Tíminn - 23.12.1982, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
Óskum bændum
og búaliði
svo og
landsmönnum öllum
gleðilegra
jóla
árs og friðar
M'sfrávss ÍBSMgga G/obusn
LAGMÚLI 5. SlMI 81555

EDITORS’ CHOICE
The Best Books of 1982
h'ourteen yecirs u&o, ut aboul this time of
veur. thc edilors of the Book Review, who
'wrp usetí to thinktnf! of themselves as the
helpmeets of criticism, moved front for one
week antí picUed u hat they considered the
besl books of the yeur. Pickinu the best be-
come a habit, unc: in this Christmas issue we
offerour 15th annuul choice.
Like last year’s choice, it contains 12 titles,
five ficlion and seven nonfiction, with one
book, "Schindler’s List," a factual account
done with fictional techniques. There are two
childhood memoirs, one volume of political
memoirs, one book of history, one biography
and one volume of passionate exposition and
argument. If this last, "The Fate of the
Earth," achieves its purpose of making us
rr.ore aware of our peril in this nuclear age, it
will prove to be the most important book pub-
lished this year.
Everyone who rcud Alice Walker’s "The
Color Purple,” which did not muke the list,
agreed thut its first 75 puges contained prob-
that one’s anger may overwhelm and destroy
one’s fiction. About all these matters J. M.
Coetzee, a South African writer in his early
40’s, has evidently thought deeply, and in his
new novel he has found a narrative strategy
for controlling the tension between subject
and author. He tells the story of an imaginary
Empire, set in an unspecified place and time,
yet recognizable as a “universalized” ver-
sion of South Africa. At the Empire’s edge
live barbarian tribes, which the so-called
Third Bureau claims are preparing to muti-
ny. Troops are sent; first there are reports of
victory; but finally they retum, dazed and
bedraggled. The Empire fades; the barbar-
ians remain. A power of historical imme-
diacy gives this novel its thmst, its larger
and, if you wish, universal value.
TUMULTUOUS YEARS
By Robert J. Donovan. W. W. Norton & Co.
This second volume of Robert J. Ddnovan’s
YEARS OF UPHEAVAL
ByHenryA. Kissinger. Little, Brown&Co.
In the second volume of his interminable
yet endlessly fascinating memoirs, Henry A.
Kissinger moums the burden of carrying a
crippled President, but still cannot help cele-
brating his own incomparable feats of surviv-
al. As Richard Nixon’s Presidency expired,
Mr. Kissinger’s already great influence
soared. This volume recounts that incredible
year between the summers of 1973 ánd 1974,
in which the refugee from Nazi Germany be-
came the most glamorous and probably the
most powerful man in America. The book
begins with his baptism as Secretary of State
by a grudging President floating in a swim-
ming pool in San Clemente and ends with the
President on his knees at the doör of the Lin-
coln Bedroom in the White House. In between
are many brilliant personal portraits of
American and world leaders and some vivid
lAccnns in Hinlnmníir clratAou
Bestn bæknr ársins
í Bandaríkjunum ’82
✓
A.RSLOK HVERJU SINNl ERU TÍMITIL AÐ GERA
UPP LIÐNA ÁRIÐ MEÐ ÝMSUM HÆTTI. Meðal annars
er það föst venja hjá mörgum fjölmiðlum að reyna, að setja
saman yfirlit um það besta, sem gerst hefur á árinu á sviði
margháttaðrar menningarstarfsemi.
Sumir eru fyrri til í þessu en aðrir. Þannig tóku ritstjórar
bandaríska bókmenntablaðsins New York Book Review
(NYTBR) sig til snemma í desember og völdu - fimmtánda
árið í röð - „Bestu bækur ársins 1982“ í Bandaríkjunum.
Niðurstaðan hjá þeim var listi með 12 bókum, sem þeir voru
sammála um að ættu heima á þessum lista. Þar eru fimm
skáldsögur en sjö verk af öðrum toga. Ritstjórarnir segja í
greinargerð sinni, að um sumar bækurnar á listanum hafi verið
allmiklar deilur þeirra á milli, einkum þó hvort annað bindið
í ítarlegum æfiminningum Henry Kissingers ætti þar heima.
