Tíminn - 21.07.1983, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 21. JÚLÍ1983
umsjón: B.St. og
K.L.
■ Pierre Trudeau brá á leik, þegar hann hrinti nýju rannsókna-
verkefni af stað.
■ Margaret Trudeau kennir
kanadískum húsmæðrum leik-
fimi í sjónvarpinu.
Nú
vill
Magga
skiln-
að
■ Loks virðist Margaret Tru-
deau vera komin að þeirri
niðurstöðu, að ekki verði um
áframhald að ræða á hjóna-
bandi hennar og Pierres Tru-
deau, forsætisráðherra Kan-
ada. Hún hefur nú farið fram á
skilnað, sem að vísu eru ýms
vandkvæði á, þar sem þau
hjón játa kaþólska trú.
Margaret hefur gefið sér
góðan umhugsunartíma, því
að nú eru u.þ.b. 6 ár síðan hún
hljópst að heiman og slóst fyrst
í fylgd með Rolling Stones, en
skellti sér síðan af fullum krafti
út í hið Ijúfa líf. En smám
saman hljóp hún af sér hornin
og nú virðist hún vera reiðubú-
in til að taka upp rólegri lifnað-
arhætti, enda orðin 34 ára
gömul. Auk ritstarfa, sem hún
hefur stundað af kappi, þrátt
fyrir misjafnar undirtektir, hef-
ur hún nú tekið að sér að segja
kanadískum húsmæðrum til í
leikfimi í sjónvarpi tvisvar í
viku.
Forsætisráðherraembættinu
fylgja ýms skyldustörf, sum
Ijúf en önnur síðri. Vafalaust
hefur Pierre Trudeau verið
mikil ánægja að því að hleypa
af stokkunum nýju rannsókn-
arverkefni, en vísindamenn
hafa nú verið fengnir til að
kanna á bökkum Ottawa-
fljóts, hvort ekki finnist þar
verkfæri eða aðrar vísbending-
ar um upphaflega íbúa
landsins. I tilefni þess að rann-
sóknin var hafin, klæddist Tru-
deau leðurgalla, veiðimanna-
búningi, og vatt sér út í kajak
og reri þvert yfir fljótið. Hann
fór létt með það, þó að 64 ára
gamall sé, enda gamall ævin-
týramaður og vaskur ferða-
maður.
(Tímamynd Róbert)
vakna margar spurningar, t.d.
hvernig öldur brjóta hafísinn
upp, hvernig loftöldur ná inn í
hafísjaðarinn, hvernig sprungur
myndast í ísinno.fl. Annað verk-
efni og ekki síður mikilvægt
kvað f>ór vera að rannsaka þátt
hafíss í árferði og skammtíma-
sveiflum í veðurfari á norður-
hveli jarðar.
Þór Jakobsson var spurður að
því hver skýringin væri á því að
hafís ryðst upp að strönd íslands
eitt ár frekar en annað. Sem
kunnugt var hér síðast ís við
Iandið vorið 1979.
„Hafa verður í huga,“ sagði
Þór, „að það er í rauninni alltaf
hafís við Grænland og það er sá
ís sem berst hingað til lands. Það
sem hreyfir ísjaðarinn eru af-
brigðilegir vindar í háloftunum,
og afbrigðilegir straumar í
sjónum. Þegar þetta tvennt fer
saman þá verður hafís við strend-
ur íslands. Við vitum ekkihvers
vegna þessir vindar, sem ýta
lægðum í eina átt frekar en aðra,
verða og það er eitt markmið
hafísrannsóknanna að komast að
því.“ -GM
erlent yfirlit
■ ENDANLEGT samkomu-
lag virðist nú hafa náðst á Mad-
ridráðstefnunni og því ekki ann-
að eftir en að undirrita sam-
komulagið, en ætlazt er til að
það verði gert af utanríkisráð-
herrum þátttökuríkjanna, sem
eru 33 Evrópuríki (þar á meðal
Vatikanið eða páfaríkið),
Bandaríkin og Kanada.
Reiknað er með því, að þeir
Shultz utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna og Gromyko utanríkis-
ráðherra muni hittast við það
tækifæri og muni þá ræða um
hugsanlegan fund Reagans og
Andropovs.
