Tíminn - 21.07.1983, Blaðsíða 2

FIMMTUDAGUR 21. JÚLÍ 1983
■ Velflestir vita hvað um er rætt,
þegar talað er um orðuveitingu íslenska
ríkisins, þ.e. Fálkaorðuna, en sjálfsagt
er ekki öllum kunnugt um að heiðursstig
þessarar orðu eru Qögur talsins. Það
lægsta, eða scgjum fyrsta orðustigið er
Riddarakross, æðra því er Stórriddara-
kross, enn æðra því er Stórriddarakross
með stjömu og æðsta heiðursmerkið er
síðan Stórkrossinn eða Stórkrossstjama,
eftir því hvað menn vilja kalla herleg-
heitin. Enn er eitt heiðursmerki ofar
þessu, en það er Keðjan, en hana getur
aðeins einn íslendingur borið hverju
sinni, Stórmeistari orðunnar sem er
forseti Islands. Þessar og fleiri upplýs-
ingar fékk Tíminn í gær, er hann sótti
Halldór Reynisson forsctaritara heim á
skrifstofu hans í stjómarráðinu, en Hall-
dór er jafnframt ritari orðunefndar.
Orðan var stofnuð árið 1921 og fram
til dagsins í dag hefur hún verið veitt
4881 sinnum, 1896 sinnum til íslendinga
og 2985 til útlendinga. Ekki er þar með
sagt að 4881 einstaklingar hafi fengið
hana, því það gerist í mörgum tilvikum
Keðjan, en hana má aðeins einn íslendingur bera hverju sinni, þ.e. Stórmeistari orðunnar, forseti íslands.
Hin íslenska fálkaorda búin að vera við lýði í rúm sextíu ár:
Við andlát sé
orðunni skilað
Halldór var spurður hvað yrði um
orður þegar orðuhafi létist? „Við andlát
er ætlast til að orðunni sé skilað. Það er
farið ákaflega rólega í þessi mál, en þess
samt sem áður er vænst að orðunni sé
skilað. Eftir svo og svo langan tíma er
þess farið á leit við erfingja að þeir skili
orðunni. Það verður að hafa það í huga,
í þessu sambandi, að orðan er ekki veitt
til eignar, heldur til æviloka. Hún er
viðurkenning fyrir vel unnin störf, og
slík viðurkenning er ekki veitt með
neinum gjöfum, heldur er veitt orða, til
þess að sýna þeim sem unnið hefur til
hennar opinberan virðingarvott, og orð-
an sem virðingartákn getur því aldrei
gengið kaupum og sölum."
„Orðunefnd heldur
f jóra fundi á ári“
- Eins og kemur fram hér að framan,
þá eru orðudagarnir fjórir á ári hverju,
en hvað sem fundi Orðunefndarinnar,
spyr ég ritara nefndarinnar, Halldór:
„Fundir nefndarinnar eru fjórum sinnum
á ári, þar sem rædd eru bréf og tillögur
EINI MAHNN TIL AD NÆGT $E AD
VEITA OPINBERA VHKIRKENNINGU”
— segir Halldór Reynissori, ritari orðunefndar
að sami einstaklingurinn fær eftir nokkur
ár æðra orðustigen hann fékk í upphafi,
og skilar hann þá því heiðursmerki sem
hann hafði áður fengrð.
Frá upphafi skiptist fjöldinn þannig á
milli heiðursmerkjanna: 16 hafa hlotið
Keðjuna, þar af 4 íslendingar, en ein-
ungis þjóðhöföingjar geta borið keðj-
una. Stórkrossinn hefur verið veittur 391
sinni, þar af 46 sinnum íslendingum.
Stórriddarakross með stjörnu hefur ver-
ið veittur 601 sinni, þar af 116 sinnum
íslendingum og Riddarakrossinn hefur
verið veittur 2659 sinnum, þar af 1374
sinnum íslendingum.
Halldór Reynisson upplýsti Tímann
um að þegar uin opinberar heimsóknir
væri að ræða, þá væru það erlendu
aðilarnir sem gerðu tillögur um hverjir
skyldu hljóta orðuna. Þá sagði hann að
útlendingar sem ekki hlytu orðuna í
tengslum við opinberar heimsóknir,'
fengju yfirleitt orðu vegna fræði-
mennsku í íslenskum fræðum, vegna
þess að þeir hefðu gengt ræðismanns-
störfum ólaunuðum, unnið að menning-
artengslum á milli fslands og annarra
landa og þess háttar. Þessi orða væri
viðurkenning í garð þeirra sem hefðu
unnið gott starf í þágu íslands og ís-
lenskrar menningar.
Fjórir orðudagar á ári
Halldór upplýsti Tímann um að orðu-
dagar á ári hverju, (þá varðandi veitingar
á orðunni til íslendinga) væru fjórir
talsins. Þeir eru nýársdagur, einn dagur
að vori, ekki dagsettur, 17. júní og einn
dagur að hausti, ekki heldur dagsettur.
