á píanó, og fórst það vel
og örugglega úr hendi.
En áheyrendur voru sorglega fáir.
Þessari söngskemmtun hafði að vísu
verið valinn óheppilegur tími, því um
sömu ntundir voru vinir Noregs niðri á
Austurvelli að fagna jólatré, en síðan
var veisla í Héðinshöfða fyrir marga
þeirra. Sem leiðir hugann að því hverjir
sækja í rauninni tónleika hér á landi og
hvers vegna.
Staðreyndin er a.m.k. sú, að yfirleitt
fá útlendir listamenn litla sem enga
aðsókn nema sá kvittur komist upp að
þeir séu frægir. En þeir frægu eru ekki
alltaf bestir - þeir voru bestir, en það
eru hinir ungu og óþekktu sem annað
hvort eru eða verða bestir.
19.12
Sigurður Steir.þórsson
19.12.
Sigurður Steinþórsson
NORSK
SÖNGKONA