Stefnt hefur verið að því, að
undirritunin fari fram fyrir júlí-
lok, en ekki er víst, að það
takist. Ástæðan er sú, að eftir er
að jafna ágreining við Möltu,
sem krefst þess að sérstök ráð-
stefna verði haldin um málefni,
sem snerta Miðjarðarhafið.
Mintoff forsætisráðherra Möltu
hcfur hér reynzt erfiður
■ Agatoli Kovaliov, aðalfulltrúi Svoétríkjanna á Madridfundinum, og Max M. Kampelman, aðalfulltrúi
Bandaríkjanna.
Fundarborðið vekur betri
vonir en vígvöllurinn
Vestræn blöð ræða um samkomulagið í Madrid
viðfangs, eins og oft áður.
Takist ekki að Ijúka undirrit-
uninni fyrir júlílok, mun hún
vart fara fram fyrr en í septem-
ber. Ástæðan er sú, að flestir
starfsmenn ráðstefnunnar og
margir fulltrúanna taka sér
sumarleyfi í ágúst.
SAMKOMULAGIÐ, sem
náðst hefur á Madridráðstefn-
unni, hefur enn ekki verið birt
orðrétt, en svo mikið hefur verið
sagt frá því, að aðalatriði þess
munu kunn. Af því má ráða, að
ríkin, sem eru í Atlantshafs-
bandalaginu, hafa fengið tals-
verðu af þeim málum framgengt,
sem þau lögðu áherzlu á og
aðallega snertu mannréttindi.
Þetta gildir einnig um ríkin í
Varsjárbandalaginu, en þau
beittu sér einkum fyrir ráð-
stefnu, sem fjallaði um örygg-
ismál Evrópu.
Samkomulagið byggist þannig
á málamiðlun. Tvennt virðist
hafa ráðið mestu um, að þessi
málámiðlun náðist.
Annað var milliganga óháðu
ríkjanna eða þeirra, sem standa
utan hernaðarbandalaganna, og
svo að lokum milliganga Gonza-
les forsætisráðherra Spánar.
Hitt var það, að nokkurrar
þíðu eða slökunar virðist nú
gæta í sambúð risaveldanna.
M argir vænta þess, að það reynist
undirbúningur að jákvæðum
fundi þeirra Reagans og Andro-
povs.
Það má skipta þeim málum,
sem einkum voru rædd á Madrid-
fundinum, í tvo aðalflokka.
Annar snérist um hvers konar
mannréttindamál. Hinn snérist
um öryggis- og afvopnunarmál.
Samkomulag varð um að
halda þessum tveim flokkum að-
skildum um sinn, eða þannig, að
öryggis- og afvopnunarmálin
verða rædd á sérstakri ráðstefnu,
sem kemur saman í Stokkhólmi
eftir næstu áramót, en mannrétt-
indamálin verða rædd á ráð-
stefnu, sem kemur saman í Bern
í apríl 1986, en áður verður þó
haldin eins konar undirbúnings-
ráðstefna í Ottawa, sem kemur
saman í maí 1985.
Að loknum þessum ráðstefn-
um kemur svo saman ný ráð-
stefna í líkingu við Madridfund-
inn. Hún kemur saman í Vínar-
borg haustið 1986.
Mörgum kann að þykja það
lítilvægt að áfram sé haldið við-
ræðum um þessi mál, þar sem
lítill eða jafnvel enginn árangur
náist hverju sinni. Oftast þokast
þó nokkuð áleiðis. Þetta gerðist
■ Juri V. Andropov og Anatoli Kovaliov. Juri V. Andropov,
sem er sonur Andropovs flokksleiðtoga, var einn af fulltrúum
Rússa á Madridfundinum.
Þórarinn
Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
einnig á fundinum í Madrid.
