Tíminn - 16.07.1983, Side 8

8
LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgrelðslustjórl: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útiitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstof ur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86306.
Verð i lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Biaðaprent hf.
Frelsi með
skipulagi
■ Paö er einkenni talsmanna úreltra og misheppnaðra
stjórnmálastefna, aö þeir velja þeim ný vörumerki og ný
nöfn í von um, að þær verði útgengilegri á þann hátt. Nú
heitir kapitalisminn ekki lengur kapitalismi á máli fylgis-
manna hans, heldur frjálshyggja eða frjálst markaðskerfi.
Á sama hátt kallast marxismi, kommúnismi og sósíalismi
ekki lengur þessum nöfnum af fylgismönnum sínum,
nema endrum og eins, heldur en notað orðið félagshyggja,
þótt það hafi miklu víðtækari og oft aðra merkingu.
Þetta undanhald segir sína sögu. Kapitalisminn beið
fullkomið skipbrot í heimskreppunni miklu. Síðan hefur
yfirleitt verið viðurkennt, að hann væri úrelt stefna og ætti
ekki heima í þjóðfélagi, þar sem þegnarnir þurfa að hafa
margvíslegt samstarf í stað blindrar samkeppni og þjóðfé-
lagið er knúið til að hafa forustu á mörgum sviðum, ef
nokkurt réttlæti á að vera í lífskjörunum og jafnvægi í
efnahagsmálum.
Pað er kjarni kapitalismans, eða frjálsa markaðskerfis-
ins, sem hann kallast nú, að hinir svokölluðu sterku
einstaklingar eigi að hafa sem takmarkaminnst frelsi og
ríkið sem minnsta forustu og minnst afskipti. Afleiðing
þessarar stefnu verður ranglát tekju- og eignaskipting, þar
sem gróðasjónarmið augnabliksins móta uppbyggingu
atvinnulífsins. Ofvöxtur hleypur í þær atvinnugreinar,
sem bera sig bezt á hverjum tíma, en samdráttur í hinar,
þótt þær séu sízt ónauðsynlegri. Kapitalismanum eða
frjálsa markaðskerfinu hefur oft verið lýst þannig, að þar
væri um að ræða frelsi, án skipulags. Þar sem lög og
skipulag vantar, myndast fyrr en varir ranglæti og óstjórn.
Marxisminn (kommúnisminn og sósíalisminn), sem nú
er farið að spariklæða með nafngiftinni félagshyggja,
hefur beðið svipað skipbrot ogkapitalisminn. Hann leggur
megináherzlu á alveldi ríkisins og strangt skipulag.
Honum má lýsa sem skipulagi án frelsis. Þar sem hann
hefur verið reyndur, hefur skapazt hið mesta ófrelsi og
lífskjör eru þar lakari en í löndum með frjálsari stjórnar-
hætti.
Sé dæmt af reynslu þjóðanna síðustu áratugina, verður
niðurstaðan ótvírætt sú, að þeim þjóðum hefur farnazt
bezt, sem hafa hafnað bæði kapitalismanum og marxism-
anum, en valið sér eins konar meðalveg milli þessara öfga.
Segja mætti, að stefna þeirra hafi verið frelsi með'
skipulagi. Gleggst dæmi um þetta eru Norðurlönd, þar
sem sósíaldemókratar og umbótasinnaðir miðflokkar hafa
mótað stjórnarhættina. Þar hefur stefnu hinnar skefja-
lausu samkeppni verið hafnað, en heldur ekki horfið til
almáttugs ríkisvalds. Reynt hefur verið að tryggja frjálsu
framtaki hæfilegt svigrúm, en ríkisvaldinu verið jafnframt
beitt til að hafa forustu um jöfnuð og skipulegt stjórnarfar.
Hvergi hefur náðst betri árangur, þótt margt standi enn til
bóta.
Utanríkisnefnd
■ Réttilega hefur verið bent á, að nýju flokkunum hafi
ekki verið gefinn kostur á að fylgjast með störfum
utanríkisnefndar.
í því sambandi er ekki úr vegi að minna á, að á árunum
1974-1978 myndaðist sú venja, að flokkar, sem ekki áttu
kjörna fulltrúa í utanríkisnefnd, hefðu þar áheyrnarfull-
trúa með málfrelsi, en að sjálfsögðu ekki með atkvæðis-
rétti.
