Tíminn - 22.12.1982, Page 13

menningarmál
A fákspori:
Mjög að-
gengileg
bók um
hesta
Um læpu-
skaps-
ódyggðir
„Á fákspori“ / Sigurbjörn Bárðarson -
Bók um hesta fyrir hestamenn.
■ Á fákspori eftir Sigurbjörn Bárðar-
son er ný bók í útgáfuröð Eiðfaxa. Með
þessari bók má segja að áfanga sé lokið
við það þarfa verk að festa á bækur það
helsta sem máli skiptir í daglegri
umgengni manna við hesta.
Bækurnar þrjár „Á hestbaki", „Að
temja“ og „Á fákspori“ vinna saman og
á milli höfunda þeirra er augljós verka-
skipting.
I einstaka tilfellum fjalla þeir um sama
efni, en einmitt þar má sjá að í heimi
hesta og manna eru áhersluatriði misjöfn
og skoðanir skiptar.
Ljóst er að Sigurbjörn Bárðarson,
þótt ungur sé, býr yfir geysilegri reynslu
í samskiptum við hesta og honum tekst
í bókinni svo sannarlega að koma
þessari þekkingu til skila. Skrif hans eru
skýr og greinargóð, laus við allt flúr og
orðalengingar.
Bókin er mjög aðgengileg, ýtarleg og
kaflaskil eru mjög greinileg. Auðvelt er
að fletta upp á einstökum atriðum og
þannig gagnar bókin sem uppflettirit t.d.
ef vanda ber að höndum eða ieita þarf
að ráðum sem að gagni mega koma.
Ýmsar athyglisverðar kenningar eru
settar fram í bókinni og áhersla lögð á
þætti er margir hestamenn leggja e.t.v.
of litla rækt við.
T.d. færir Sigurbjörn hvað eftir annað
rök fyrir og minnir á þýðingu fetgangs
bæði fyrir hestinn og ekki síður fyrir
knapann, tökum dæmi. Hann segir:
„Athyglisvert er hversu menn nota
lítið fetgang í útreiðartúrum. Þar komast
þeir í mjög náið samband við hestinn og
umhverfið, einkum þeir sem eru að flýja
streituna í hinu daglega amstri lífsins,
og bregða sér á bak sér til heilsubótar.
Mönnum hættir oft til að taka streituna
með sér á bak og ríða út eins og þeir séu
ennþá undir fullu vinnuálagi. Þeir keppa
bæði við klukkuna og nærstadda, í stað
þess að ríða öðru hverju á fetgangi,
slaka á, hugleiða gildi þess að vera til og
í samvistum við hest sinn.
Álag á fætur er það sem þarf
sérstaklega að fylgjast með. Verndun
fóta er mjög mikilvæg og allt of lítið er
fylgst með ástandi þeirra. Algengt er að
sjá bólgna, fótalúna hesta sem eru
nánast búnir að vera, þó á besta aldri
séu. Alltof oft liggur sökin hjá knapan-
um. Taka verður tillit til aðstæðna,
þ.e.a.s. hvernig reiðgötum er háttað.
Varast skal að beita hestum á hörðum
götum og ís, þó það sé freistandi. Oft
láta menn blekkjast þegar þeir ríða á
hörðum.götum, þegar hesturinn verður
jafnvel viljugri og fer að leggjast meira
og meira í tauminn. Þetta getur þýtt að
hesturinn finni til, hann harðnar í
viðmóti fyrir bragðið. Auðvelt getur
verið að misskilja slíka hluti. Rúmir
ganghestar, sem riðið er ótæpilega við
ofangreindar aðstæður, verða nær
undantekningarlaust kvíðnir í einhverj-
um mæli eða bila í fótum. í þéttbýli eru
aðstæður oftast þannig að lítið er um
mjúkar reiðgötur, heldur glerharðir
vegir. Þarna þarf sérstakrar aðgæslu við.