Meðal hins jákvæða árangurs,
sem náðist, var viðurkenning á
rétti verkafólks til að stofna
stéttarfélög. Af einhverjum á-
stæðum hafði þessa ekki verið
sérstaklega getið í Helsinkisátt-
málanum eða a.m.k. ekki nógu
greinilega. Vestrænu ríkin tóku
þetta mál sérstaklega upp á
Madridfundinum eftir að herlög
voru sett í Póllandi. í samkomu-
laginu nú eru allskýr ákvæði um
þetta efni og er það talinn stuðn-
ingur við verkalýðssamtök í Pól-
landi og raunar víðar, m.a. í
Tyrklandi.
Jafnvel þótt ekki verði mikið
eftir þessu farið sökum þeirra
ákvæða Helsinkisáttmálans, að
innanríkisöryggið hafi forgangs-
rétt, mun það þó reynast ávinn-
ingur að geta vitnað í þetta
ákvæði.
Þá eru ákvæði í Madridsam-
komulaginu, sem styrkja rétt
manna til trúfrelsis og samtaka á
þeim grundvelli.
Einna mikilvægust eru þó talin
ákvæði um að auðvelda fjöl-
skyldum að ná saman, en full-
trúar vestrænu ríkjanna lögðu
mikla áherzlu á það málefni. Ef
farið verður eftir orðalagi sam-
komulagsins, hefur verið rutt úr
vegi ýmsum hömlum, sem hafa
staðið í vegi þess, að fjölskyldur
gætu náð saman.
Mörg fleiri atriði mætti nefna,
sem sum kunna að þykja smá-
vægileg, en geta þó skipt vissa
einstaklinga miklu máli.
Að sjálfsögðu fór mikill tími
fundarins í það að ræða öryggis-
og afvopnunarmálin. Eftir mikið
þóf náðist samkomulag um, að
lögð yrði aðaláherzlan á aðgerðir
til að draga úr tortryggni milli
ríkja og eyða stríðsótta. Þetta
væri frumskilyrði þess, að ríkin
þyrðu að draga úr vígbúnaði.
Það var talið mikilvægt í þessu
sambandi, að ríkin skiptust á
gagnkvæmum upplýsingum um
heræfingar sínar og herflutninga.
Samkvæmt Helsinkisamkomu-
laginu ber þeim að skýra frá
öllum slíkum herflutningum á
svæði, sem nær 250 km frá
landamærum. Rússar féllust nú
á, að þetta svæði skyldi hjá þeim
ná alla leið til Úralfjalla.
Tilhögun Stokkhólmsfundar-
ins verður þannig háttað, að
fyrst verður rætt um þessar og
aðrar ráðstafanir, sem miða að
því að eyða tortryggni og stríðs- I
ótta, en síðar verður hafizt
handa um að ræða gagnkvæma
afvopnun.
í VESTRÆNUM blöðum hef-
ur verið talsvert rætt í forustu-
greinum um niðurstöður þær,
sem náðst hafa á Madridfundin-
um. Dómarnir eru yfirleitt þeir,
að árangurinn hefði mátt verða
meiri, en samt sé hann vissulega
meira en enginn. Sennilega hittir
Sunday Times í London naglann
á höfuðið, þegar það kemst að
þeirri niðurstöðu, að það lofi
meiru að hittast við samninga-
borð en á vígvelli.
Friðsamleg lausn þeirra deilu-
mála, sem nú eru á milli risaveld-
anna og fylgiríkja þeirra, næst
ekki, nema talazt sé við. Annars
blasir ekki annað framundan en
vígvöllurinn.
Viðræður um viðkvæm deilu-
mál og metnaðarmál hljóta að
taka sinn tíma. Árangurinn
byggist á úthaldi og þolinmæði.
Þótt viðræðurnar á Madrid-
fundinum væru oft langdregnar
og þófkenndar, eru þær taldar
hafa verið gagnlegar á ýmsan
hátt. Éftir innrás Rússa í Afgan-
istan og setningu herlaga í Pól-
landi gátu vestrænu ríkin auð-
veldlegast komið gagnrýni sinni
á framfæri þar.
Amerísk blöð ljúka yfirleitt
lofsorði á framgöngu aðalfull-
trúa Bandaríkjanna þar, Max E.
Kampelman.Hann var tilnefndur
af Carter, en Reagan er nú talið
það til lofs að hafa látið hann
halda áfram.