Pessa tilhögun ætti að taka upp aftur. Eðlilegt er að allir
þingflokkar geti fylgzt með störfum utanríkisnefndar og
þeim upplýsingum, sem þar eru veittar. Jafnframt geti þeir
skýrt þar afstöðu sína. Þ.|».
skrifad og skral
Undirstaðan
■ í Sæfara, tímariti
Sjómannasambands
Islands, er viötal við
Halldór Ásgrímsson sjá-
varútvegsráðherra, sem
tekur við embætti sínu á
erfiðum tímum þegar
mörg vandamál blasa við
sjávarútvegi og þar með
þjóðarbúskapnum.
Hann var spurður hver
væru erfiðustu vanda-
málin sem við blasa.
- Það má nú skipta
þessu í marga þætti,
sagði Halldór. - Ef við
byrjum á byrjuninni þá
eru það fiskimiðin, þau
eru undirstaða alls hins.
Ef ekki veiðist fiskur úr
sjó er ekki aðeins öll
útgerð og fiskvinnsla
búin að vera heldur efna-
hagslegt sjálfstæði okkar
sem þjóðar. Hvort sem
mönnum líkar það betur
eða verr, þá er það sjá-
varútvegurinn sem held-
ur þessari þjóð gangandi
og það skyldu þeir hafa í
huga, sem sífellt eru að
-Þegar við færðum
landhelgina út í 50 og
síðan 200 mflur, þá voru
menn bjartsýnir á að við
gætum um aldur og ævi
verndað okkar fískstofha
og hagnýtt þá skynsam-
lega, en samt hefur farið
svona. Hver er skýring-
in?
- Það hefur enginn
gefið fullnægjandi skýr-
ingu á þessu, enda eru
þær vafalaust margar. Ef
við tökum þorskinn sem
dæmi, þá bundu menn
mjög miklar vonir við
árganginn frá 1976.
Fiskifræðingarnir höfðu
aldrei séð annað eins af
seiðum í sjónum, en það
er eins og sá árgangur
hafi hreinlega gufað upp
að hluta. Hann er að vísu
sterkur og sterkasti ár-
gangurinn sem vitað er
um, en hann er engu að
síður miklu veikari en
búist var við. Hvað þarna
hefur gerst vitum við
ekki. Lífsskilyrðin í sjón-
um eru vafalítið þáttur í
þeirri orsakakeðjú sem
að þessu hefur stuðlað,
það sést meðal annars á
sjávarútvegsráðherra
spurður hinnar sígildu
spurningar um stærð
flotans.
-Já, ég held að það sé
enginn vafi á að hann er
of stór miðað við þær
aðstæður sem skapast
hafa og enginn gat í raun
séð fyrir um. Þar munar
langsamlega mestu um
hrun loðnustofnsins. Á
meðan við gátum mokað
henni upp talaði enginn
| um of stóran flota. Við
það að deila þessum flota
I niður á það magn sem
! veiða má af öðrum fisk-
! tegundum hafa skapast
vandamál sem vonlaust
er að leysa svo öllum líki.
Miklar sveiflur í
i endurnýjun fiskiskipa-
! stólsinserumjögóheppi-
legar. Ekki aðeins vegna
: þeirra gífurlegu fjár-
i magnssveiflna sem þá
verða, heldur einnig
, vegna hins að veiðiað-
ferðir verða gjarnan úr-
eltar og óhagkvæmar
með ákveðnu millibili
vegna breyttra aðstæðna
sjávaraflans sagði
Halldór:
- Vafalítið er það
hægt, en við megum
ekki búast við neinum
kraftaverkum á því sviði.
Fiskmarkaðir eru við-
kvæmir og við stöndum
þar í mjög harðri sam-
keppni. Ég tel að við
höfum að mörgu leyti
staðið okkur þar vel, en
þó hafa nokkrar blikur
verið á lofti undanfarið.
Þar á ég við þau „slys“
eða hvað menn vilj a kalla
það, þegar í ljós hefur
komið að framleiðsla
okkar hefur verið gölluð.