Á vetrum, þegar frost er og snjórinn
mýkir ekki reiðgötuna, er hættan mikil.
Ættu menn að reyna að hlífa hestum
sínum yfir þennan tíma meðan aðstæður
eru slíkar, ríða gætilega og forðast að
beita þeim.“
Skcmmtilegt er einnig að kynnast
kenningum Sigurbjarnar um notkun
raddarinnar og mikilvægi þess að tala til
hestsins, þama em áhersluþættir sem
margir hestamenn gætu örugglega til-
einkað sér.
Mörg þörf ráð gefur hann hvað varðar
undirbúning og hegðun á ferðalögum.
Þessi þáttur bókarinnar er gott framlag
í þá umræðu sem nú á sér stað um
ferðalög á hestum, t.d. um hálendið.
Eins og við mátti búast fjallar Sigur-
björn all mikið um meðferð keppnis-
hesta, en lofsvert er hversu vel honum
tekst að gera þann þátt aðgengilegan
fyrir hinn almenna hestamann. Skeiði og
skeiðhestum eru gerð sérstaklega góð
skil og ýmis sérstök vandamál skýrð
og ráð gefin til lausnar, fróðlegt er að
lesa um þjálfunaráætlanir fyrir hin ýmsu
viðfangsefni á sviði hestaíþrótta.
Bókin skiptist í meginatriðum í þrjá
kafla, fyrsti kaflinn fjallar um reiðhest-
inn, annar um keppnishesta og sá síðasti
um umhirðu og meðferð hesta almennt.
Sá kafli bókarinnar er mjög þarfur og
aðgengilegur, kaflafyrirsagnirnar þar
sem fjallað er um hesthús segja m.a.
nokkuð um þennan þátt. Þar er sérstak-
lega tekin fyrir einangrun, vatnslagnir,
eldvarnir, hlaðan, gluggar, lýsing, niður-
föll, lofthæð, loftræsting, básar, stallar,
gólf í básum og stíum, stíur, járningar-
aðstaða, viðrunarsvæði hesta. Sérstakur
kafli með undirfyrirsögnum fjallar um
fóðrun, næsti um járningar og sá síðasti
um helstu sjúkdóma.
Sigurður Haraldsson í Kirkjubæ á
Rangárvöllum skrifar aðfaraorð bókar-
innar í upphafi þess kafla kemst hann
svo að orði.
„Sú kynslóð núlifandi íslenskra hesta-
manna, sem tók út þroska sinn á
fyrrihluta líðandi aldar, hafði á sama
hátt og allar gengnar kynslóðir öðlast
kunnáttu sína og leikni á hestbaki, við
dagleg störf og samlíf með hestunum,
sem voru bæði leik- og vinnufélagar
fólksins. Ennfremur var það ungu fólki
góður og heillaríkur skóli, að taka þá
sem eldri voru sér til fyrirmyndar,
einkum ef fólk var svo heppið að
kynnast snjöllum reiðmönnum.
Allt féll þetta Ijúflega saman við hið
daglega líf og fáir munu hafa leitt
hugann að nauðsyn á sérstökum skóla
fyrir reiðmenn eða hestafólk.
Við þá stórfelldu þjóðfélagsbyltingu,
sem átti sér stað í og eftir síðustu
heimsstyrjöld, þegar hesturinn hvarf úr
hinu daglega amstri fólksins, má segja
að tengslin við skóla reynslunnar hafi
rofnað. Því er það, að ungur maður eða
kona, sem fær áhuga á því nú til dags,
að kynnast hestum og læra að njóta sem
flestra snillikosta þeirra, finnur fáar
leiðir aðrar en leita hjálpar fræðibóka
og námskeiða í einhverri mynd.“
Síðar segir hann:
„Stærsti kostur bókarinnar er máske
einmitt þessi fjölskrúðuga upptalning
ólíkustu tilvika og smáatriða í sam-
skiptum við hestinn og leiðsögu höfund-
ar við að finna ávallt réttu ráðin til
úrlausnar.