Þá komu að sjálfsögðu mjög margar bækur til greina, sem
ekki eru með á listanum yfir bestu bækurnar. Sérstaklega var
þar bent á skáldsöguna „The Color Purple" eftir Alice
Walker, en um hana segja ritstjórarnir m.a., að þeir hafi verið
sammála um að fyrstu 75 blaðsíðurnar í þeirri bók væru
sennilega það besta, sem skrifað hefði verið í Bandaríkjunum
á árinu sem er að líða, en hins vegar hafi höfundinum ekki
tekist að halda bókinni áfram til loka með sama hætti og því
teldist hún ekki til bestu bóka ársins.
Við skulum nú líta nokkuð nánar á þennan lista. Fyrst er
best að telja upp bækurnar og höfunda þeirra, en þær eru
skráðar í stafrófsröð miðað við eftirnöfn höfunda í hinu
bandaríska blaði:
„The Burning House“ eftir Ann Beattie. „Waiting for the
Barbarians“ eftir J.M. Coetzee, „Tumultuous Years“ eftir
Robert J. Donovan. „Schindler’s List“ eftir Thomas
Keneally. „Years of Upheaval" eftir Henry A. Kissinger.
„The Fate of the Earth“ eftir Jonathan Schell. „Bronx
Primitive" eftir Kate Simon. „Ake“ eftir Wole Soyinka. „Isak
Dinesen“ eftir Judith Thurman. „Dinner at the Homesick
Restaurant" eftir Anne Tyler. „Beck is Back“ eftir John
Updike. „Aunt Julia and the Scriptwriter“ eftir Mario Vargas
Llosa.
Nokkurra ÞESSARA BESTU BÓKA ÁRSINS AÐ
MATI RITSTJÓRA NYTBR HEFUR ÁÐUR VERIÐ
GETIÐ HÉR í BLAÐINU. Nú síðast var t.d. fjallað í
Skuggsjá um hina merku æfisögu Karen Blixens, eða Isak
Dinesen eins og rithöfundarnafn hennar var, eftir unga
bandaríska konu, Judith Thurman, en hún varði sjö árum
æfinnar til að safna efni í þessa æfisögu og skrifa hans. Einnig
hefur áður verið sagt frá nýjustu bók perúnska rithöfundarins
Vargas Llosa í Skuggsjánni, en bók Jonathan Schells um ógnir
kjarnorkuvopnanna var sérstaklega kynnt í Helgar-Tímanum
fyrr á árinu.
En lítum örlítið nánar á hinar bækurnar, sem á listanum eru.
„The Buming House“ (Húsið sem brennur) er þriðja
smásagnasafnið, sem Ann Beattie sendir frá sér á átta árum.
Ritstjórar NYTBR segja, að ný bók eftir hana sé nánast eins
og nýtt fréttaskeyti frá vígstöðvunum; menn hrifsi hana til sín
áfjáðir í að komast að því, hvað sé að gerast þar við jaðar
þess einskismannslands, sem mannleg samskipti geta verið.
Beattie fjallar um fólk sem bjargar sér frá degi til dags, frá
einum elskhuganum til annars, og yfir þessum nýjustu sögum
hennar hvílir einhver tregablær.
J.M. Coetzee er suður-afrískur rithöfundur, og saga hans,
„Waiting for the Barbarians“ (Beðið eftir villimönnunum) er
dæmisaga um heimaland höfundarins, en þjóðlíf þar
einkennist af kynþáttamisrétti og hatri á milli ólíkra kynþátta.
Hann segir hér frá ímynduðu heimsveldi, sem er ljóslega
mótað eftir suður-afrískum veruleika. Við jaðar heimsveldis-
ins búa villimennirnir, sem hin svokallaða „Þriðja deild“
(öryggislögreglan) fullyrðir að séu að undirbúa uppreisn.
Hermenn eru sendir á vettvang, og í fyrstunni berast fréttir
af miklum sigrum. En tíminn líður og loks löngu síðar snúa
hermennimir til baka bugaðir og vankaðir. Heimsveldið
hverfur með tímanum en villimennirnir lifa áfram. Skáldsaga,
sem hefur boðskap að flytja langt út fyrir raðir suður-afrískra
lesenda, segja ritstjórar NYTBR.