Slíkt má ekki koma fyrir
og við verðum að beita
öllum tiltækum ráðum til
þess að koma í veg fyrir
það. Til þess þarf vissu-
lega bætt eftirlit en alveg
fyrst og fremst að hver
einasti maður sem við
fiskveiðar og fiskverkun
vinnur geri sér grein fyrir
hvað í húfi er. Hver ein-
asti skemmdur fiskur,
sem frá okkur fer á
tengdur sjó og sjómennsku. Þessi mynd var tekin er hann
■ Halldór Asgrímsson sjávarútvegsráðherra hefur ávallt verií
var háseti á Frey frá Homafirði og var báturínn þá á reknetum.
agnúast út í hann og þá
sem hann stunda.
Það er því miður
greinilegt að fiskstofnar
almennt eru í allmikilli
lægð. Þorskstofninn, sem
er okkur þýðingarmest-
ur, er veikari en gert
hafði verið ráð fyrir;
karfastofninn er að vísu
sæmilega sterkur, en hins
vegar verður karfinn svo
gamall fiskur, ef hann er
ofveiddur þá tekur lang-
an tíma að ná stofninum
aftur upp. Loðnuveiði
hefur engin verið undan-
farið eins og menn vita,
en ég vek athygli á því að
þar er um að ræða að
hvíla stofninn en ekki að
honum hafi verið útrýmt.
Það er sem betur fer
loðna í sjónum og von-
andi getum við senn haf-
ið loðnuveiðar að nýju.
Sumir fiskstofnar, eins
og til dæmis ýsan eru í
allgóðu ástandi, en engu
að síður verður ástandið
á fiskimiðunum að teljast
slæmt og þar með afkom-
an í sjávarútvegi.
því hvað dregið hefur úr
vaxtarhraða þorsksins.
Ef okkur tekst að veiða
um 300 þúsund tonn á
þessu ári, eins og að er
stefnt, þá hefði sá fjöldi
fiska sem við öflum orðið
350-360 þúsund tonn árin
1977-1979 vegna þess hve
stærri fiskurinn var þá.
Það munar um minna en
þetta, bæði fyrir sjávarút-
veginn og þjóðarbúið í
heild.
Sjálfsagt vitum við of
lítið um orsakasamband
hinna fjölmörgu þátta
sem hafa áhrif á lífið í
sjónum, lífskeðjunnar
þar, og ef til vill erum við
of sein til þess að vega og
meta aðstæður og bregð-
ast rétt við þeim. Þetta
eru áleitnar spurningar,
sem ég get ekki svarað
en vildi gjarna vita svör
við.
og tækninýjunga. Ég
minni í þessu sambandi
á skuttogarana. Aðrar
þjóðir voru búnar að
taka þessa veiðitækni
upp langt á undan okkur,
vegna þess að hér var
stöðnun, svo var nær all-
ur togaraflotinn endur-
nýjaður á örfáum árum.
Svigrúmið til endur-
nýjunar flotans er hins
vegar sáralítið. Það verð-
um við að horfast í augu
við, hvort sem okkur lík-
ar betur eða verr. Hins
vegar má það ekki verða
til þess að við hættum að
hugsa um framtíðina og
hagkvæmustu endur-
nýjun flotans.
markað, er sprunga í
undirstöðu sjávarútvegs
og afkomu allrar þjóðar-
innar. Ef við missum dýr-
mæta markaði erum við
að skerða lífsafkomu
okkar og afkomenda
okkar. Það verða því
allir að vinna að veiðum
og fiskverkun með því
hugarfari, að þeir séu
með verðmæti í höfnum,
helsti hornsteinn bættra
lífskjara.
Mesta hagsmunamál
okkar á þessu sviði er ef
tækist að finna aðferð til
þess að geyma fiskinn
okkar ferskan og flytja
hann þannig á markaði,
líkt og til dæmis er gert
við ávexti nú. Þá nytu
gæði hans sín best. Við
vitum að nú er unnið að
tilraunum á þessu sviði
og með þeim þurfum við
að fylgjast mjög náið, og
vera tilbúnir að hagnýta
1 okkur ef þær skila ár-
— angri.
Svigrúm til
endurnýjun-
ar lítið
Síðar í viðtalinu var
Helsti horn-
steinn
bættra lífs-
kjara
Um að auka verðmæti