Öll orðræða og tilsögn höfundar
hnígur að því að hesturinn komi ávallt
„með frelsi í fasi" og óbrotið sjálf úr
hverri ferð og frá hverjum leik.
Að skapa gæðing, á hvaða sviði
hestamennskunnar sem er, verður ekki
gert með því að beita þurrum formúlum
eða þröngum fastbundnum aðferðum.
Sífrjór og opinn hugur rciðmannsins,
sem alltaf kann að láta sér detta í hug
ráð við hverju því sem að höndum ber,
er reiðmannsins besti fylginautur.
Persónuleg kynni mín af höfundi
bókarinnar gera alla framsetningu hans
og tilsögn mjög svo trúverðuga fyrir mér
og auka á gildi hennar sem kennslubókar
í hestamennsku almennt, að mínu mati.“
Þessi orð hins snjalla hestamanns,
Sigurðar á Kirkjubæ lýsa e.t.v. best
bókinni og höfundi hennar.
Eins og í fyrri bókum Eiðfaxa þá er
mjög svo vandað til bókarinnar, fag-
menn á öllum sviðum hafa unnið að því
að gera hana sem best úr garði, yfir
eitthundrað ljósmyndir og teikningar eru
í bókinni mest allt efni sem fellur beint
að texta hennar. Bókin er prentuð á hinn
besta pappír og virkilega eigulegur
gripur, fyrir utan áður sögð orð um
innihald textans.
Það er virkilega ástæða til að fagna
þessu framtaki aðstandenda Eiðfaxaút-
gáfunnar.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
Nína Björk Ámadóttir,
Svartur hestur í myrkrinu
Ljöð 1982
Mál og menning
Reykjavík 1982.
■ Þessu kveri er skipt í tvo flokka og
nefnist hinn fyrri: Með kórónu úr skýi
en hinn síðari: Fugl óttans.
í fyrri hlutanum eru tækifærisljóð á
víð og dreif og byrjar t.d. með afmælis-
Ijóði til Tómasar Guðmundssonar. Það
heitir Leyndarmál vorsins, og er svona:
Vorið hefur hlegið og dansað
yflr borgina
hversu kátleg varð skammsýni mín
borgin strax orðin rjóð og geislandi
vorið faðmaði hana og faðmaði
ég spurði
hvar hefurðu verið
í allan vetur
og hlæjandi og dansandi sagði vorið
ég svaf
í allan vetur
innst í hjarta
unnusta míns
tvö af bláum blómunum mínum
vaka þó alltaf
vaka
í augunum hans.
Eins og sjá má er hér fylgt þeirri tísku
að hafa hvorki greinarmerki né upphafs-
staf fyrr en Ijóði lýkur og sé ég ekki að
það út af fyrir sig lyfti listinni til muna.
Síðasta Ijóðið í fyrri hlutanum heitir:
Fugl óttans breytir sífellt um lögun. Það
;r svona:
Fugl óttans er stór
hann tekur manneskjuna í klærnar
og flýgur með hana langt
svo langt
frá gleðinni
en hann er líka lítill
þá flýgur hann inn í brjóstin
og veinar
og veinar þar.
Svo fer því ekki fjarri að í seinni
hlutanum, sem ber nafn þessa fugls,
Hallgrímur Jónsson
frá Ljárskógum
Hver einn bær á sína sögu.
Hörpuútgáfan.
Ljárskógar í Dölum. Frásagnir af
fólki og atburðum. Þjóðsögur, örnefna-
sögur og annar fróðleikur. Svo er
upptalið á bókarkápu. Þar er líka tekið
upp úr formála höfundar:
„Ég var eini maðurinn í heiminum, er
kunni allar þjóðsögurnar, örncfnasög-
urnar og annan fróðleik er ófst utan um
þennan einstaka bæ í Dölunum."