„Schindler’s List“ (Listi Schindlers) eftir Thomas Keneally
er það sem kallað er heimildarskáldsaga. Höfundurinn lýsir
þar í skáldsöguformi raunverulegum persónum og raunveru-
legum atburðum. Höfuðpersónan er Þjóðverji að nafni Oskar
Schindler, sem var einn þeirra sem fylgdu í kjölfar þýska
hersins inn í Pólland árið 1939. Þar tók hann við stórri
verksmiðju sem hernámsliðið rændi af Gyðingum, sem settir
voru í fangabúðir. Schindler hafði fram af þessu verið
skemmtanafíkinn glaumgosi, en reynsla hans í Póllandi
gjörbreytti honum og hann lagði sig fram um að bjarga
Gyðingum frá útrýmingu. Honum tókst að ná 1300 þeirra
lifandi úr dauðabúðunum. Keneally, sem er Ástralíumaður,
kynnti sér rækilega feril Schindlers eftir að honum hafði verið
bent á sérstæðan feril Þjóðverjans, og skrifaði síðan sögu hans
í skáldsagnarformi.
Tvær af þeim 12 bókum, sem hér er sagt frá, fjalla um
bandarísk stjórnmál og alveg sérstaklega um lífið í Hvíta
húsinu, önnur á valdatíma Harry S. Trumans en hin á
Nixon-árunum. Robert J. Donovan, blaðamaður og sagn-
fræðingur, hefur undanfarin ár verið að skrifa æfisögu
Trumans, og „Tumultuous Years“ er annað bindi þess verks
og fjallar um árin 1949-1953, sem vissulega voru viðburðarík
ár á sviði alþjóðamála. í bókinni er ítarlega fjallað um
Kóreustyrjöldina og í því sambandi um þá harkalegu árekstra,
sem urðu á milli Trumans og Douglas MacArthurs, hershöfð-
ingja, sem leiddi til þess að Truman setti MacArthur af. Einnig
er fjallað um aðra mikilvéega atburði svo sem stofnun NATO,
byltinguna í Kína, Joseph McCarthy og kommúnistaofsókn-
irnar í Bandaríkjunum, og marga þekkta stjómmálamenn
bandaríska.
Hin bókin er að sjálfsögðu annað bindi endurminninga
Henry A. Kissingers, og fjallar hann þar um síðasta ár
Richards Nixons í Hvíta húsinu og baráttu sína til að halda
utanríkisstefnu Bandaríkjanna gangandi á sama tíma og
forsetaembættið var máttvana vegna vonlausra tilrauna
Nixons til að halda völdum eftir að lögbrot hans og spilling
varð öllum kunn. Kissinger fjallar um atburði þessa tíma í
smáatriðum, en sumir telja það galla á bókinni að nánast eina
hetjan í henni er Kissinger sjálfur.
Kate Simon er þekkt fyrir athyglisverðar ferðabækur sínar,
en í„Bronx Primitive“ er hún ekki að fjalla um fjarlægar
heimsborgir heldur rekur hún æsku sína í Gyðingahverfinu í
Bronx.
Wole Soyinka er tvímælalaust þekktasti og að ýmsra áliti
besti afríski rithöfundurinn. Hann er fjölhæfur í meira lagi;
hefur skrifað leikrit, ljóð, skáldsögur, ritgerðir, og nú
sjálfsæfisöguna „Ake“, þar sem hann lýsir bernskuárum
sínum í vesturhluta Nígeríu. Bók sem verður sígild afrísk
æfisaga, segja ritstjórar NYTBR.
„Dinner at the Homesick Restaurant“ er níunda skáldsaga
Anne Tyler, „skemmtileg, vitur bók, sem yljar um hjartaræt-
urnar“. Sagan gerist í borginni Baltimore og segir frá 85 ára
gamalli konu, Pearl Tull, sem er að deyja og rifjar upp ýmis
atriði úr lífi sínu. „Einstaklega falleg bók“ segja þeir í
NYTBR.
Og þá er það að lokum John Updike, sem telja má í fremsta
flokki bandarískra rithöfunda um þessar mundir. „Bech is
Back“ segir frá rithöfundinum Beck, sem Updike hefur áður
skrifað um og er persónugerfingur höfundarins sjálfs. Þegar
bókin hefst hefur skáldleg uppspretta Becks verið þurr í 13
ár, en í lokin hefur hann sent frá sér metsöluskáldsögu, kvænst
ástkonu sinni og orðið að eins konar menningarvita.
„Beck“-bækur Updikes eru að mörgu leyti ekki síðri en
skáldsögur hans um Harry „Rabbit“, sem nokkuð hefur verið
dvalist við í þessum þáttum fyrr á árinu.
-ESJ
Elías Snæland
Jónsson skrifar