Fram til ársins 1978 giltu þær reglur
um veitingu Fálkaorðunnar, að heimilt
var að veita 25 Islendingum á ári hverju
orðuna, og öðrum 15 stigahækkun,
þannig að heimilt var að veita 40 orður
talsins á árinu. Það ár var þessi regla
felld úr gildi, þannig að nú eru veittar
heldur fleiri orður á ári hverju, eða á
bilinu 50 til 60. Árið 1981 veitti Vigdís
Finnbogadóttir, forseti íslands að til-
inælum orðuncfndar til að mynda 58
íslendingum hin ýmsu stig Fálkaorðunn-
ar, en sama ár veitti hún 200 útlending-
um orðuna, sem ræðst af því að þetta ár
heimsótti hún opinberlega Danmörku,
Svíþjóð og Noreg, og þegar um opinber-
ar heimsóknir til annarra þjóðhöfðingja
er að ræða, þá er jafnan mikið um
orðuveitingar.
„í sambandi við opinberar heimsóknir
gilda alþjóðlegar venjur, varðandi orðu-
veitingar, sem við ísiendingar höfum
talið rétt að fylgja hingað til,“ segir
Halldór Reynisson er við ræðum þetta
mál.
■ Hin fjögur mismunandi virðingarstig Fálkaorðunnar; Frá vinstri Riddarakross, sem er fyrsta stig orðunnar, þá
Stórriddarakross, Stórriddarakross með stjömu, og að lokum æðsta merkið, Stórkrossstjarnan, en hún er borin í barmi, og
fylgir þá borði sem borinn er um vinstri öxl og niður á hægri mjöðm og hangir í honum Stórriddarakrossinn.
Tímamynd Árni Sæberg
sem nefndarmönnum hafa borist. Það eru
engar ákveðnar reglur um meðmæli eða
fjölda meðmælenda, þegartilmæliberast
til orðunefndar, en venjulega er ekki
farið út í að veita ákveðnum manni
orðu, nema um það sé samstaða í
nefndinni.“
Störf nefnarmanna í Orðunefnd eru
ólaunuð virðingarstörf. Orðunefnd
skipa nú Friðjón Skarphéðinsson for-
maður, Guðrún P. Helgadóttir, Óttar
Möller, Hallgrímur Fr. Hallgrímsson og
Halldór Reynisson, en varamaður
nefndarinnar er Lúðvík Hjálmtýsson.
Blaðamaður Tímans spyr ritara Orðu-
nefndar að lokum hvort hann telji að
Fálkaorðan njóti almennt virðingar
landsmanna: „Ég held að meirihluti
landsmanna beri virðingu fyrir orðunni
og sjái að þetta er eini mátinn til þess að
hægt sé að veita einhverja opinbera
viðurkenningu. Svar mitt hlýtur fyrst og
fremst að mótast af þeim viðbrögðum
sem ég tel mig hafa orðið varan við, en
þau hafa verið á þessa lund. Öðruvísi
gæti ég ekki svarað, nema fyrir lægi
skoðanakönnun.“ AB
Orðuveitingar frá stofnun orðunnar 1921 til
18.07. 1983.
Fjöldi orðuveitinga 1979-1982
Keðja
Stórkross
Slórriddurakross með stjörnu
Stórriddarakross
Riddarakross
16
391
601
1214
2659
Samlals 4881
Orðuveitingar skiptast þannig milli innlendra
og erlendra:
íslcndingar 4
Útlendingar 12
Samtals 16
Stórkross
Islendingar 46
Útlendingar 345
Samtals 391
Stórriddarakross með stjörnu
Islcndingar 116
Útlcndingar 485
Samtals 601
Stórriddarakross
íslendingar 356
Útlendi.igar , 858
Samtals 1214
Riddarakross -
Islendingar 1374
Útlendingar 1285
Samtais 2659
SAMTALS 4881
1222; íiL Útl. Qpinb.heims. Samfals
Riddarakrossar 49 13 3 65
Stórriddarakrossar 7 14 25 46
Stjörnurstórriddara 5 4 13 22
Stórkrossar 2 10 12
Keðja 1 1
61 33 52 146
1980: ísL JLilL Opinh.heims. Samtals
Riddarakrossar 40 19 59
Stórriddarakrossar 7 15 22
Stjörnurstórriddara 5 9 14
Stórkrossur 10 2 3
53 45 98
1981: ísL ÍIIL Opinh.heims. SamtaLs
Riddarakrossar 43 20 79 142
Stórriddarakrossar 12 5 40 57
Stjömurstórriddara 3 3 29 35
Stórkrossar 3 21 24
58 31 169 258
1282; ísL JLiiL Qpinb.heims. Samtals
Riddarakrossar 46 4 9 59
Stórriddarakrossar 2 1 7 10
Stjörnurstórriddara 4 5 9
Stórkrossar 2 6 1
Keðja 1 1
52 7 28 87