Sjálfsagt er þetta rétt, en þó eru sumar
þessar sögur finnanlegar í annarri nýrri
bók á þessari vertíð. En sleppum því.
Sumum kann að virðast ofraun að
skrifa heila bók um einn bæ. Hallgrímur
lýsir hér æskustöðvum og heimili og
segir margt af Ljárskógamönnum. Hann
er ritfær vel, segir frá ljóst og skipulega
en kannski nokkuð hátíðlega stundum
er hann vandar sig. Þetta verður læsileg
bók og það skiptir mestu. Og eflaust
munu Dalamenn fagna því að fá hér svo
myndarlegt framlag til héraðssögu og
héraðslýsinga.
veini hann linnulaust og er það ófagur
söngur. Sviðið er einhvers konar geð-
veikrahæli eða heimili þar sem stopult
er að fólk sé með rétu ráði. Því segir í
Ijóðinu Doddi:
Ég vil ekki trúa þ ví
að ég hafl gert þetta
barði ég hana virkilega
Hins vegar þurfti sjö til að koma
spennitreyjunni á Jónu. Óstöðvandi
grátköst og krampakenndur skjálfti
koma við sögu og Lolla drakk frá sér
vitið í sólarlandaferð „eins gott að loka
sig bara inni heima hjá sér með kassa af
brennivíni."
Nokkrum sinnum kemur svartur hest-
ur við sögu. Hann kemur til mín í myrkri
og sorg hans er söngur um gleymsku
þjóðar sem hefur gleymt að standa vörð
um frelsið.
Tár hans eru eins og hnífsoddar í
nóttinni, augu hans vildu vera vopn
þjóðarinnar en enginn sat hann og
hófatak hans skall eins og ekki á veginn.
Svarti hesturinn
sér sterkar hendur og flmar
slíta net gleymskunnar
og veit að
þjóð hans mun mæta honum
við heiðina
og þá þeysir hann með hana
inn í daginn
inn í bláan - bjartan daginn.
Þessi svarti hestur er þannig einhvers
konar þjóðlegt tákn. Kannske er dálítið
erfitt að rökstyðja það til hlítar. Ein-
hvers staðar sá ég að hann væri landið,
en fremur væri það eitthvað sem
stundum er nefnt þjóðarsál, andlegir
eiginleikar og tilfinning sem gerir lands-
fólkið að þjóð. Eflaust ber okkur margt
á milli, þegar við förum að rökræða
gleymsku um að standa vörð um frelsi
landsins. Sumir hugsa þá fyrst um
erlendan her. Aðrir tala um dáðleysi og
að gera ekki kröfur til sjálfra sín,
leggjast heldur í drykkjuskap og þess
háttar og á það minnir þessi skáldskapur
rækilega. Ætli það séu ekki læpuskaps-
ódyggðirnar sem eru okkur hættulegast-
ar? Og hér er vissulega talað um þær.
H. Kr.
En skrýtið finnst mér það að nefna
Sturlu Þórðarson lögmann meðal bænda
í Hvammi á Sturlungaöld. Hann
dreymdi að vísu fyrir Örlygsstaðabar-
daga, að hann væri heima á föðurleiíð
sinni í Hvammi og skriða hlypi úr
fjallinu. Og oft hefur hann komið að
Hvammi til föður síns eða Ólafs bróður
síns eftir að hann var sjálfur tekinn við
búi á Hallbjarnareyri eða kominn að
Staðarhóli. En þetta er nánast að hengja
sig í orðalag.
Hallgrímur hefur bjargað mörgu um
föðurleifð sína frá glatkistunni og náð
tilgangi sínum. H.Kr.

■ Halldór Kristjánsson skrifar um bækur. 1 j
Fjölbreytt úrval af
skrifborðum
Tilvaldar jólagjafir
Verð frá kr. 1.985.-
Húsgögn og
. , . Suðurlandsbraut 18
mnrettmgar simi se 900
Lýsing og saga
Ljárskóga